Ngày 6/6/2019, tờ báo điện tử “The Online Citizen” của Singapore đã đăng bài của tác giả Brad Bowyer nêu quan điểm đối với vụ đương kim Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long phát biểu không chuẩn về vấn đề Khmer Đỏ và vai trò của Việt Nam tại Campuchia vào năm 1979 và thập niên 1980.
Trong bài viết bằng tiếng Anh này, tác giả Brad Bowyer đã dẫn lại các phát ngôn của ông Lý ở diễn đàn Shangri-La cũng như trên tài khoản mạng xã hội Facebook của vị lãnh đạo này.
Brad Bowyer cũng phản ánh lại các phản ứng gay gắt từ chính giới và học giả Campuchia trước các phát ngôn của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long.
Dưới đây là bản dịch (để trong dấu “<<...>>”) phần tác giả Brad Bowyer thừa nhận sự thiếu nhạy cảm của Thủ tướng Lý Hiển Long và sai lầm của Singapore trong quá khứ (tác giả này viết từ góc độ của một người Singapore):
<< Cho đến nay, chúng ta chưa nghe thấy phản ứng nào từ Thủ tướng Lý và Bộ Ngoại giao về điều này.
Các nhận xét của vị Thủ tướng của chúng ta không chỉ thiếu nhạy cảm và là điều không được mong muốn - chúng còn làm nổi bật điều mà tôi coi là khoảng tối trong lịch sử chúng ta, khi mà chúng ta đứng cùng phe với Pol Pol bất chấp những điều xấu xa mà ông ta đã phạm phải, chỉ vì theo đuổi các mục đích chính trị khu vực của chúng ta.
Những người khác trên thế giới đã công nhận lỗi lầm của họ khi ủng hộ Pol Pot trong giai đoạn này. Mặc dù vẫn còn một vài tranh cãi hàn lâm về số lượng người bị giết, bây giờ không ai phủ nhận rằng chế độ diệt chủng từng xảy ra ở Campuchia và nhiều người đã hành động để tố cáo công khai chế độ đó bằng hình thức này hay hình thức khác, nhưng chúng ta thì chẳng làm gì cả.
Tôi đã tới một trong các bảo tàng về chế độ diệt chủng [ở Campuchia – ND] và đây là một trải nghiệm hãi hùng.
Bên cạnh những đống xương cốt người, bạn cũng được chứng kiến tình trạng mà những con người đó bị giam giữ và tra tấn. Có rất nhiều mô tả chi tiết về những gì đã xảy ra. Bạn có thể gặp một trong số ít người sống sót tại nhà tù đó và thật khó để tiếp nhận vào bản thân những trải nghiệm mà họ đã trải qua, khi những người bạn tù kêu gào và chết dần chết mòn, còn mình thì bất cứ lúc nào cũng có thể trở thành một nạn nhân tiếp theo.
Và tại đó bạn cũng sẽ thấy là người Việt Nam được xem như những anh hùng giải phóng đối với nhiều người đã sống qua những thời khắc khủng khiếp đó.
Sau đó, tác giả Brad Bowyer chia sẻ rằng ông hiểu Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và chính phủ ông Lý hiện gặp khó khăn trong việc thừa nhận những việc làm sai trái của thế hệ trước đây của mình nhưng đáng lẽ họ phải có sự nhạy cảm ngoại giao để giữ im lặng về vấn đề này chứ đừng vì bất kỳ lý do gì mà xới xáo lên trang sử buồn đó.
Tác giả cũng bày tỏ hy vọng Singapore sẽ có những bước đi cần thiết để thừa nhận lỗi lầm này, xin lỗi nước láng giềng ASEAN này, và cải chính các tuyên bố đã đăng tải trước đó càng sớm càng tốt.
Brad Bowyer cũng đề xuất trong tương lai hãy “nghĩ 2 lần trước khi phát ngôn về những vấn đề nhạy cảm”.
Bài viết của Brad Bowyer trước đó đã được đăng trên tài khoản Facebook cá nhân của ông vào hôm 4/6/2019.
Đoạn post đó của Brad Bowyer đã nhận được rất nhiều “comment” phản hồi ủng hộ từ những người sử dụng Facebook.
Chẳng hạn, công dân mạng Ed Nolan đã cám ơn Brad Bowyer vì đã soi tỏ vấn đề này. Nolan cho biết, không nhiều người biết rằng chính Việt Nam là người đã cứu Campuchia khỏi bàn tay đao phủ của Pol Pot. Vẫn theo Nolan, thậm chí còn ít người hơn nữa biết rằng nhiều nước như là Mỹ và Trung Quốc đã sát cánh với chế độ diệt chủng Khmer Đỏ.
Trong khi đó người dùng facebook Rajesh Ram Singh nhận xét rằng Singapore chỉ là một chấm nhỏ và không nên làm việc “lay thuyền”. Người này cũng đề cập đầy ẩn ý đến các báo cáo dự đoán khả năng kinh tế Việt Nam sẽ vượt kinh tế Singapore.
Facebooker Lauschke Amy thì tin rằng diễn văn của Thủ tướng Lý Hiển Long là do các học giả tại Văn phòng Thủ tướng Singapore viết và ông Lý đã không nghĩ nhiều về các vấn đề này rồi cứ thế phát biểu nguyên xi những gì mà người khác đã viết cho ông.
Tối 6.6, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã đưa ra tuyên bố bằng cả tiếng Khmer lẫn tiếng Anh chỉ trích nặng nề Thủ tướng Lý Hiển Long.
Ông viết: “Tôi rất lấy làm tiếc rằng Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long ngày 31.5 đã đăng tải trên Facebook của mình bài viết để chia buồn về việc cựu Thủ tướng Thái Lan Prem Tinsulanonda qua đời, trong đó ông nói rằng ‘tướng Prem là thủ tướng (Thái Lan) đã cùng các thành viên ASEAN (khi đó có 5 quốc gia) chống lại việc quân tình nguyện Việt Namxâm lược Campuchia và chống lại việc chính phủ Campuchia thay thế Khmer Đỏ’. Lập luận này cho thấy Singapore khi đó ủng hộ chế độ diệt chủng và mong muốn chế độ diệt chủng quay lại Campuchia. Singapore là nước chủ nhà tổ chức một cuộc họp dẫn đến việc thành lập chính phủ liên minh của Campuchia dân chủ, là [yếu tố] đã kéo dài cuộc chiến tại Campuchia và sự đau khổ của người dân Campuchia thêm 10 năm nữa. Đó là hành động chống lại mong muốn được sống sót của người dân Campuchia”.
Thủ tướng Hun Sen khẳng định:
“Phát ngôn này là một sự xúc phạm đối với sự hy sinh của quân tình nguyện Việt Nam giúp Campuchia chiến thắng chế độ diệt chủng Khmer Đỏ. Những bình luận của ông ấy cũng đã cho nhân dân Singapore và thế giới thấy rằng lãnh đạo Singapore lúc đó thực sự đã tiếp tay vào việc thảm sát người dân Campuchia”.
Lãnh đạo Campuchia cũng đã đặt câu hỏi:
“Cuối cùng ông Lý Hiển Long, tôi muốn hỏi ông rằng liệu ông có xem phiên tòa xét xử các lãnh đạo Khmer Đỏ là hợp pháp hay không?”.