Cùng với an ninh hàng hải, Biển Đông, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam cũng chỉ rõ những ảnh hưởng của thế cạnh tranh chiến lược trong quan hệ của các nước lớn, điển hình như Mỹ và Trung Quốc lên các nước ASEAN cũng như lo ngại an ninh toàn cầu.
Nhấn mạnh ý kiến Việt Nam luôn gương mẫu hành động vì hoà bình, an ninh khu vực, như trong Sách trắng Quốc phòng 2019 đề cập rõ ràng, Việt Nam coi an ninh đất nước mình gắn liền với an ninh khu vực và thế giới, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cho rằng, bây giờ không phải là thời cứ thích thì mang quân sang nước khác hoặc muốn làm gì cũng được. Do đó, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam khẳng định, bất cứ quốc gia nào cũng cần tuân thủ luật pháp quốc tế, coi trọng quyền và lợi ích chính đáng của các nước khác.
Covid-19: Thách thức an ninh phi truyền thống
Trao đổi bên lề Hội nghị trực tuyến Quan chức Quốc phòng Cấp cao ASEAN, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh chia sẻ những thông tin quan trọng trong hợp tác an ninh quốc phòng giữa các quốc gia thành viên ASEAN trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp cũng như những căng thẳng tình hình Biển Đông thời gian gần đây.
Trong vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN 2020, Chủ tịch và chủ nhà tổ chức các Hội nghị Quốc phòng – Quân sự ASEAN trong năm nay, Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh thông tin cụ thể trên VnExpress về việc triển khai các hoạt động liên quan này của Bộ Quốc phòng Việt Nam trong bối cảnh dịch bệnh do coronavirus bùng phát và lan rộng trong khu vực Đông Nam Á cũng như trên thế giới.
Theo Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, thông thường, khi đảm nhiệm vai trò chủ tịch ASEAN, các nước đều có chương trình định sẵn. Nhưng bước vào năm 2020, Covid-19 xuất hiện, đặt ra nhiệm vụ kép trong hợp tác quốc phòng ASEAN. Vấn đề đầu tiên rất cấp bách là hợp tác quốc phòng để chống Covid-19, nhìn nhận đây là thách thức an ninh phi truyền thống, ảnh hưởng đến khu vực và từng quốc gia.
Đồng thời, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam nhấn mạnh, cho dù Covid-19 gây ra những cách trở thì hợp tác quốc phòng ASEAN không để bị gián đoạn, mà phải hoàn thành đầy đủ các nội dung đã được thống nhất.
“Đây là nhiệm vụ kép mang tính đột xuất và rất khó khăn, để Việt Nam vừa chống Covid-19, vừa làm tốt vai trò chủ nhà ASEAN”, Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh cho hay.
Theo Tướng Vịnh, trong hội nghị hẹp Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN tháng 2/2020, Việt Nam đã đề nghị ra Tuyên bố chung về hợp tác quốc phòng trong phòng, chống Covid-19. Đồng thời khẳng định dịch bệnh không chỉ là vấn đề y tế mà còn là vấn đề an ninh phi truyền thống, nếu không đẩy lùi sẽ ảnh hưởng đến an ninh của từng quốc gia và khu vực. Dù dịch bệnh là vấn đề của chính phủ, y tế, xã hội, kinh tế nhưng quốc phòng luôn xác định là lực lượng nòng cốt, bằng các việc như tẩy độc, khử khuẩn trên diện rộng, phục vụ những đối tượng nghi nhiễm, cách ly tập trung.
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh chỉ rõ, Việt Nam đã đưa các nhận thức trên thành hành động cụ thể, đóng góp tích cực cho an ninh khu vực. Và không chỉ tạo ra quyết tâm chung, Việt Nam còn trực tiếp giúp đỡ các nước ASEAN phòng, chống dịch bệnh.
Đặc biệt, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam còn thông tin, trong ngày 27/5 tới đây, Việt Nam sẽ phối hợp với Trung tâm quân y ASEAN tổ chức diễn tập trực tuyến quân y các nước ASEAN về phòng chống dịch bệnh, trong đó Covid-19 là trọng tâm.
Đại diện Bộ Quốc phòng Việt Nam đánh giá, có thể coi đây là hội nghị hợp tác quân y trong khu vực, để các nước chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực, trao đổi kỹ thuật.
Tướng Vịnh: An ninh biển là thách thức chung của cả ASEAN
Cũng tại Hội nghị ADSOM hôm 15/5 vừa qua, đại diện Việt Nam và các đại biểu nêu quan điểm lo ngại rằng, bất chấp mối đe dọa của đại dịch Covid-19, các điểm nóng an ninh trên thế giới đều tăng nhiệt trở lại, khiến nguy cơ xung đột nổi lên rõ hơn. Đặc biệt, tình hình Biển Đông thời gian gần đây có những diễn biến mới, phức tạp hơn. Theo đó, nếu các bên không bình tĩnh, kiềm chế và tăng cường hợp tác để tháo gỡ những bất đồng thì căng thăng có thể leo thang và làm thay đổi hiện trạng tranh chấp, không có lợi cho hòa bình, ổn định ở khu vực.
Theo tướng Vịnh, như đã khẳng định trước đó, thì đây chính xác là quan điểm của các nước ASEAN bởi nhiều nước như Brunei, Philippines, Indonesia... đều cùng bày tỏ là trong khi tập trung chống dịch bệnh, các nước không thể quên những thách thức an ninh khác đang hiện hữu trong khu vực. Trong đó, an ninh biển là vấn đề được nhiều nước quan tâm, gồm cả nước không có biển hoặc vùng biển không có tranh chấp.
Trước đó, chia sẻ về vấn đề Biển Đông bên lề ADSOM vừa qua, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam nêu quan điểm, trong khu vực ASEAN cũng như châu Á - Thái Bình Dương hiện nay hội đủ tất cả thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống ảnh hưởng tới hòa bình ổn định khu vực, điển hình như vấn đề Biển Đông.
“Đây là mối quan tâm không chỉ của Việt Nam mà với cả thế giới, đặc biệt là các nước trong khu vực cũng như những quốc gia có lợi ích liên quan tới châu Á-Thái Bình Dương”, Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh nhấn mạnh.
Theo đó, các nước lo ngại về những cách hành xử mới xuất hiện gần đây trên Biển Đông, như: Đơn phương tuyên bố các khu vực chủ quyền mà không dựa trên cơ sở pháp lý nào. Hoặc việc quân sự hoá các đảo, đá ở Trường Sa (thuộc Việt Nam), đưa trang thiết bị quân sự ngăn cản hoạt động lao động hoà bình trên biển.
“Những hành vi này rõ ràng đã đi ra ngoài các nguyên tắc, luật chơi chung của khu vực và thế giới mà các nước đã cam kết, đặc biệt là vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nêu rõ.
“Tôi đơn cử, việc một tàu công vụ lại đâm chìm một tàu cá của ngư dân là hành động không thể chấp nhận được. Đây là vấn đề các nước đều nêu lên và bày tỏ quan ngại. Việt Nam đồng tình với quan điểm đó”, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam cho biết.
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh lưu ý, quan trọng nhất là chúng ta phải xác định, làm thế nào để không tái diễn tình trạng này, để các nước đều yên tâm rằng trong vùng biển khu vực, mọi ngư dân đều có lợi ích, mọi hoạt động lao động hòa bình trên biển đều được bảo vệ.
Theo Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Việt Nam phải theo đuổi cùng các nước ASEAN và Trung Quốc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, tăng cường hợp tác tất cả các nước, để mỗi nước đều thu được lợi ích chính đáng tốt nhất trên vùng biển quốc tế. Đây là mong muốn chung của các nước khu vực, trong đó có Việt Nam.
“Tôi tin tưởng rằng, kiên trì trong đấu tranh với những cách hành xử và phát ngôn có tính chất đơn phương, không trên cơ sở luật pháp quốc tế, chúng ta sẽ đạt được thoả thuận, nguyên tắc để đảm bảo an ninh trên biển”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nêu rõ.
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam nhấn mạnh quan điểm, cần đặc biệt chú ý, không được để ngư dân, những người lao động bình thường gặp nguy hiểm trên vùng biển của Việt Nam cũng như vùng biển quốc tế.
Liên quan đến những tranh chấp trên Biển Đông, thời gian qua, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến tập trung, như đề nghị các nước trong khu vực ủng hộ hình thành COC trên góc độ quốc phòng. COC phải đảm bảo nguyên tắc cơ bản là tuân thủ luật pháp quốc tế, đồng thời phải công nhận Biển Đông là vùng biển mở, không đóng với bất kỳ quốc gia nào, không công nhận thực trạng mới của những quốc gia đơn phương xây dựng hay tuyên bố vi phạm luật pháp quốc tế, phương hại đến chủ quyền và lợi ích của các nước khác.
Cũng theo Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Việt Nam đề xuất xây dựng Bộ quy tắc tránh va chạm của tàu công vụ, gồm tàu cảnh sát biển, hải cảnh, kiểm ngư, hải quân khi gặp nhau, không đưa ra những hành xử, quyết định có thể gây xung đột.
“Đồng thời, Bộ quy tắc này còn được mở rộng với các máy bay công vụ. Việt Nam nỗ lực theo đuổi vấn đề này và nhận được sự ủng hộ của các nước trong khu vực”, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nhấn mạnh.
Biển Đông, ASEAN trong quan hệ Mỹ- Trung
“Tôi nghĩ rằng, mối quan tâm đầu tiên và lớn nhất hiện nay của các nước ASEAN là sự cạnh tranh chiến lược của các nước lớn, cụ thể là của Mỹ và Trung Quốc. Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh toàn cầu, trong đó khu vực Đông Nam Á và châu Á Thái Bình Dương chịu ảnh hưởng trực tiếp”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh phân tích.
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam nêu quan điểm, nếu mối quan hệ giữa hai nước này tốt đẹp, hoà thuận, tuân thủ luật pháp quốc tế, tôn trọng lợi ích của các quốc gia thì tình hình an ninh khu vực sẽ tốt lên.
“Nhưng đáng tiếc là mối quan hệ hiện nay không được như nhiều người mong muốn. Đây là mối lo ngại và thách thức rất lớn”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh thẳng thắn.
Vấn đề tiếp đến, thách thức thứ hai mà Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh đề cập chính là việc tuân thủ luật pháp quốc tế. Tướng Vịnh nhấn mạnh, hiện nay, chúng ta đang sống trong xã hội văn minh, nên cần tuân thủ luật pháp và nguyên tắc chung để bảo vệ lợi ích loài người, trong đó có từng quốc gia.
“Bây giờ không phải là thời thích thì mang quân sang nước khác hoặc muốn làm gì cũng được. Nhưng thời gian vừa qua có những nước vì lợi ích cục bộ, đã không tuân thủ luật pháp quốc tế, không coi trọng quyền và lợi ích chính đáng của các nước khác”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh bày tỏ.
Điểm thứ ba, theo Thứ trưởng Vịnh, hiện nay lợi ích quốc gia dân tộc đều được các nước đặt lên hàng đầu.
“Việt Nam cũng vậy. Nhưng bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc đồng thời phải tôn trọng lợi ích của các quốc gia, dân tộc khác”, Tướng Nguyễn Chí Vịnh khẳng khái nói.
Với những thách thức này, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã rất chủ động hợp tác để đảm bảo an ninh khu vực và toàn cầu với mục tiêu theo đuổi là tạo diễn đàn, cấu trúc hợp tác trong ASEAN và ASEAN mở rộng, vì mục tiêu chung là đảm bảo hòa bình trong khu vực và tuân thủ luật pháp quốc tế.
“Việt Nam gương mẫu hành động vì hoà bình, an ninh khu vực, như trong Sách trắng quốc phòng 2019 đã nêu: "Việt Nam coi an ninh đất nước mình gắn liền với an ninh khu vực và thế giới". Thời gian qua, Việt Nam đã làm tất cả những gì có thể để những mục tiêu đó từng bước được củng cố vững chắc hơn, trước tình hình luôn có sự thay đổi của an ninh khu vực”, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nêu rõ.
Việt Nam tiếp tục thúc đẩy hợp tác quốc phòng giữa các nước ASEAN như thế nào?
Tiếp tục chia sẻ về những công việc sắp tới trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh nhấn mạnh, năm 2020, Việt Nam là chủ tịch ASEAN nên Bộ Quốc phòng là chủ tịch hai cấu trúc an ninh lớn là hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN (10 nước khu vực Đông Nam Á) và ASEAN mở rộng (18 nước).
Theo kế hoạch, Việt Nam có nhiều hoạt động, nhưng vì dịch Covid-19 nên một số bị gián đoạn. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng quyết tâm sẽ thực hiện đầy đủ và đảm bảo chất lượng những nội dung đã đề ra.
“Trong đó cần nhấn mạnh tầm quan trọng của đoàn kết, thống nhất trong các vấn đề an ninh khu vực, không vì lợi ích riêng của từng nước mà bỏ quên thách thức chung. Các nước phải có tầm nhìn khu vực”, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam nêu rõ.
Ngoài ra, theo Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, còn có Tuyên bố chung của Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (Tuyên bố chung ADMM+) về tầm nhìn chiến lược an ninh khu vực châu Á Thái Bình Dương. Hai bản Tuyên bố này sẽ có những vấn đề mang tính nguyên tắc là sự hợp tác, vì hoà bình, an ninh, tuân thủ luật pháp quốc tế, không sử dụng vũ lực, không có hành động hoặc tuyên bố đơn phương gây phương hại lợi ích quốc gia khác.
Đặc biệt, theo chia sẻ của Thượng tướng, trên cương vị chủ tịch các hoạt động quốc phòng - quân sự ASEAN 2020, Việt Nam tích cực xúc tiến để hình thành Cộng đồng Tình báo quốc phòng ASEAN, nhằm tạo cơ chế chia sẻ thông tin về các thách thức an ninh khu vực như: Chống khủng bố, thiên tai, môi trường và các thách thức an ninh phi truyền thống khác.
“Tôi tin tưởng rằng, với sự chủ động, tích cực của Việt Nam, cấu trúc hợp tác này sẽ được thành lập trong năm nay và hoạt động hiệu quả”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nêu rõ.