Trong cuộc Đối thoại ASEAN – Mỹ lần thứ 33 được tổ chức theo hình thức trực tuyến gần đây, Việt Nam đã kêu gọi các bên kiềm chế ở Biển Đông, tránh xung đột hay gây phức tạp tình hình tại khu vực vùng biển tranh chấp, giải quyết mọi bất đồng bằng biện pháp hòa bình.
Biển Đông: Quân đội Trung Quốc bị cấm nổ súng trước khi đối đầu Mỹ
Trung Quốc đã chỉ đạo cho các binh sĩ của họ "không được nổ súng trước" khi Bắc Kinh tìm cách giảm leo thang căng thẳng với Hoa Kỳ ở Biển Đông, South China Morning Post dẫn nguồn tin khẳng định.
Thời gian qua, cả Bắc Kinh và Washington đều tăng cường hoạt động ở vùng biển tranh chấp, làm tăng nguy cơ xảy ra các vụ việc vượt ngoài tầm kiểm soát, nhưng Trung Quốc không muốn cho “phe diều hâu” của Mỹ có cơ hội leo thang thêm.
Nguồn tin cho biết Bắc Kinh đã ra lệnh cho binh lính, đặc biệt là phi công và sĩ quan hải quân PLA phải kiềm chế trong các cuộc đụng độ ngày càng thường xuyên với máy bay và tàu chiến của Mỹ.
Trong khi đó, một số chi tiết về cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Quốc phòng hai nước vào tuần trước đã xuất hiện.
Cuộc gọi đầu tiên được đề xuất bởi phía Hoa Kỳ khoảng “một tháng trước đó” nhưng được đón nhận một cách khá lạnh nhạt từ Bắc Kinh. Tuy nhiên, nguồn tin cho biết lãnh đạo Trung Quốc sau đó đã thay đổi ý định và quyết định tiếp cận trong bối cảnh căng thẳng leo thang ở các vùng biển Hoa Đông và Hoa Đông.
Tháng trước, Mỹ đã triển khai hai nhóm tác chiến tàu sân bay, USS Nimitz và USS Ronald Reagan, để tập trận gần vùng biển Trung Quốc, cũng như thực hiện các nhiệm vụ trinh sát trên không vào ban đêm hiếm hoi gần các tỉnh Quảng Đông và Phúc Kiến trong những tuần gần đây.
Trung Quốc cũng đã tiến hành các cuộc tập trận hải quân và các nhiệm vụ xung quanh Đài Loan và Biển Đông.
Bất chấp lời lẽ cứng rắn của công chúng khi coi các nhóm tấn công của tàu sân bay Mỹ là “những con hổ giấy”, nguồn tin cho biết PLA vẫn cảnh giác với các cuộc đụng độ vô tình.
Theo một nguồn tin thân cận với quân đội, Bắc Kinh đã liên lạc qua “nhiều kênh khác nhau” với Mỹ rằng họ đã chỉ đạo quân đội của mình “không bao giờ nổ súng trước” như một cử chỉ thiện chí để giữ tình hình trong tầm kiểm soát.
“Thật dễ dàng để đưa ra lệnh nổ súng, nhưng cả Trung Quốc và Mỹ đều không thể kiểm soát được hậu quả. Tình hình hiện nay rất căng thẳng và rất nguy hiểm ”, người này nói.
Ông cho biết PLA là "lực lượng quân sự khác" so với năm 2001 - ám chỉ sự cố Hải Nam khi một máy bay tình báo Mỹ va chạm với một máy bay chiến đấu của PLA.
Phi công Wang Wei của Trung Quốc đã thiệt mạng và máy bay Mỹ buộc phải hạ cánh xuống đảo Hải Nam. Thủy thủ đoàn cuối cùng đã được thả sau khi Hoa Kỳ đưa ra một tuyên bố thận trọng về vụ việc.
“Ngày nay, PLA đã phát triển nhiều biện pháp đối phó. Người Mỹ sẽ không thể trở về “nguyên vẹn” nếu một tai nạn như vậy xảy ra lần nữa”, ông nói. “Nhưng có một điều rất rõ ràng rằng chúng tôi sẽ chỉ đáp trả bằng vũ lực như là phương sách cuối cùng (hạ sách) khi mọi thứ khác đã thất bại".
Một nguồn tin khác cho biết hai bên đã thiết lập các giao thức để xử lý những cuộc chạm trán quân sự, tuy nhiên những thỏa thuận này cần được cập nhật để đáp ứng tình hình mới nhất.
Nguồn tin không nói rõ liệu điều này có được hai Bộ trưởng quốc phòng Mark Esper và Ngụy Phượng Hòa thảo luận trong cuộc trò chuyện ngày 6 tháng 8 hay không.
Trung Quốc và Mỹ đã thiết lập Hiệp định tham vấn hàng hải quân sự vào năm 1998 để tránh tai nạn trong các cuộc chạm trán gần nhau.
Năm 2014, họ đã đồng ý thông qua sáng kiến thông báo cho nhau về các hoạt động quân sự lớn và quy tắc ứng xử cho các cuộc chạm trán giữa hải quân và quân đội.
Nhưng trong những năm gần đây, mối quan hệ giữa hai nước ngày càng xấu đi. Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo ngày càng trở nên hiếu chiến trong các luận điệu chống lại Trung Quốc, nhắm thẳng vào Đảng Cộng sản và tuyên bố rằng chính sách về việc can dự với Trung Quốc là "một thất bại".
Ngoài việc gia tăng các hoạt động ở Biển Đông, Mỹ cũng bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp, nói rằng chúng là “bất hợp pháp” và đe dọa tự do hàng hải.
Trong khi đó, giới lãnh đạo Trung Quốc ngày càng lo ngại về an ninh, khi Chủ tịch Tập Cận Bình nói với Bộ Chính trị vào cuối tháng trước rằng “các yếu tố không chắc chắn và không ổn định” là một mối đe dọa ngày càng tăng.
Nhưng trong những tuần gần đây, các quan chức ngoại giao cấp cao của Trung Quốc đã thay đổi giọng điệu đấu tranh một cách khôn khéo và kêu gọi đối thoại để kiềm chế rủi ro. Ngoại trưởng Vương Nghị cũng chọn cách tiếp cận hòa giải hơn khi thảo luận về Biển Đông trong cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa xã vào tuần trước.
Ông Vương không đề cập đến “đường chín đoạn”, vạch rõ yêu sách của Trung Quốc đối với 90% vùng biển tranh chấp.
Thay vào đó, ông nói Biển Đông là “ngôi nhà chung của các quốc gia trong khu vực” nhưng không nên là “nơi tranh giành ảnh hưởng chính trị quốc tế”.
Nhưng ông Vương cho rằng Mỹ đã vi phạm cam kết không đứng về bên nào trong tranh chấp của Bắc Kinh với các bên tranh chấp khác ở Biển Đông và cáo buộc rằng họ đang tìm cách phá hoại mối quan hệ giữa Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Hôm thứ Hai, Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi "đối thoại thẳng thắn và hiệu quả" để kiểm soát xung đột, nhưng nói rằng họ sẽ kiên quyết bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia.
Việt Nam đề nghị các bên kiềm chế ở Biển Đông
Ngày 5/8, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam tham dự Đối thoại ASEAN – Mỹ lần thứ 33, trong đó, căng thẳng Biển Đông là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu.
Phát biểu tại buổi Đối thoại, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông David Stillwell khẳng định, Mỹ luôn coi trọng quan hệ ngoại giao với các nước ASEAN, ủng hộ các quốc gia Đông Nam Á đóng vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực.
Tại buổi Đối thoại, hai bên đã nhất trí tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác chiến lược và hợp tác giữa ASEAN – Hoa Kỳ trong thời gian tới đây, đồng thời thúc đẩy triển khai hiệu quả nhiều chương trình. Cộng đồng các quốc gia Đông Nam Á nhất trí phối hợp chặt chẽ với Mỹ, hoàn tất triển khai Kế hoạch hành động ASEAN – Hoa Kỳ giai đoạn 2016 -2020 và sớm thông qua Kế hoạch hành động hợp tác hai bên cho giai đoạn 2021-2025.
Tại buổi Đối thoại, bày tỏ quan điểm về tình hình quốc tế và khu vực, đặc biệt là trước những diễn biến căng thẳng ở Biển Đông thời gian qua, Mỹ hoan nghênh ASEAN phát huy vai trò trong thúc đẩy hợp tác, đối thoại, xây dựng lòng tin ở khu vực, ủng hộ các nỗ lực thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Tuyên bố DOC và xây dựng Bộ Quy tắc COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.
Trên cương vị là Chủ tịch ASEAN, thay mặt cho Việt Nam, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng khẳng định trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp, ASEAN đã phát huy tinh thần gắn kết và chủ động thích ứng, thúc đẩy đoàn kết, thống nhất và nỗ lực của cả cộng đồng vượt qua các khó khăn, thử thách, đồng thời đánh giá cao sự trợ giúp kịp thời của Mỹ đối với ASEAN trong ứng phó với đại dịch ngay từ khi mới bùng phát.
Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng đề nghị Mỹ tiếp tục hỗ trợ ASEAN nâng cao năng lực ứng phó, giảm thiểu các tác động của dịch bệnh và thúc đẩy phục hồi kinh tế bền vững. Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định ASEAN hoan nghênh và sẵn sàng tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư Mỹ hoạt động tại khu vực ASEAN.
Liên quan đến đề xuất của Mỹ xây dựng Quan hệ đối tác Mê Kông-Mỹ, hỗ trợ thúc đẩy và hài hoà các nỗ lực phát triển tiểu vùng, trong đó có tiểu vùng Mê Kông trong tổng thể phát triển của ASEAN, đại diện Việt Nam phát biểu bày tỏ hoan nghênh.
Về vấn đề Biển Đông, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng chia sẻ quan điểm của các nước cho rằng trong bối cảnh hiện nay, các quốc gia cần thúc đẩy đối thoại, tăng cường xây dựng lòng tin, có trách nhiệm xây dựng Biển Đông trở thành vùng biển hoà bình, hữu nghị và hợp tác.
Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam nêu rõ lập trường nguyên tắc của ASEAN tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-36 vừa qua trong đảm bảo hòa bình, an ninh, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông.
Đáng chú ý, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng đề nghị các bên cần kiềm chế, không có các hành động gây phức tạp thêm tình hình, không quân sự hóa, giải quyết các tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC).
Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng bày tỏ mong muốn sớm nối lại đàm phán nhằm hoàn tất Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, đóng góp duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở Biển Đông trong khu vực.