Trong khi đó, tại TP.HCM, Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Nên cho biết sẽ chỉ đạo lập ngay trung tâm mua sắm thuốc, vật tư y tế, khác với những gì cựu Bí thư Thành ủy Đinh La Thăng từng làm – đó là giải tán và ‘truất quyền’ đấu thầu thuốc của Trung tâm mua sắm y tế.
Bộ Y tế nói về tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế
Chiều 17/6, Bộ Y tế đã cung cấp một số thông tin về thực trạng công tác đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư và trang thiết bị y tế hiện nay.
Theo đó, thời gian qua, các cơ quan chức năng và Bộ Y tế đã ban hành nhiều văn bản quy định, hướng dẫn và đôn đốc về công tác đấu thầu, mua sắm, nhằm bảo đảm kịp thời cho công tác đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế phục vụ công tác khám bệnh, chữa bệnh nói chung và phục vụ cho công tác phòng, chống dịch Covid-19 nói riêng.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai tại các đơn vị, địa phương, việc đấu thầu, mua sắm phục vụ công tác phòng, chống dịch đã cho thấy một số khó khăn, vướng mắc và bất cập.
Bộ Y tế nhận định, tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế có nguyên nhân chính đến từ tâm lý lo ngại, sợ sai, sợ thanh tra, kiểm tra, vì thế mà một số địa phương và đơn vị không dám làm, không dám đấu thầu, mua sắm.
Điều này xảy ra trong bối cảnh Bộ Y tế và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã phân cấp thẩm quyền mua sắm, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị.
Một số địa phương đã có chính sách là giao cho các đơn vị chủ động tự đấu thầu, thay vì đấu thầu tập trung như trước. Tuy vậy, nhiều đơn vị vẫn tỏ ra lúng túng, e ngại thực hiện.
Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp, nhà cung cấp cũng e ngại khi thực hiện cung ứng hàng hóa cho các đơn vị công, vì lý do liên quan đến giá chưa hợp lý, thủ tục đấu thầu, thủ tục thanh toán phức tạp, khó khăn.
Ở một số địa điểm, thời gian khác nhau, việc mua sắm trong lĩnh vực y tế xuất phát từ nhu cầu bị động, phụ thuộc vào các yếu tố như tình hình dịch bệnh, mô hình bệnh tật.
Trong giai đoạn năm 2020-2021, tức hai năm đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh, nhiều gói thầu phải mua theo hình thức chỉ định thầu rút gọn, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp khẩn cấp để phục vụ cho nhu cầu chống dịch.
Vì lý do dịch bệnh, nguồn nguyên liệu sản xuất, hàng hóa rơi vào cảnh khan hiếm, giá cả hàng hóa nhiều biến động. Do đó, việc mua sắm thuốc, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm phục vụ phòng, chống dịch và khám, chữa bệnh càng khó khăn hơn.
Đặc biệt, Bộ Y tế cho rằng, việc hiểu và thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập về thẩm quyền quyết định mua sắm từ các nguồn thu của đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ về tài chính còn chưa thống nhất.
Điều này đã dẫn đến việc đấu thầu, mua sắm của các đơn vị sự nghiệp công lập bị chững lại, chưa tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung cấp tài sản, hàng hoá, dịch vụ kể từ khi Nghị định này có hiệu lực.
Bên cạnh đó, tình trạng hết hạn số đăng ký của một số loại thuốc cũng góp phần dẫn đến việc chậm thầu so với dự kiến.
Cũng theo Bộ Y tế, một số nguyên nhân khác có thể kể đến như: do khó khăn, chậm có kết quả đấu thầu tập trung Quốc gia, đàm phán giá một số thuốc thuốc mua sắm tập trung quốc gia, khiến các cơ sở phải áp dụng hình thức mua sắm tại cơ sở, không chủ động được thời gian, số lượng mua sắm.
Giải pháp là công khai minh bạch
Liên quan đến những bất cập trên, Bộ Y tế cho biết đã chủ động đôn đốc các đơn vị tăng cường năng lực, hiệu quả công tác mua sắm, đấu thầu, kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, Ngành liên quan.
Trong văn bản số 1589/BYT-KH-TC ban hành ngày 30/3/2022, Bộ Y tế đề nghị các đơn vị tiếp tục thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ; Chỉ thị số 03/CT-BKHĐT ngày 24/5/2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Chỉ thị số 20/CT-BYT ngày 01/10/2020 của Bộ Y tế cũng như các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hiện hành liên quan đến đấu thầu, mua sắm trang thiết bị, hàng hóa, dịch vụ, thuốc, hóa chất, sinh phẩm, dụng cụ và vật tư tiêu hao…
Có kế hoạch lựa chọn nhà thầu cung cấp hàng hoá, dịch vụ dùng trong khám bệnh, chữa bệnh. Trong quá trình xây dựng và lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu tại các đơn vị, cần phải đảm bảo chủ động, công khai, minh bạch, có tính kế thừa và dự phòng hợp lý nhằm tránh tình trạng bị động giữa các kỳ kế hoạch, gây ảnh hưởng đến hoạt động của đơn vị.
Xác định nhu cầu, dự báo chi tiết, hợp lý về danh mục, chủng loại, số lượng các loại trang thiết bị, hàng hóa, dịch vụ, thuốc, hóa chất, sinh phẩm, dụng cụ và vật tư tiêu hao dự kiến cần mua trong năm kế hoạch, đặc biệt trong trường hợp trang thiết bị, hàng hóa, dịch vụ, thuốc, hóa chất, sinh phẩm, dụng cụ và vật tư tiêu hao mới được đưa vào danh mục mua sắm do nhu cầu sử dụng tăng hoặc áp dụng danh mục dịch vụ kỹ thuật mới đưa vào sử dụng so với năm trước liền kề.
Ngày 29/4/2022, nhằm tránh nguy cơ thiếu thuốc và vật tư y tế, Bộ Y tế đã ban hành công văn số 2206/BYT-BH, trong đó đôn đốc mua sắm, đấu thầu thuốc, vật tư y tế đáp ứng việc khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế.
Đồng thời, Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị, địa phương thực hiện mua sắm, đấu thầu thuốc, vật tư y tế để cung ứng đầy đủ, kịp thời, đảm bảo quyền lợi của người tham gia bảo hiểm y tế.
Đến ngày 02/6/2022, Cục Quản lý Dược đã có Công văn số 4781/QLD-ĐK, trong đó công bố đợt 1 danh mục thuốc, nguyên liệu làm thuốc được gia hạn hiệu lực số đăng ký theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Nghị định số 29/2022/NĐ-CP ngày 29/4/2022 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 12/2021/UBTVQH15 ngày 30/12/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo dự kiến, đợt 2 sẽ được công bố xong trước ngày 15/7/2022.
Theo đó, Bộ Y tế kiến nghị, chỉ đạo các vấn đề sau:
Thủ trưởng các đơn vị phải có chịu trách nhiệm thực hiện mua sắm, đấu thầu thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế theo thẩm quyền và theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo đầy đủ thuốc, vật tư, trang thiết bị phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân.
Bộ Y tế đề nghị lãnh đạo chính quyền các cấp tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các đơn vị sự nghiệp thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn.
Đồng thời, có biện pháp cụ thể để giao cho thủ trưởng các đơn vị sự nghiệp công lập phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng thiếu thuốc, hóa chất và vật tư y tế phục vụ cho công tác khám bệnh, chữa bệnh và phòng, chống bệnh dịch cho nhân dân trên địa bàn.
Bí thư Nguyễn Văn Nên chỉ đạo lập ngay trung tâm mua sắm thuốc, vật tư y tế
Liên quan đến tình trạng thiếu thuốc, thiết bị y tế đang diễn ra ở nhiều bệnh viện, Bí thư Nguyễn Văn Nên cho biết đã giao Sở Y tế tham mưu UBND TP.HCM sớm thành lập trung tâm mua sắm. Trước hết, tập trung mua sắm những dụng cụ, thuốc men đáp ứng nhu cầu cấp thiết của người dân hiện nay.
“Đừng để người dân tử vong do thiếu những thiết bị có thể mua được mà thiếu cơ chế nên không mua”, Bí thư Nên nhấn mạnh trong cuộc trao đổi với Tuổi trẻ.
Ông cũng đề nghị các ngành nghiên cứu, đề xuất cơ chế phù hợp cho trung tâm mua sắm. Trường hợp phát sinh vấn đề vượt quá thẩm quyền thì báo cáo lên cấp có thẩm quyền. Mục tiêu là bằng mọi giá phải có thuốc, sinh phẩm chữa trị cho người dân. Không để người dân nào phải tử vong do thiếu thuốc, thiếu thiết bị.
“Thời đại này còn nói vì thiếu cái này thiếu cái kia mà người dân phải tử vong là không thể chấp nhận được. Bởi phục vụ con người là mục đích cao nhất trong bất kỳ tình huống nào”, Bí thư Nguyễn Văn Nên dứt khoát.
Trước đó, ngay từ những ngày đầu phòng, chống dịch Covid-19, Bí thư Nguyễn Văn Nên đã thấy rõ sự cần thiết của trung tâm mua sắm và chỉ đạo các ngành nghiên cứu thực hiện.
Theo ông, trung tâm mua sắm có trách nhiệm chuyên mua sắm các vật tư, sinh phẩm y tế… Đơn vị này được trao cho cơ chế, kinh phí để mua sắm các vật tư chứ không để cơ sở y tế tự mua sắm.
Thời gian qua, báo chí đã nhiều lần phản ánh tình trạng thiếu thuốc, thiết bị y tế ở các cơ sở y tế, khiến bệnh nhân gặp nhiều khó khăn. Theo ý kiến nhiều lãnh đạo bệnh viện lớn trên cả nước, nguyên nhân dẫn đến vấn đề này là do giá nền các loại vật tư y tế và thuốc hiện chưa được quy định, niêm yết rõ ràng. Vì vậy, các đơn vị, bệnh viện rất e ngại trong công tác tổ chức đấu thầu mua sắm.
Ngoài ra, có rất nhiều loại thuốc đặc trị, thuốc kê toa theo đơn do bảo hiểm y tế chi trả đã hết hạn đăng ký lưu hành nhưng chưa được gia hạn. Do đó, không có nhà cung cấp hoặc bệnh viện, các đơn vị muốn đấu thầu, mua sắm cũng không thể thực hiện.
Cựu Bí thư Đinh La Thăng từng chỉ đạo gì?
Quyết sách của Bí thư Nguyễn Văn Nên trong bối cảnh hiện nay được một bộ phận dư luận đưa ra so sánh với những gì mà cựu Bí thư Đinh La Thăng từng làm trước khi vướng vòng lao lý và đang nắm vị trí lãnh đạo Thành ủy tại TP.HCM.
Theo đó, hồi năm 2016, trước đề xuất của Sở Y tế TP.HCM giao quyền về cho các bệnh viện, ông Thăng đã phản đối ý tưởng này.
Theo đó, hồi năm 2016, lập luận được lãnh đạo Sở Y tế TP.HCM đưa ra là vấn đề đấu thầu thuốc sẽ giao cho các đơn vị tự chủ và chưa tự chủ hoàn toàn về mặt tài chính nhưng có mong muốn và có khả năng tự tổ chức đấu thầu, còn riêng các đơn vị không có khả năng tự đấu thầu thì Trung tâm mua sắm hàng hóa tài sản công, Sở Y tế sẽ tiếp tục đấu thầu tập trung trong khi chờ Bộ Y tế ban hành Thông tư hướng dẫn đấu thầu tập trung.
Đại diện Sở này khi đó lý giải việc đã thành lập trung tâm mua sắm cả ba năm (từ 2013), nhưng không đấu thầu được và coi đây là “thất bại”. Từ đó, Sở cũng yêu cầu phân cấp, trao quyền tự chủ đấu thầu thuốc và vật tư tiêu hao, trang thiết bị cho các bệnh viện.
“Mỗi bệnh viện cần cái gì thì tự đấu thầu mua sắm cái đó, kể cả từ vốn ngân sách”, bà Nguyễn Thị Thu, nguyên Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nói.
Đối với vấn đề này, cựu Bí thư Đinh La Thăng yêu cầu Sở Y tế trao quyền tự chủ, tự quyết, tự chịu trách nhiệm cho các bệnh viện trong mua sắm thuốc, trang thiết bị, vật tư tiêu hao y tế.
Theo ông Thăng, cần giao toàn quyền từ nhân sự, tài chính, và các nhiệm vụ liên quan cho bệnh viện. Sở Y tế sẽ có nhiệm vụ giám sát và tham mưu cho UBND thành phố. Bệnh viện nào làm sai sẽ phải tự chịu trách nhiệm.
“Lãnh đạo bệnh viện nào nói còn yếu chưa tự chủ được thì xin nghỉ, để đưa người dám chịu, dám làm xuống làm chủ”, ông Đinh La Thăng kiên quyết.