Chiếc máy bay chở khách Boeing 777-200ER của Malaysia Airlines khai thác chuyến bay MH17 từ Amsterdam (Hà Lan) đến Kuala Lumpur (Malaysia) đã bị rơi ngày 17/7/2014 tại miền đông Ukraina. 283 hành khách và 15 thành viên phi hành đoàn- công dân của 10 quốc gia- đã thiệt mạng.
Những mảnh vụn đang bốc cháy của máy bay được tìm thấy trên một khu vực rộng hơn 15 km2 do các nhóm vũ trang của DNR kiểm soát. Nguyên nhân của thảm họa được cho là do tên lửa đất đối không hoặc không đối không đã bắn trúng máy bay. Đồng thời, chính quyền Ukraina và đại diện của lực lượng dân quân DNR ngay lập tức đổ lỗi cho nhau về vụ việc.
Hoa trên thân một chiếc Boeing 777 của Hãng hàng không Malaysia gặp nạn gần thành phố Shakhtersk, vùng Donetsk
© Sputnik / Andrey Stenin
/ Bắt đầu cuộc điều tra
Ngay ngày hôm sau thảm kịch, ngày 18 tháng 7 năm 2014, Ủy ban hàng không liên quốc gia (Interstate Aviation Committee IAC) đề xuất thành lập một ủy ban điều tra vụ tai nạn dưới sự bảo trợ của ICAO (và bàn giao các hộp đen cho ủy ban này). Vào ngày hôm đó, các thành viên ủy ban giám sát đặc biệt của OSCE tại Ukraina đã đến để hiện trường theo dõi tình hình tại khu vực máy bay rơi.
Ngày 21 tháng 7, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã nhất trí thông qua Nghị quyết 2166 về vụ tai nạn máy bay Boeing ở Ukraina, yêu cầu tiến hành cuộc điều tra toàn diện độc lập về thảm kịch này. Vì hầu hết những người thiệt mạng là công dân Hà Lan, quốc gia này được trao quyền điều tra các hoàn cảnh xảy ra vụ tai nạn với sự hợp tác của Liên Hợp Quốc, IAC, ICAO, Malaysia, Úc, Đức, Mỹ và Anh.
Ria van der Steen, người mất cha và mẹ kế trong vụ tai nạn chuyến bay MH17, chuẩn bị làm chứng trước tòa, Hà Lan
© AP Photo / Peter Dejong
Ngày 22 tháng 7 năm 2014, trước sự chứng kiến của các nhà quan sát OSCE và nhà báo, đại diện của chính quyền Donetsk đã bàn giao các hộp đen mà họ phát hiện được cho các chuyên gia hàng không Malaysia, những người này đã chuyển chúng cho các chuyên gia đến từ Hà Lan. Rồi Hà Lan đã nhờ các chuyên gia người Anh từ phòng thí nghiệm Farnborough thuộc ICAO và IAC nghiên cứu các hộp đen này.
Ngày 24 tháng 7, các quan chức Anh thông báo rằng họ sẽ không công bố dữ liệu thu được qua việc giải mã các hộp đen chuyến bay, mà giao việc đó cho các nhà chức trách Hà Lan thực hiện. Và ngày 8 tháng 8 năm 2014, Ukraina, Hà Lan, Bỉ và Úc đã thống nhất rằng thông tin về cuộc điều tra thảm họa sẽ chỉ được tiết lộ khi có sự chấp thuận của cả bốn quốc gia. Do đó, Nga không nhận được quyền truy cập vào thông tin các hộp đen.
Các giả thiết và kết luận sơ bộ
Ngày 9 tháng 9 năm 2014, Ủy ban An ninh Hà Lan đã công bố kết quả sơ bộ của cuộc điều tra về vụ tai nạn, nói rằng "máy bay bị vỡ tan thành mảnh giữa không trung, có thể là do hư hỏng cấu trúc do tác động bên ngoài của nhiều vật thể năng lượng cao". Đồng thời, không có sự cố kỹ thuật nào trong hệ thống của máy bay hoặc lỗi của phi hành đoàn.
Ngày 13 tháng 10 năm 2015, các chuyên gia của tập đoàn Almaz-Antey, nhà sản xuất hệ thống phòng không Buk, đã thông báo cho giới truyền thông về kết quả thử nghiệm để mô phỏng một vụ tai nạn máy bay, được thực hiện trong khuôn khổ cuộc điều tra của riêng của họ về tai nạn chuyến bay MH17. Theo thông tin tập đoàn, chiếc Boeing có thể đã bị bắn hạ bởi một tên lửa phiên bản cũ 9M38 của hệ thống phòng không Buk. Những tên lửa này đã được loại bỏ khỏi trang bị của quân đội Liên Xô từ năm 1986, nhưng chúng vẫn đang được sử dụng trong Lực lượng vũ trang Ukraina vào thời điểm xảy ra vụ tai nạn chuyến bay MH17. Tập đoàn Almaz-Antey cũng đã thiết lập được quỹ đạo của tên lửa. Theo kết quả thử nghiệm, tên lửa đã được bắn từ làng Zaroshchenskoe, nơi Lực lượng vũ trang Ukraina chiếm đóng vào thời điểm xảy ra thảm họa.
Giám đốc mối quan tâm của Almaz-Antey Yan Novikov tham gia một cuộc họp báo ở Moskva
© AP Photo / Pavel Golovkin
Cùng ngày, báo cáo cuối cùng của cuộc điều tra đã được trình bày tại Hà Lan. Theo báo cáo này, đầu đạn tên lửa 9M38 do hệ thống phòng không Buk phóng từ khu vực rộng khoảng 320 km2 ở miền đông Ukraina đã phát nổ bên trái buồng lái, dẫn đến việc chiếc máy bay bị phá hủy trên không. Ủy ban đã không thiết lập được chính xác vị trí phóng tên lửa. Do đó, không thể quy trách nhiệm về vụ tai nạn máy bay Boeing khiến 298 người thiệt mạng lên lực lượng dân quân DNR như mong muốn của phía Ukraina.
Và ai là thẩm phán?
Tuy nhiên, tháng 9 năm 2016, cuộc điều tra về vụ tai nạn đã công khai kết luận, theo đó chiếc máy bay bị bắn hạ bởi một tên lửa phóng từ hệ thống phòng không Buk của Nga. Theo các nhà điều tra quốc tế, bệ bắn này đã được bàn giao cho lực lượng dân quân ở miền đông Ukraina. Kết luận được đưa ra trên cơ sở lời khai của các công dân địa phương do phía Ukraina cung cấp. Trong khi đó, chính quyền Nga nói rằng tên lửa bắn hạ máy bay đã được chuyển đến