Việt Nam đang ghi nhận tình trạng già hoá dân số nhanh, trong khi mức sinh giảm mạnh gây ra nguy cơ thiếu hụt nguồn lao động.
Lao động thanh niên giảm, mức sinh thấp
Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội vừa báo cáo tình hình việc làm của thanh niên giai đoạn 2020-2025.
Báo cáo dẫn số liệu thống kê cho thấy, số thanh niên giảm mạnh kéo theo lực lượng lao động này giảm từ 12,55 triệu năm 2020 xuống 10,6 triệu vào năm 2022.
Lao động trong độ tuổi (15-24) giảm bình quân mỗi năm là 170.000, tương đương 2,1%.
Nguyên nhân cho xu hướng trên là tình trạng già hóa dân số nhanh. Theo đó, Việt Nam chỉ mất 25 năm để chuyển từ giai đoạn già hóa dân số (nhóm từ 60 tuổi trở lên chiếm 10%) sang giai đoạn dân số già (nhóm từ 60 trở lên chiếm 20%). Trong khi đó, các nước phát triển mất lâu hơn, có khi gần cả thế kỷ.
Thêm nữa, mức sinh của Việt Nam giảm mạnh đã gây ra nguy cơ thiếu hụt nguồn lao động. Số con trung bình của phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ năm 2001 là 2,28 thì đến năm 2021 đã giảm xuống còn 2,1.
Phụ nữ TP.HCM hiện có mức sinh thấp nhất cả nước, trung bình chỉ 1,39 con. Mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt nguồn lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội, theo VnExpress... Quy mô gia đình ngày càng thu hẹp, gia đình 3-4 thế hệ dần ít đi.
Theo số liệu thu thập, tỷ lệ lao động thanh niên qua đào tạo tăng chậm hàng năm. Tỷ lệ có bằng cấp chứng chỉ chiếm hơn 26%, phần còn lại chưa qua đào tạo.
Công nhân kỹ thuật bậc cao rất khan hiếm, trong khi một số ngành bậc trên đại học, cử nhân, kỹ sư lại nhiều hơn so với nhu cầu.
Có khoảng trên 73% lao động thanh niên Việt Nam làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, xây dựng, nông lâm thủy sản.
Dấu hiệu đáng lo ngại về thế hệ lao động tương lai
Ủy ban Văn hóa Giáo dục nhận định, thực tế này là "dấu hiệu đáng lo ngại về thế hệ lao động tương lai", là thách thức lớn đối với Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới.
Theo ông Nguyễn Doãn Tú, Tổng cục trưởng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, cho biết Việt Nam được dự báo sẽ chấm dứt hoàn toàn thời kỳ dân số vàng vào năm 2038.
“Các mô hình tính toán cho thấy, nếu không có các chính sách can thiệp, đến năm 2038, tỷ lệ người trên 60 tuổi ở nước ta sẽ tăng lên trên 20%, tương đương 21 triệu người, trong đó người trên 65 tuổi chiếm trên 14%. Khi đó, Việt Nam chính thức bước sang giai đoạn dân số già”, ông Tú từng chia sẻ.
Ủy ban Văn hóa Giáo dục đề nghị các bộ ngành liên quan nghiên cứu chính sách nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ trong đào tạo lẫn hỗ trợ việc làm.
Đồng thời, nghiên cứu sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội nhằm hạn chế tình trạng rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần khi còn trong độ tuổi lao động.
Theo thống kê giai đoạn 2016-2021, có đến hơn 80% lao động rút BHXH một lần trong độ tuổi 20 đến dưới 40. Trong khi đó, độ bao phủ an sinh tăng chậm, chỉ mới đạt 38% lực lượng lao động trong độ tuổi.