Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, nhạc sĩ nổi tiếng Đỗ Hồng Quân đã trao kỷ niệm chương “Vì những đóng góp cho văn học nghệ thuật Việt Nam” cho nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Đông phương học, Viện Hàn lâm Khoa học Nga , phó tiến sĩ khoa học Ngữ văn Anatoly Sokolov, công dân nước ngoài đầu tiên nhận giải thưởng này. Đây là cách ghi nhận đóng góp của ông trong việc nghiên cứu và quảng bá nghệ thuật và văn học Việt Nam tại Nga.
Chúc mừng nhà khoa học, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền CHXHCN Việt Nam tại Nga, ông Đặng Minh Khôi lưu ý: “Đồng chí Sokolov từ lâu đã được nhiều người ở Việt Nam biết đến với vai trò là người biên soạn cuốn từ điển Việt – Nga, cuốn sách trở thành người bạn đồng hành không thể thiếu đối với những người Việt Nam học tập và làm việc tại Nga. Kiến thức sâu rộng về lịch sử, văn học và văn hóa Việt Nam đã giúp Anatoly Alekseevich trở thành tác giả của hơn 100 bài báo, bài nghiên cứu và công trình khoa học. Việc trao tặng huy chương hôm nay là sự ghi nhận những đóng góp của ông trong việc phổ biến văn hóa chúng ta không chỉ từ Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam mà còn của cả nước Việt Nam”.
Đại sứ đề cập đến việc biên soạn cuốn từ điển, và chính Anatoly Sokolov, trong bài phát biểu đáp từ của mình, nói về việc tham gia dịch sang tiếng Nga hai tác phẩm rất khác nhau nhưng mang tính biểu tượng của văn học Việt Nam theo những cách riêng của mình: "Truyện Kiều” của Nguyễn Du và nhật ký của nữ anh hùng dân tộc Việt Nam, bác sĩ quân y Đặng Thùy Trâm. Anatoly Alekseevich bày tỏ rằng thật vinh dự khi ông được tham gia vào hai dự án này, mà người khởi xướng và “động cơ” chính là ông Nguyễn Huy Hoàng - nhà thơ, nhà báo, nhà phê bình văn học Việt Nam, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam tại Nga
Anatoly Sokolov đã nghiên cứu Việt Nam được 55 năm. Năm 1968, ông tham gia vào nhóm Việt ngữ của Viện Ngôn ngữ Đông phương thuộc Đại học Tổng hợp Moskva mang tên Lomonosov. Sau khi tốt nghiệp, ông hoàn thành khóa học kéo dài hai năm về dịch thuật đồng bộ, mà đến nay vẫn là khóa duy nhất. Sau đó ông làm biên tập viên các bản dịch văn học chính trị và tiểu thuyết Liên Xô tại nhà xuất bản "Tiến bộ" và "Cầu vồng". Ông đi sâu vào lĩnh vực khoa học khi vào năm 1989, ông đến làm việc tại Trung tâm Đông Nam Á, Úc và Châu Đại Dương thuộc Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga.
Lĩnh vực quan tâm sâu rộng của ôngchỉ đơn giản là đáng kinh ngạc. Có lẽ không có lĩnh vực nào của văn hóa Việt Nam hiện đại mà ông không có kiến thức sâu rộng. Văn học, sân khấu, điện ảnh và hội họa - những tác phẩm thú vị nhất được viết về tất cả.
Nhà khoa học nói: “Tôi quan tâm đến những điều ít được biết đến, tôi thích khám phá những điều mới mẻ, làm việc trong các kho lưu trữ, gặp gỡ những người thú vị".
Mỗi lời trong bài viết của ông đều được xác nhận bằng tài liệu và bằng chứng của nhân chứng. Và biết bao cái tên mới của những nhân vật văn hóa nghệ thuật Việt Nam đã xuất hiện trên các trang báo, sách của ông và trở nên quen thuộc với độc giả Nga!
Nhưng nhà khoa học quan tâm không chỉ văn hóa và nghệ thuật Việt Nam. Nhờ những công trình của Anatoly Sokolov nghiên cứu theo dữ liệu kho lưu trữ của Viện Chủ nghĩa Mác - Lênin, chúng ta được biết về công tác đào tạo các nhà cách mạng Việt Nam trong các trường đảng, trường đại học Xô Viết những năm 20 - 30 của thế kỷ trước, và công bố cuốn sách độc đáo “Quốc tế Cộng sản và Việt Nam”. Ông nghiên cứu rất nhiều vấn đề về lịch sử Việt Nam, quan hệ Xô - Việt, đời sống của người Việt ở Pháp và Mỹ, giành chiến thắng trong các cuộc thi làm việc tại các cơ quan lưu trữ của các nước này. Không thể không đề cập đến cuốn sách “Người Nga ở Việt Nam”, trong đó Anatoly Alekseevich sưu tầm những ghi chép về chuyến đi của những người dân Đế quốc Nga tại Việt Nam trong thế kỷ 19 - đầu thế kỷ 20. Dựa trên các tài liệu tìm được trong kho lưu trữ, ông đã viết một số tác phẩm thú vị về lịch sử ngành Việt Nam học tại Nga. Sokolov thường phát biểu tại các hội nghị chuyên đề Việt Nam, và mỗi lần, những người tham gia đều háo hức chờ xem những gì mới mẻ trong lĩnh vực nào mà Anatoly Alekseevich làm việc không mệt mỏi sẽ mở ra với độc giả.
Anatoly Sokolov có uy tín rất lớn trong số các nhà Đông phương học nghiên cứu về Việt Nam và Đông Nam Á. Ông nổi tiếng là người có kiến thức sâu rộng, cách tiếp cận công việc chu đáo và tỉ mỉ. Chính vì vậy ông được mời tham gia các dự án dịch thuật, biên tập các bản dịch văn học Việt Nam, biên tập các công trình khoa học nghiên cứu về Việt Nam. Ông có nhiều người quen biết, bạn bè trong giới trí thức khoa học và sáng tạo Việt Nam, từng giúp đỡ ông trong việc nghiên cứu và phổ biến văn hóa Việt Nam tại Nga.
“Tôi hiện đang viết một tác phẩm về văn hóa hiện đại ở Việt Nam: điện ảnh, hội họa hiện đại và sân khấu”, - Nhà khoa học cho biết: “Tôi cũng sẽ nói về những người Nga đầu tiên đến Việt Nam sau năm 1945 để giúp xây dựng và phát triển nước Việt Nam độc lập, đồng thời tái bản cuốn sách “Quốc tế Cộng sản và Việt Nam” với những tài liệu mới được phát hiện”. Như một nhà thơ đã từng nói, “chúng ta nghỉ ngơi chỉ khi đang mơ”.
100 năm trước, nhà yêu nước, nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc lần đầu tiên đặt chân lên mảnh đất của nước Nga Xô Viết. Vị Chủ tịch nước đầu tiên của nước Việt Nam độc lập đã đặt nền móng cho mối quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa hai dân tộc hai nước và văn hóa đóng vai trò rất quan trọng trong sự tương tác này. Chúng ta tìm hiểu về văn hóa Việt Nam nhờ những người như Anatoly Sokolov, chuyên gia ngôn ngữ Việt xuất sắc, nhà nghiên cứu không mệt mỏi, người bạn lớn của Việt Nam và nhà khoa học thực thụ.