Các ngành tỷ đô của Việt Nam liệu có bị “giáng đòn” bởi căng thẳng Biển Đỏ?

Trong cái rủi, có cái may. Theo HSBC, thương mại giới hạn giữa ASEAN và các khu vực bị ảnh hưởng bởi điểm nóng Biển Đỏ cũng giúp bảo vệ trước những gián đoạn bắt nguồn từ địa chính trị.

Nếu nhìn sơ bộ, những gián đoạn ở Biển Đỏ có vẻ giống như một rủi ro đối với các nền kinh tế ASEAN vốn đang trông đợi thương mại toàn cầu tăng trở lại.

Theo báo cáo của HSBC, sau đợt suy thoái trầm trọng của thương mại toàn cầu năm ngoái, những gián đoạn ở Biển Đỏ lại nhắc nhở về những tác động sâu sắc của gián đoạn trong vận tải với các chuỗi cung ứng.

Số lượng tàu quá cảnh qua kênh đào Suez đã giảm hơn 50% kể từ đầu tháng 12 và giá cước vận tải container giao ngay đã tăng gấp ba lần trong hoạt động thương mại từ châu Á sang châu Âu.

Chẳng hạn, thông thường, một tàu chở hàng từ Singapore đến Rotterdam thường mất 26 ngày nhưng giờ bị chậm 10 ngày do phải đổi lộ trình vòng qua Mũi Hảo Vọng.

Tuy nhiên, lượng xuất khẩu từ ASEAN sang các khu vực bị ảnh hưởng, chẳng hạn như Trung Đông và châu Âu, lại không lớn.

Nhóm nghiên cứu của HSBC cho rằng, Trung Đông chỉ chiếm một phần nhỏ trong xuất khẩu của ASEAN còn châu Âu thì chứng kiến thị phần qua các năm giảm dần xuống dưới 9%.

Theo nghiên cứu, Mỹ, Trung Quốc đại lục và bản thân nội khối ASEAN đều chiếm thị phần lớn hơn châu Âu.

Mặc dù vậy, các chuyên gia của HSBC cho rằng, phải đánh giá được tác động với các nền kinh tế khác nhau trong ASEAN bởi những gián đoạn ở Biển Đỏ càng kéo dài, một số chuỗi cung ứng nhất định càng bị ảnh hưởng nhiều hơn.

HSBC lưu ý, qua phân tích từng lĩnh vực cụ thể, dệt may và da giày Việt Nam xuất sang châu Âu là lĩnh vực cần lưu tâm.

Theo các chuyên gia, mặc dù Mỹ là nước nhập mặt hàng này nhiều nhất, thị phần 20% của châu Âu cũng có ý nghĩa nhất định. Những lô hàng xuất sang châu Âu chưa bị ảnh hưởng bởi gián đoạn ở Biển Đỏ, minh chứng là tháng 1 ghi nhận mức tăng 30% so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, các hiệp hội thương mại cũng cảnh báo tình hình khó khăn gia tăng trong việc nhận đơn hàng từ quý II/2024 nếu căng thẳng còn kéo dài.

Thực tế, một số doanh nghiệp xuất khẩu đã tìm kiếm giải pháp vận tải thay thế trong bối cảnh ngày càng nhiều công ty vận tải tìm tới giữ chỗ bằng vận chuyển đường hàng không.

Điều đó khiến lượng hàng vận chuyển qua đường hàng không trên tuyến Việt Nam - châu Âu trong tháng 1 tăng lên, thậm chí vượt mức 6% là ngưỡng đỉnh của năm 2023.

Một mặt hàng cần lưu tâm nữa là xuất khẩu liên quan đến ô tô. Không phải mặt hàng nào cũng may mắn được như dệt may vốn kích thước hàng hóa nhỏ nên phù hợp với vận chuyển đường hàng không.

Mặt khác, xuất khẩu xe hơi là một ví dụ tiêu biểu cho thấy một số sản phẩm chỉ có thể đi đường biển. Thái Lan, một nước đi đầu về xuất khẩu xe hơi và phụ tùng xe hơi, có thể sẽ chứng kiến những gián đoạn.

Trong khi một phần tư ô tô của Thái Lan là xuất khẩu nội khối, thị phần kết hợp của Trung Đông và châu Âu lên tới 20%, đủ lớn để có thể cảm nhận được sự khó khăn do gián đoạn kéo dài.

Mặt khác, tác động lên phụ tùng ô tô có thể tương đối hạn chế khi thị phần kết hợp của hai khu vực này chỉ chiếm khoảng 10%.

Đối với lĩnh vực xuất khẩu lớn của ASEAN là điện tử, tác động cũng có giới hạn. Tuy nhiên, HSBC lưu ý, điều may mắn là thương mại nội khối vẫn chiếm chủ yếu với thị phần lên đến 70%, cho thấy chuỗi cung ứng công nghệ đang sắp xếp lại trong lòng châu Á, từ những nước thuộc Đông Bắc Á sang Đông Nam Á.

Lượng xuất khẩu điện tử của ASEAN sang châu Âu và Trung Đông chỉ ở mức 10% mặc dù ở một số mặt hàng thì tỷ lệ này có thể cao hơn, bao gồm xuất khẩu điện thoại thông minh từ Việt Nam (15% thị phần) và điều hòa không khí từ Thái Lan (21% thị phần).

Tác động lên xuất khẩu nông sản của ASEAN cũng hạn chế. Nhìn vào hai nước xuất khẩu nông nghiệp lớn, cả Việt Nam (17% thị phần) và Thái Lan (13% thị phần) đều không xuất nhiều sang EU và Trung Đông.

Khoảng 60 - 70% xuất khẩu nông sản của hai nước này là phục vụ khách hàng châu Á, đặc biệt là gạo, trong đó 50% - 80% nhập khẩu gạo của các quốc gia trong khu vực đếu đến từ Việt Nam và Thái Lan.

Nhưng một số mặt hàng khác có thể bị ảnh hưởng. HSBC cho biết, gần 50% xuất khẩu cà phê của Việt Nam có điểm đến là châu Âu.

Tương tự, thị phần nhập khẩu của ASEAN từ EU và Trung Đông cũng không qua lớn, cao nhất cũng chỉ ở mức 20%.

Thực tế cho thấy, Trung Quốc đại lục là điểm đến đơn lẻ lớn nhất về nhập khẩu đối với mỗi nền kinh tế trong khu vực và thị phần có thể lên cao đến 35%.

Mặc dù vậy, một mặt hàng cần theo dõi sát sao là dầu thô ASEAN nhập khẩu từ Trung Đông vì khu vực này đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá dầu.

Tuy tổng thị phần thương mại của ASEAN với Trung Đông thì thấp nhưng khu vực này lại nhập một lượng lớn dầu thô từ Trung Đông.

Ngoại trừ Indonesia, thị phần của các nước còn lại ít nhất lên đến trên 50%. May mắn là, dòng chảy thương mại dầu ở eo biển Hormuz không bị gián đoạn, trong khi UAE và Saudi Arabia là hai quốc gia xuất khẩu dầu nhiều nhất sang ASEAN với thị phần khổng lồ hơn 70%.

Do vậy, gần 70% dầu nhập khẩu của ASEAN từ Trung Đông không bị tác động bởi những gián đoạn ở Biển Đỏ.

HSBC cũng đề nghị để mắt tới lạm phát. ASEAN đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi giá dầu thế giới.

Còn nhớ hầu hết khu vực này đã chứng kiến lạm phát năng lượng tăng mạnh hồi năm 2022, khiến các ngân hàng trung ương phải thắt chặt chính sách tiền tệ ở mức độ khá gắt.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, sự giới hạn của thương mại giữa ASEAN và các khu vực bị ảnh hưởng cũng giúp bảo vệ trước những gián đoạn bắt nguồn từ địa chính trị.