Việt Nam tính chi hơn 256 ngàn tỷ đồng phát triển văn hóa

Cơ quan thẩm tra lưu ý tổng mức đầu tư của chương trình là rất lớn, do đó, cần nghiên cứu, đánh giá kỹ, phù hợp với khả năng đáp ứng của nguồn lực quốc gia, sử dụng hiệu quả ngân sách.

Sáng nay tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày Tờ trình Quyết định chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 của Chính phủ.

Cụ thể, Chính phủ đề xuất chi hơn 256 nghìn tỷ đồng để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa trên phạm vi cả nước và ở một số quốc gia có mối quan hệ văn hóa lâu dài, tương tác văn hóa lâu dài với Việt Nam, có đông đảo người Việt Nam sinh sống, lao động, học tập.

Giai đoạn 2025-2030, tổng các nguồn lực huy động để thực hiện chương trình dự kiến là 122.250 tỷ đồng.

Trong đó, vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp để thực hiện được bố trí tối thiểu 77 nghìn tỷ đồng (chiếm 63%); vốn ngân sách địa phương khoảng 30.250 tỷ đồng (chiếm 24,6%); vốn huy động hợp pháp khác khoảng 15 nghìn tỷ đồng (chiếm 12,4%).

Giai đoạn 2031-2035 sẽ cần khoảng 134 nghìn tỷ đồng. Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, chương trình sẽ được thực hiện trong 11 năm, từ năm 2025 đến 2035, chia làm 3 giai đoạn.

Năm 2025: thực hiện các hoạt động xây dựng cơ chế chính sách, hệ thống các văn bản hướng dẫn thực hiện các nhiệm vụ của Chương trình, hệ thống giám sát, đánh giá; bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ quản lý Chương trình; chuẩn bị đầu tư các nhiệm vụ và các nội dung quản lý khác.

Giai đoạn 2026 - 2030 sẽ tập trung giải quyết các vấn đề hạn chế, thách thức đặt ra trong thời gian qua; triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra đến 2030.

Giai đoạn 2031 - 2035 hướng vào việc tiếp tục xây dựng, phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh, động lực để phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc; triển khai các nhiệm vụ, mục tiêu đặt ra đến 2035.

Chương trình đề ra 7 mục tiêu tổng quát, cụ thể là tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và toàn diện trong phát triển văn hóa và xây dựng, hoàn thiện nhân cách, chuẩn mực đạo đức, bản sắc, bản lĩnh, hệ giá trị con người, gia đình Việt Nam; nâng cao đời sống tinh thần, khả năng tiếp cận, thụ hưởng văn hóa, nhu cầu tập luyện, giải trí của nhân dân, thu hẹp sự chênh lệch trong thụ hưởng văn hóa giữa các vùng, miền, các tầng lớp dân cư, giới tính.

Chính phủ muốn huy động sự tham gia của mọi tổ chức, cá nhân và cộng đồng trong việc quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc; huy động nguồn lực, tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, chất lượng, hiệu quả cho phát triển văn hóa, thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa trở thành bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân.

Cùng với đó, xây dựng nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, chất lượng cao, có bản lĩnh chính trị phục vụ nhu cầu trong nước và hướng đến đáp ứng các thị trường nước ngoài; phát huy tính dân tộc, tính khoa học, tính đại chúng của văn hóa thông qua đầu tư để bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc; hội nhập quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam.

Chương trình cũng đề cập đến năm 2030 đạt 9 nhóm mục tiêu cụ thể: Hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người, hệ giá trị gia đình Việt Nam được triển khai thực hiện trên cả nước thông qua các bộ quy tắc ứng xử.

Phấn đấu 100% đơn vị hành chính cấp tỉnh có đủ 3 loại hình thiết chế văn hóa cấp tỉnh (Trung tâm Văn hóa hoặc Trung tâm Văn hóa - Thể thao, Bảo tàng, Thư viện), 80% các đơn vị hành chính cấp huyện có Trung tâm Văn hóa - Thể thao đạt chuẩn, đảm bảo vận hành hiệu quả các thiết chế văn hóa cơ sở cấp xã, thôn.

Phấn đấu 95% di tích quốc gia đặc biệt (tương đương khoảng 127 di tích) và 70% di tích quốc gia (tương đương khoảng 2.542 di tích) được tu bổ, tôn tạo.

Cùng với đó, phấn đấu các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp vào 7% GDP của cả nước; Phấn đấu 100% các đơn vị thực hiện hoạt động văn hóa, nghệ thuật thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng các thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

100% học sinh, học viên, sinh viên trong hệ thống giáo dục quốc dân được tiếp cận, tham gia hiệu quả, thường xuyên các hoạt động giáo dục nghệ thuật, giáo dục di sản văn hóa...

Đến năm 2035 đạt 9 nhóm mục tiêu cụ thể: Phấn đấu 90% các địa phương đưa nội dung giáo dục đạo đức, lối sống, hệ giá trị gia đình trong thời kỳ mới vào hương ước, quy ước của dòng họ, cộng đồng, làng xã; 100% thư viện trong mạng lưới thư viện đáp ứng điều kiện thành lập và bảo đảm điều kiện hoạt động theo quy định của Luật Thư viện;

Phấn đấu hoàn thành việc tu bổ, tôn tạo 100% di tích quốc gia đặc biệt và ít nhất 80% di tích quốc gia;

Cùng với đó, phấn đấu các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp 8% vào GDP của cả nước; Hàng năm, có ít nhất 4-6 sự kiện quốc tế lớn về văn hóa nghệ thuật tại nước ngoài có sự tham gia chính thức của Việt Nam.

Chính phủ đề nghị Quốc hội sớm xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ, Ủy ban “cơ bản nhất trí” với dự kiến về tổng mức đầu tư và các nguồn vốn để thực hiện Chương trình.

Tuy nhiên, có một số ý kiến cho rằng, tổng mức đầu tư của chương trình là rất lớn; cần nghiên cứu, đánh giá kỹ quy mô, cơ cấu, khả năng huy động, bố trí các nguồn lực thực hiện chương trình bảo đảm tính khả thi, phù hợp với khả năng đáp ứng của nguồn lực quốc gia, sử dụng hiệu quả ngân sách.

Báo cáo thẩm tra cũng cơ bản nhất trí với mục tiêu của chương trình, nhưng đề nghị cần xem xét tính khả thi của 2 mục tiêu cụ thể đến năm 2030.

Một là, phấn đấu 100% các đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Hai là, 100% học sinh, học viên, sinh viên trong hệ thống giáo dục quốc dân được tiếp cận, tham gia hiệu quả, thường xuyên các hoạt động giáo dục nghệ thuật, giáo dục di sản văn hóa.

Ủy ban Văn hóa, Giáo dục nhất trí với đề xuất đầu tư, xây dựng Trung tâm văn hóa Việt Nam tại nước ngoài vì nội dung này phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước; thống nhất quy định nội dung này trong dự thảo Nghị quyết để bảo đảm cơ sở pháp lý.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị Chính phủ cần cân nhắc kỹ lưỡng về chủ trương đầu tư xây dựng một số Trung tâm văn hóa Việt Nam tại nước ngoài, bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tránh lãng phí và phù hợp với nguồn lực hiện có.

Có ý kiến nhất trí về chủ trương đầu tư xây dựng Trung tâm văn hóa Việt Nam tại nước ngoài theo hình thức đầu tư công nhưng đề nghị không sử dụng nguồn vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia mà sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước khác.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến xác đáng của đại biểu Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tại Báo cáo thẩm tra số 2457/BC-UBVHGD ngày 23/5/2024 và phụ lục kèm theo trong quá trình xây dựng Báo cáo nghiên cứu khả thi; chịu trách nhiệm về việc cụ thể hóa, triển khai thực hiện Chương trình theo các nguyên tắc, nội dung được Quốc hội thông qua.

Một số ĐBQH bày tỏ lo lắng khi triển khai chương trình phát triển văn hoá hơn 256 ngàn tỷ đồng.

Thứ nhất, về năng lực cán bộ. Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long nêu quan điểm, việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa phụ thuộc nhiều vào năng lực cán bộ công chức, viên chức văn hóa tại cơ sở.

Tuy nhiên, hiện nay, năng lực đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa của một bộ phận cán bộ không đáp ứng được yêu cầu quản lý văn hóa trong cơ chế thị trường. Khả năng thích ứng trước những thay đổi của công nghệ thông tin, sự giao thoa, du nhập văn hóa còn nhiều khó khăn.

Trong khi đó, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa lại có rất nhiều chỉ tiêu, nhiệm vụ đòi hỏi đội ngũ thực hiện phải có kiến thức, kỹ năng và sự chuyên nghiệp.

Theo vị đại biểu, việc đào tạo tập huấn, bồi dưỡng, bố trí nhân lực đáp ứng được nhiệm vụ này là rất quan trọng và cấp bách, quyết định sự thành công của chương trình.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cũng băn khoăn về tính khả thi khi Chương trình đặt mục tiêu phấn đấu 100% các đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ.

Ông Hoà nhấn mạnh, đây là mục tiêu cực kỳ khó khăn, đặc biệt khi chất lượng, năng lực cán bộ văn hóa ở cơ sở còn những hạn chế nhất định bởi ngay cả cán bộ văn hóa cấp huyện thực hiện việc này cũng rất khó khăn. Do vậy, cân nhắc việc đặt ra mục tiêu về chuyển đổi số này liệu có phù hợp thực tế hay không.

Lưu ý thực tế chưa đến 20% nhân lực văn hóa tại khu vực dân tộc thiểu số có trình độ Đại học hoặc cao hơn khiến cho khả năng nghiên cứu, bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống gặp nhiều khó khăn, đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Trà Vinh kiến nghị cần đẩy mạnh đào tạo nhân lực văn hóa phù hợp với đặc trưng văn hóa các dân tộc.