Về phần mình, TS. Đinh Duy Hòa cho rằng, việc sắp xếp bộ máy “sơ sơ đụng chạm tới khoảng 20 bộ trưởng và tương đương, cùng khoảng 80 - 100 thứ trưởng”. Chuyên gia cho rằng, khi lựa chọn cán bộ lãnh đạo sau sáp nhập, năng lực hoạch định thể chế, chính sách cần phải được lấy làm ưu tiên hàng đầu.
Phân bổ quyền lực là vấn đề khó
Sáng 11/12, báo Thanh niên tổ chức buổi tọa đàm "Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy - Những việc cần làm ngay".
Tại toạ đàm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy chắc chắn sẽ gặp phải nhiều thách thức. Trước hết, theo ông, là tâm lý bảo thủ, ngại thay đổi, đặc biệt là trước những thay đổi có tính cách mạng như việc tinh gọn bộ máy lần này.
Chuyên gia nhận định, việc sắp xếp, tổ chức bộ máy, thực chất là sắp xếp lại lợi ích, phân chia quyền lực. Ông Dũng lấy ví dụ, việc sáp nhập Bộ Kế hoạch – Đầu tư và Bộ Tài chính. Trước đây, Bộ Kế hoạch – Đầu tư nắm quyền phân bổ đầu tư công, giờ đây khi gộp vào với Bộ Tài chính thì "chưa biết thế nào".
"Rõ ràng có câu chuyện phân bổ quyền lực, không chỉ là sắp xếp. Chuyện phân bổ quyền lực xưa nay ghê gớm lắm, không phải là vấn đề đơn giản. Đó cũng là thách thức", TS. Nguyễn Sĩ Dũng lưu ý.
Ngoài ra, còn một thách thức khác nữa cần được nhìn nhận là xác định chức năng như thế nào để khi “lắp vào bộ máy thì có thể vận hành”. Bởi lẽ, nếu không làm rõ vấn đề này thì khi vào việc, có thể xảy ra tình trạng không trùng khớp, nơi thừa chức năng, nơi lại không có.
Đáng chú ý, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội chỉ ra rằng, bộ máy hiện nay của Việt Nam vẫn chưa phân định rạch ròi giữa hành pháp chính trị và hành chính công vụ.
"Thành thử ông bộ trưởng của mình bận trên trời dưới đất vì vừa làm chính khách vừa phải điều hành. Ông bộ trưởng người ta cuối tuần có thể đi chơi golf bởi vì ông ta chỉ hoạch định chính sách và giám sát chính sách ấy có đạt được mục tiêu không, còn điều hành là của ông quốc vụ khanh - người điều hành bộ máy công vụ", chuyên gia chỉ rõ vấn đề.
Chính vì vậy, nếu bộ trưởng của bộ nhập từ hai bộ Kế hoạch – Đầu tư và Tài chính mà không phân định rõ chức năng nhiệm vụ giữa cơ quan tham mưu và cơ quan nắm quyền lực công thì sẽ gây “áp lực khủng khiếp cho ông bộ trưởng”.
TS. Nguyễn Sĩ Dũng cũng đặt vấn đề, làm sao để chọn được đúng người có năng lực ở lại hệ thống khi tinh gọn bộ máy. Bởi, nếu không có quy trình đo đếm, đánh giá khách quan minh bạch, lấy phiếu tín nhiệm để chọn thì chỉ những người có kỹ năng chính trị ở lại. Trong khi đó, người có chuyên môn, kỹ năng điều hành, kỹ năng quyết liệt để thúc đẩy công việc có thể “trật ra bên ngoài hết”.
“Không khéo anh thân bộ trưởng anh ở lại, anh giỏi hơn thì ra ngoài. Đây là thách thức rất lớn. Tinh gọn bộ máy sẽ dồn việc rất lớn, trong khi người giỏi, chuyên môn lại bị đẩy ra bên ngoài thì ách tắc thể chế rất là lớn, khủng khiếp hơn nữa”, ông Dũng thẳng thắn.
Ưu tiên năng lực hoạch định thể chế, chính sách
Về phần mình, TS. Đinh Duy Hòa, nguyên Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính – Bộ Nội vụ, cho rằng thách thức và trở ngại lớn nhất với việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy là ở vấn đề con người, tức là đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Theo ông Hoà, việc này đã nói đến từ lâu nhưng cho đến nay vẫn chưa giải quyết một cách căn bản, để từ đó có thể nâng tầm chất lượng đội ngũ cán bộ Việt Nam.
"Chúng ta nhập lại mà không làm tốt việc này hơn thì tôi nghĩ là cái chúng ta mong muốn, mục đích là tinh, gọn, mạnh, hiệu lực, hiệu quả khó đạt được", TS. Đinh Duy Hòa băn khoăn.
Ông Hoà dẫn chứng, chẳng hạn 2 bộ hay 2 sở nhập lại, lẽ tất nhiên cần phải chọn một người đứng đầu. Khi đó, phương án 1 là 2 ông bộ trưởng đang tồn tại thì chọn 1 trong 2 ông.
Phương án 2 là cả hai ông này, vì nhiều lý do, không thể là bộ trưởng mới được thì phải chọn một người mới. Văn bản hướng dẫn của Bộ Nội vụ nói bộ trưởng mới có thể là người bên trong cơ quan hoặc bên ngoài, có thể từ nơi khác.
Vậy phải chọn ông bộ trưởng mới thế nào? Ông Hoà cho rằng, vấn đề cán bộ, Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã có tiêu chuẩn, điều kiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, năng lực hoạch định thể chế, chính sách cần phải được lấy làm ưu tiên hàng đầu.
"Chúng ta hình dung, các bộ mới nhập lại rất nhiều ngành, lĩnh vực. Trước Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã đa ngành đa lĩnh vực, giờ lại nhập về Tài nguyên Môi trường lại càng nhiều ngành lĩnh vực hơn. Bây giờ chọn 1 bộ trưởng am hiểu tất cả lĩnh vực là không thể, mà nên nhìn vào năng lực hoạch định chính sách", TS. Hòa phân tích.
Đặc biệt, nguyên Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính lưu ý, từ thực tiễn mấy chục năm qua, nếu hoạch định chính sách không ổn thì tác động rất lớn.
Tuy nhiên, khó khăn không chỉ nằm ở việc lựa chọn bộ trưởng. Theo ông Hoà, các bộ sáp nhập thì cán bộ sẽ dôi ra nhiều. Hai bộ nhập lại, mỗi bộ 5 thứ trưởng, tổng cộng 10 thứ trưởng. Sau khi gộp thành bộ mới thì tối đa cũng chỉ 5 thứ trưởng. Thời gian đầu có thể có 7 - 8 thứ trưởng. Rồi xuống dưới nữa còn có các cục trưởng, vụ trưởng.
"Tôi chưa thống kê cụ thể, nhưng với phương án sắp xếp của Chính phủ, Quốc hội, nhìn sơ sơ đụng chạm tới khoảng 20 bộ trưởng và tương đương, cùng khoảng 80 - 100 thứ trưởng và tương đương ở cả khối Đảng, Mặt trận, Nhà nước. Vậy sắp xếp thế nào, cũng là đụng chạm quyền lợi rất lớn", ông Hòa phân tích, đồng thời đề nghị cần có chính sách rõ ràng với từng đối tượng.