GS.TS. Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, cho rằng việc dư luận đặc biệt quan tâm đến vấn đề này là bình thường. Nó cho thấy người dân quan tâm tới đời sống chính trị của đất nước, ở góc độ nào đó là rất tích cực.
Bản đồ năm 1976 với 38 tỉnh thành được người dân quan tâm
Theo báo Dân trí, cuối năm 1975, Quốc hội bãi bỏ cấp khu, giải thể khu tự trị, hợp nhất đơn vị hành chính, sáp nhập hàng loạt các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ. Đầu năm 1976, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh được thực hiện trên khắp cả nước.
Năm 1976, Việt Nam có 38 tỉnh, thành phố gồm 35 tỉnh và 3 thành phố trực thuộc Trung ương. Đây là năm số lượng tỉnh, thành phố ở Việt Nam ít nhất trong nửa thế kỷ qua.
Trong đó, Bắc Bộ có 13 tỉnh và 2 thành phố. Các tỉnh gồm Bắc Thái, Cao Lạng, Hà Nam Ninh, Hà Bắc, Hà Sơn Bình, Hà Tuyên, Hải Hưng, Hoàng Liên Sơn, Lai Châu, Quảng Ninh, Sơn La, Thái Bình, Vĩnh Phú. Hai thành phố là Hà Nội, Hải Phòng.
Trung Bộ có 10 tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh, Bình Trị Thiên, Quảng Nam - Đà Nẵng, Nghĩa Bình, Phú Khánh, Thuận Hải, Gia Lai - Kon Tum, Đắk Lắk, Lâm Đồng.
Nam Bộ có 12 tỉnh là Sông Bé, Tây Ninh, Đồng Nai, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Tiền Giang, Hậu Giang, Kiên Giang, Bến Tre, Cửu Long, Minh Hải và TP.HCM.
Thời gian gần đây, khi có chủ trương sáp nhập tỉnh, tấm bản đồ Việt Nam năm 1976 lại được chia sẻ rộng rãi. Nhiều người cho rằng Việt Nam hiện nay cũng chỉ nên duy trì khoảng 38 tỉnh, thành như năm 1976.
Ở chiều ngược lại, có ý kiến cho rằng mô hình 38 tỉnh, thành năm 1976 "không ổn" vì diện tích các tỉnh miền núi phía Bắc và một số tỉnh miền Trung, Tây Nguyên rất lớn, người dân sẽ khó khăn khi đi lại làm thủ tục hành chính. Trước đây, Việt Nam cũng phải nhiều lần điều chỉnh địa giới hành chính cho phù hợp.
Song, ý kiến phản bác cho rằng, trong điều kiện hiện tại, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, giao thông giữa các tỉnh thành ngày càng thuận lợi, việc sáp nhập còn 30-40 tỉnh thành là phù hợp.
“Ít có trên thế giới”
GS.TS. Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo (ĐH Quốc gia Hà Nội), Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, cho rằng việc dư luận đặc biệt quan tâm đến vấn đề này là điều bình thường.
"Trước các quyết định lớn lao của đất nước, sự quan tâm của nhân dân là dấu hiệu tốt, bởi các quyết định đó mang lại sự thay đổi, tác động tới nhiều mặt trong cuộc sống của con người. Nó cũng thể hiện nhân dân quan tâm tới đời sống chính trị của đất nước, ở góc độ nào đó rất tích cực", ông Giang nói.
Theo ông, mọi quyết sách lớn của Đảng, Nhà nước đều phải có căn cứ khoa học và thực tiễn. Việc tổ chức đơn vị hành chính phù hợp với hoàn cảnh kinh tế, xã hội, lịch sử và yêu cầu phát triển luôn luôn có biến đổi. Lịch sử Việt Nam đã trải qua nhiều lần cải cách hành chính, sáp nhập hoặc chia tách các tỉnh thành.
GS.TS. Vũ Minh Giang phân tích, một quốc gia có nhiều hay ít tỉnh tùy thuộc vào đặc điểm văn hóa, kinh tế, xã hội, cũng như yêu cầu quản lý đất nước trong từng giai đoạn nhất định.
“Tuy nhiên, trong thời đại khoa học phát triển rộng rãi như hiện nay, nhìn xa trông rộng sang nước bạn, quốc tế sẽ thấy một đất nước có diện tích 331.212km2 mà có 63 tỉnh, thành như chúng ta thì thế giới ít nơi nào như thế", ông Giang nhấn mạnh.
Theo ông, việc người dân quan tâm bàn luận về bản đồ Việt Nam năm 1976 với 38 tỉnh thành là một chỉ dấu cho thấy yêu cầu cấp thiết trong việc thu gọn đơn vị hành chính cấp tỉnh.
"Chúng ta có những đơn vị hành chính cấp tỉnh tương đối nhỏ. Điều này hơi khác so với xu thế chung của thế giới, nên chúng ta phải điều chỉnh lại cho phù hợp. Còn bao nhiêu tỉnh thì sẽ có nghiên cứu thấu đáo", ông Giang cho hay.
Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho biết, Việt Nam đã nhiều lần chia tách, sáp nhập các tỉnh để phát triển nhưng vẫn chưa triệt để.
Theo đại biểu, trong điều kiện hiện nay, Việt Nam chỉ nên duy trì khoảng 40 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Nhìn sang nước khác, chẳng hạn như Trung Quốc, với dân số hơn 1,4 tỷ người nhưng cũng chỉ có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 23 tỉnh, 5 khu tự trị, 4 thành phố trực thuộc Trung ương và 2 đặc khu hành chính.
Ngoài quy mô dân số, diện tích tự nhiên, ông Hoà cho rằng cần tính đến những tiêu chí về văn hóa, lịch sử, an ninh quốc phòng, bảo vệ chủ quyền, vị trí địa chính trị, văn hóa của cộng đồng dân cư… khi xem xét sáp nhập tỉnh thành để đảm bảo sự ổn định để phát triển kinh tế - xã hội.
Trước đó, Bộ Chính trị đã yêu cầu đề án nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét trước ngày 7/4.
Tại cuộc họp Chính phủ ngày 5/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có chỉ đạo yêu cầu tập trung hoàn thành đề án sắp xếp lại địa giới các đơn vị hành chính để trình cấp có thẩm quyền.
Lạnh đạo Chính phủ nhấn mạnh, việc sáp nhập một số tỉnh để mở rộng địa giới cấp tỉnh phù hợp tiêu chí, điều kiện, hoàn cảnh, truyền thống lịch sử - văn hóa; không tổ chức cấp huyện; giảm đầu mối để mở rộng quy mô của cấp xã.