Việt Nam: Tỉnh nào nhập tỉnh nào? Từ 63 giảm còn bao nhiêu tỉnh?

Với quy định mới về quy mô dân số và diện tích, nhiều tỉnh thành hiện nay không đạt tiêu chuẩn, dẫn đến nhu cầu sáp nhập để tối ưu hóa quản lý. Đề án này không chỉ tập trung vào việc giảm số lượng đơn vị hành chính mà còn hướng tới phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Theo nội dung Kết luận 127 ngày 28/2 về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (gồm tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư lưu ý, về việc sáp nhập tỉnh, ngoài căn cứ quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành, mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới... làm cơ sở sắp xếp.

Chiều 5/3, tại cuộc họp Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ về đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh cần căn cứ trên một số tiêu chí quan trọng: diện tích, dân số, kinh tế, văn hóa và khả năng bổ sung, hỗ trợ cho nhau để phát triển.

Trong đó, quy mô dân số, diện tích là các tiêu chí "cứng", được xem xét trước hết khi triển khai sáp nhập các tỉnh, thành.

Hiện nay, có quy định đối với các tỉnh, quy mô dân số tối thiểu phải là 900.000 người trở lên, đối với tỉnh miền núi, vùng cao. Các tỉnh không phải miền núi, vùng cao, phải từ 1,4 triệu người trở lên.

Về mặt diện tích, tiêu chuẩn đối với các tỉnh tối thiểu là từ 5.000 km2 trở lên. Đối với các tỉnh miền núi, vùng cao, tiêu chuẩn diện tích cao hơn, là 8.000 km2.

Về số đơn vị cấp huyện trực thuộc của đơn vị hành chính cấp tỉnh, tiêu chuẩn tối thiểu là 9 đơn vị trở lên. Tiêu chuẩn này không phân biệt tỉnh có phải miền núi, vùng cao hay không.

Về dân số, đối với thành phố trực thuộc Trung ương, tiêu chuẩn tối thiểu là từ 1 triệu người trở lên; diện tích tự nhiên từ 1.500 km2 trở lên. Số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc tương tự là 9 đơn vị trở lên, trong đó tỷ lệ quận, thị xã, thành phố trực thuộc (tức đơn vị hành chính đô thị) từ 60% trở lên, có ít nhất là 2 quận.

Theo báo Thanh niên, với các tiêu chuẩn trên, hiện nay có tới hàng chục tỉnh, thành đang không đạt từ 1 - 3 tiêu chí. Cụ thể, có 10 tỉnh không đạt cả 3 tiêu chí. Trong đó có 3 tỉnh miền núi, vùng cao là Bắc Kạn, Tuyên Quang, Đắk Nông. Còn lại 7 tỉnh không đạt cả 3 tiêu chí, gồm: Hà Nam, Ninh Bình, Bà Rịa - Vũng Tàu, Ninh Thuận, Bạc Liêu, Hậu Giang, Vĩnh Long.

Có 17 tỉnh không đạt 2 trong số 3 tiêu chí. Trong đó, có 12 tỉnh không đạt cả 2 tiêu chí về diện tích, dân số, gồm 5 tỉnh miền núi, vùng cao: Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Hòa Bình. Có 7 tỉnh khác không đạt cả 2 tiêu chí này là Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Quảng Trị, Tây Ninh, Bến Tre, Sóc Trăng, Trà Vinh.

Có 3 tỉnh thành không đạt đồng thời 2 tiêu chuẩn về diện tích và số đơn vị hành chính cấp huyện gồm TP.Đà Nẵng, Bắc Ninh, Thái Bình. Có 2 tỉnh không đạt đồng thời cả 2 tiêu chuẩn về dân số và số đơn vị hành chính cấp huyện là Lai Châu và Quảng Bình.

Có 22 tỉnh thành không đạt 1 trong 3 tiêu chí. Trong đó, có 13 tỉnh không đạt tiêu chí về diện tích, gồm 5 tỉnh miền núi là Bắc Giang, Bình Phước, Phú Thọ, Quảng Ninh, Thái Nguyên. 8 tỉnh thành khác là Hải Dương, Nam Định, An Giang, Bình Dương, TP.Cần Thơ, Đồng Tháp, Long An, Tiền Giang.

Có 9 tỉnh không đạt tiêu chí về dân số, gồm 3 tỉnh miền núi là Điện Biên, Lạng Sơn, Kon Tum. 6 tỉnh còn lại gồm: Bình Thuận, Cà Mau, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Phú Yên, Quảng Ngãi.

Tổng cộng, trên cả nước chỉ có 14 tỉnh, thành đạt cả 3 tiêu chí. Còn lại 49 tỉnh, thành đều không đạt từ 1 đến 3 tiêu chí theo quy định.

Song, Bộ Chính trị cũng lưu ý, việc sáp nhập tỉnh phải nghiên cứu nhiều yếu tố khác, đặc biệt là về vấn đề phát triển kinh tế - xã hội, ngoài các tiêu chí về quy mô dân số và diện tích.

Đề án sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, sắp xếp lại cấp xã đang được Chính phủ nghiên cứu để trình Bộ Chính trị cho ý kiến, theo Kết luận 127, chậm nhất là ngày mai 9/3. Bộ Chính trị yêu cầu hoàn thành phương án sáp nhập chậm nhất ngày 7/4 và sẽ trình ra Trung ương Đảng vào giữa tháng 4 sắp tới.

Báo Thanh niên dẫn lời GS. Trần Ngọc Đường, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho biết việc sáp nhập tỉnh vào thời điểm này "đã chín muồi". Trước đây, có thời kỳ Việt Nam chỉ có 38 tỉnh thành. Hiện nay, theo GS. Đường, còn có thể gom lại hơn nữa để tạo ra các vùng có thế mạnh liên kết, ví dụ vùng vừa có biển, rừng và đồng bằng.

Về phần mình, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh cho biết, sau năm 1976, cả nước được chia tách ra thành nhiều tỉnh thành trong bối cảnh điều kiện đi lại khó khăn; công nghệ, cơ sở hạ tầng còn chưa phát triển.

Ông Dĩnh nhận định, thời điểm đó, việc tách tỉnh, thành đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước. Nhiều tỉnh sau khi tách ra đã phát triển. Ví dụ: Phú Thọ, Vĩnh Phúc được tách từ Vĩnh Phú; Bắc Ninh, Bắc Giang được tách từ Hà Bắc; Hưng Yên và Hải Dương được tách ra từ Hải Hưng... tất cả đều rất phát triển.

Ngày 13/2, tại buổi thảo luận tổ ở kỳ họp bất thường thứ 9 của Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết có những tỉnh tách ra trước đây rất phát triển. Song, cũng có những tỉnh nói: "hết đất, hết dư địa rồi, giờ chỉ suy nghĩ đến liên kết vùng thôi".

Theo người đứng đầu Đảng, đây chính là "mầm mống" của sự đòi hỏi cần phải phát triển bền vững, phải được tiếp tục nghiên cứu.

Ông cũng dẫn ý kiến cho rằng Trung Quốc dù diện tích lớn, dân số đông như vậy nhưng chỉ có 31 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và khu tự trị. Trong khi đó, Việt Nam có diện tích nhỏ hơn, dân số cũng ít hơn mà lại có đến 63 tỉnh, thành.

Ngoài vấn đề sáp nhập tỉnh, Bộ Chính trị cũng yêu cầu bỏ cấp huyện để xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh, cơ sở hay xã).

Trong Kết luận 127, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã đối với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hóa, các vấn đề về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo...

Đồng thời, xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, định biên của chính quyền địa phương cấp xã; làm rõ mối quan hệ công tác giữa các cấp chính quyền địa phương, mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã; xác định rõ các điều kiện bảo đảm để chính quyền cấp xã hoạt động hiệu quả trước, trong và sau khi sắp xếp.

Nhiều chuyên gia cũng đã lưu ý đến vấn đề tăng cường cho cấp xã khi tiến hành bỏ cấp huyện, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo ông Nguyễn Tiến Dĩnh, việc tăng cường cho cấp xã (cấp cơ sở) không chỉ nằm ở con người, kinh phí, ngân sách mà là tất cả các điều kiện khác để thực hiện tốt nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu cao hơn sau khi bỏ cấp huyện.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết thêm, công an xã hiện nay ít nhất là 5 người, có thể sắp tới phải tăng thêm. Tương tự, bộ máy công chức cấp xã hiện nay từ 21 - 25 người, nếu bỏ cấp huyện thì phải hơn, bởi có nhiều việc hơn. Ngoài ra, còn phải điều chỉnh về chế độ chính sách, tiền lương cho cán bộ xã.