Lý do gì?
Theo cuộc Điều tra giữa kỳ dân số và nhà ở năm 2024, được Tổng cục Thống kê công bố đầu năm 2025, tỷ lệ ly hôn ở Việt Nam hiện nay đã đạt 2,6% dân số, với tỷ lệ cao nhất tập trung ở khu vực phía Nam.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, trong 3 năm gần đây, số vụ ly hôn liên tục tăng, đặc biệt là tại hai đô thị lớn nhất cả nước. Những con số này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại về sự thay đổi trong lối sống và quan niệm hôn nhân. Tỷ lệ ly hôn ngày càng gia tăng, đặc biệt ở các cặp vợ chồng trẻ, là dấu hiệu rõ ràng của sự thiếu bền vững và ổn định trong các gia đình Việt Nam hiện nay.
Theo TS. Vũ Thu Hương - chuyên gia tâm lý giáo dục, xu hướng ly hôn ở Việt Nam đang tăng dần trong những năm gần đây, có nhiều yếu tố tác động. Từ việc thay đổi nhận thức xã hội về hôn nhân và gia đình, đến sự phát triển nhanh chóng của đô thị hóa và lối sống hiện đại, tất cả đều góp phần làm tăng sự không ổn định trong các mối quan hệ hôn nhân.
Trước khi chỉ ra nhiều nguyên nhân, bà Hương bày tỏ nghi ngại, những gì đã và đang dạy cho các thanh thiếu niên Việt Nam hiện nay có thực sự phù hợp hay không? Khi gần đây, xã hội dường như chỉ tập trung vào việc giáo dục thành công cho các bạn trẻ, trong khi lại bỏ qua những vấn đề khác liên quan đến việc phát triển nhân cách và trách nhiệm trong gia đình.
“Chúng tôi cũng nhận thấy một điều rõ rằng, trong một khoảng thời gian dài, nhiều gia đình đã nuông chiều con trai, các bạn ấy không phải làm việc nhà, không có trách nhiệm nhiều và thường được ưu tiên hơn trong mọi việc. Đây là hậu quả của tư tưởng trọng nam khinh nữ. Dẫn đến hệ lụy tất yếu là sự thất vọng lớn từ phía đối phương”.
Đặc biệt, có xu hướng thừa nhận rằng, việc nuôi dạy con cái là trách nhiệm chính của người mẹ, trong khi vai trò của người cha thường chỉ đơn giản là cung cấp tài chính, và đó đã trở thành một chuẩn mực được ca ngợi. Điều này đã khiến nhiều cô gái cảm thấy bất công và thiệt thòi, từ đó họ tìm kiếm sự công nhận và quyền lợi của chính mình.
“Sự bất bình đẳng này cũng đã tạo nên một vòng luẩn quẩn trong các gia đình, khi mà con gái vẫn được nuôi dạy với định hướng làm đẹp, học hành nhưng không được yêu cầu tham gia vào các công việc nhà, trong khi các cặp đôi mới kết hôn bắt đầu cảm thấy thất vọng và không thể duy trì mối quan hệ bền vững. Điều này dẫn đến việc cả hai phía đều có sự thất vọng về nhau. Bởi vậy, họ nghĩ đến việc chia tay sau một thời gian sống chung, vốn dĩ bắt đầu bằng tình yêu nhưng rồi dần dần trở nên thiếu thốn sự chia sẻ và thiếu sự gắn kết”, chuyên gia nói thêm.
Nguyên nhân thứ hai được chuyên gia tâm lý chỉ ra, đó là giới trẻ hiện nay đang sống trong một thời đại cởi mở hơn về vấn đề tình dục và hôn nhân. Cách đây 20-40 năm trước, ly hôn có thể coi là việc “bất thường”, thế nhưng hiện nay, nhiều bạn trẻ coi đây là việc “bình thường”.
Thế hệ trước thường rất coi trọng giá trị gia đình, sự chung thủy và giữ gìn hình ảnh cá nhân cũng như gia đình trong xã hội. Tuy nhiên, với sự tiếp biến văn hóa từ phương Tây, giới trẻ ngày nay có cái nhìn cởi mở hơn về những giá trị này. Họ không còn cam kết mù quáng vào hôn nhân nếu cảm thấy không còn phù hợp, sẵn sàng chấm dứt mối quan hệ để tìm kiếm hạnh phúc và sự tự do cá nhân.
Có thể nói, ly hôn cũng được xem như một tín hiệu về sự thay đổi trong xã hội, khi mà nhiều cặp vợ chồng không còn sợ hãi và kỳ thị khi đưa ra quyết định giải thoát cho mình khỏi những mối quan hệ không còn phù hợp.
“Việc các bạn trẻ lựa chọn không kết hôn hoặc có con mà không lập gia đình giờ đây đã trở nên phổ biến và xã hội dần dần cởi mở hơn về điều này. Chính vì thế, khi gặp phải những mâu thuẫn trong hôn nhân, nhiều bạn trẻ dễ dàng nghĩ đến việc chia tay để trở thành mẹ đơn thân hoặc bố đơn thân. Họ thấy điều đó dễ dàng được xã hội chấp nhận, thậm chí còn đồng cảm và bênh vực”, bà Hương nói.
Thứ ba, với sự thay đổi trong độ tuổi kết hôn, ngày nay nhiều bạn trẻ không còn vội vã bước vào hôn nhân. Họ ưu tiên việc đạt được sự độc lập tài chính, tự do phát triển sự nghiệp và chỉ khi cảm thấy ổn định, họ mới nghĩ đến việc kết hôn. Khi đã có sự độc lập trong suy nghĩ và hành động, nhiều người cho rằng dễ dàng duy trì cuộc sống độc lập sau ly hôn.
“Điều này cũng là nguyên nhân khiến tỷ lệ ly hôn ngày càng cao, khi mà các mối quan hệ không còn được xây dựng trên nền tảng tình yêu, mà chủ yếu là sự hòa hợp về mặt đời sống vật chất và cảm xúc”, TS. Hương nêu quan điểm, chính sự thoải mái trong cuộc sống hiện tại cũng góp phần làm gia tăng tỷ lệ ly hôn.
Cũng theo nhiều chuyên gia, tại các thành phố lớn như TP. HCM và Hà Nội, tỷ lệ ly hôn càng cao hơn, do lối sống đô thị hóa hiện đại, nơi mà các mối quan hệ dễ bị thử thách bởi công việc bận rộn, thiếu thời gian cho gia đình, và áp lực kinh tế.
Xu hướng chung?
Không chỉ Việt Nam, mà ngay cả các nước châu Á khác cũng đang chứng kiến xu hướng tương tự, khi mà các bạn trẻ có xu hướng hoãn lại việc kết hôn và tìm kiếm những cơ hội phát triển cá nhân trước khi bước vào cuộc sống gia đình.
Số lượng các cuộc hôn nhân mới tại Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp kỷ lục trong năm ngoái, bất chấp những nỗ lực mạnh mẽ của chính phủ nhằm khuyến khích giới trẻ kết hôn và sinh con.
Các chuyên gia dự đoán rằng, tình trạng kết hôn chậm tại Việt Nam cũng sẽ tiếp tục gia tăng, do các chính sách hiện tại vẫn chưa đủ sức thuyết phục giới trẻ hướng tới hôn nhân. Điều này càng trở nên khó khăn khi nhiều người đang phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao, chi phí sinh hoạt tăng và thiếu sự hỗ trợ phúc lợi xã hội trong bối cảnh nền kinh tế đầy thách thức.
“Có thể nói, đây là xu hướng tất yếu. Ở các nước phát triển, đều có thể thấy điều này từ nhiều năm trước. Trong khi, thời điểm đó Việt Nam đang tìm cách hạn chế sinh đẻ, kế hoạch hóa gia đình”.
Theo chuyên gia, để xây dựng một cuộc sống hạnh phúc và bền vững, cần tạo ra sự cân bằng giữa công việc, sự phát triển cá nhân và hôn nhân gia đình. Thay vì nhìn ly hôn như một giải pháp tiêu cực, chúng ta nên khuyến khích duy trì hôn nhân khi còn có giá trị, thông qua sự giao tiếp và tôn trọng.