Theo số liệu thống kê chính thức từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm từ 543,29 tỷ USD năm 2018 xuống còn 429,75 tỷ năm 2024. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu cùng kỳ của các nước ASEAN sang Mỹ tăng từ 187,36 tỷ USD lên 355,57 tỷ, chủ yếu là từ Việt Nam, Campuchia và Lào. Nhiều hàng hóa Trung Quốc nhập vào Mỹ từ lãnh thổ những nước này giúp họ trốn thuế.
Tuy nhiên, vùng đệm này hiện đang biến mất. Tình trạng mất cân bằng thương mại cho thấy Trung Quốc sẽ thiệt hại nhiều hơn. Ngay cả khi áp dụng mức thuế trả đũa 34% thì Bắc Kinh vẫn khó có thể giáng đòn tương đương vào Mỹ: kim ngạch xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Trung Quốc năm 2024 đạt 143,5 tỷ USD, trong khi kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ lên tới 429,75 tỷ USD.
Hiện nay, từ ngày 9 tháng 4 Washington áp dụng mức thuế khắc nghiệt: 46% đối với các sản phẩm từ Việt Nam, 49% đối với Campuchia, 48% đối với Lào. Điều này đe dọa toàn bộ kế hoạch hậu cần đã được thiết lập trong những năm gần đây.
Biện pháp tái xuất sẽ không có tác dụng nữa
Kể từ năm 2018 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đã tăng 177%, từ 51 tỷ USD lên 141,4 tỷ. Đặc biệt tăng mạnh là nguồn cung cấp thiết bị và đồ điện: robot và máy giặt - từ 2,8 tỷ USD lên 28 tỷ, smartphone và cáp điện - từ 12,4 tỷ lên 47 tỷ.
Một phần đáng kể những mặt hàng này có thể có nguồn gốc từ Trung Quốc. Cụ thể xuất khẩu máy tính tăng từ 900 triệu lên 15,3 tỷ USD, linh kiện điện thoại tăng từ 7,9 lên 20,3 tỷ. Trong cùng kỳ đó lượng hàng công nghệ và thiết bị điện tử xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 74,9 tỷ USD. Nhưng hiện nay tuyến đường tránh này cũng đang bị đe dọa.
Trong khi đó, Campuchia đã tăng kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ lên 232% kể từ năm 2018 lên 12,7 tỷ đô la, bao gồm cả lô hàng tấm pin mặt trời tăng từ con số 0 lên 1,35 tỷ USD. Các công ty Trung Quốc thành lập cơ sở sản xuất ở nước khác rồi trốn thuế. Phân khúc đó cũng bị ảnh hưởng, giống như khoản tăng 1,7 tỷ USD trong ngành chế tạo máy và điện tử,.
Lào gặp khó khăn
Lào đã tăng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ lên 467% từ năm 2018, lên mức 808,9 triệu USD. Phần lớn con số tăng trưởng này đến từ pin mặt trời (tăng 349,37 triệu) và ngành công nghiệp nhẹ. Lượng hàng xuất khẩu ga trải giường, mũ và kính cũng tăng mạnh, đạt giá trị 150,4 triệu USD.
Tổng cộng, những sản phẩm này chiếm 62% kim ngạch xuất khẩu của Lào vào năm 2024, mặc dù sản xuất trong nước phần lớn vẫn trì trệ. Mức thuế mới 49 phần trăm của Hoa Kỳ làm suy yếu các khoản đầu tư của Trung Quốc, khiến Lào không có nhu cầu cần nhập hàng của họ từ nước ngoài.
Trung Quốc không còn phương án thay thế nào khác
Nỗ lực của Trung Quốc nhằm né tránh mức thuế cao của Hoa Kỳ bằng cách chuyển hướng nguồn cung qua Việt Nam, Campuchia và Lào đang nhanh chóng mất đi tính thời sự. Với tình hình xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ giảm 113,54 tỷ USD kể từ năm 2018 và các tuyến đường thay thế về cơ bản đã đóng cửa, Bắc Kinh thấy mình đang ở ngõ cụt, chưa tìm ra giải pháp hay lối thoát rõ ràng nào.
Kim ngạch xuất khẩu tăng 59,7 tỷ USD của Việt Nam, 1,35 tỷ USD của Campuchia, 349 triệu đô la của Lào - tất cả bây giờ đều đang gặp nguy cơ.