Trước đó, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ đã có báo cáo về công tác chỉ đạo, điều hành, trong đó đề cập đến các giải pháp nhằm giữ vững vị thế xuất khẩu gạo đứng thứ hai thế giới của Việt Nam.
Theo báo cáo này, Hiệp hội Xuất khẩu gạo Thái Lan mới đây công bố Việt Nam đã vượt Thái Lan để trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai toàn cầu trong 6 tháng đầu năm nay. Thành tích này cho thấy sự chuyển dịch rõ rệt từ mô hình “xuất khẩu nhiều” sang “xuất khẩu có giá trị”, qua đó gia tăng lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, để duy trì được vị thế này, ngành gạo Việt vẫn đối diện với những thách thức lớn.
Các yếu tố như xâm nhập mặn, hạn hán và biến đổi khí hậu gây biến động sản lượng; trong khi các chính sách điều hành xuất khẩu cùng những rào cản kỹ thuật từ các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản tiếp tục là rào cản. Bên cạnh đó, trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu suy yếu hoặc đối thủ giảm giá mạnh, lợi thế cạnh tranh về giá của gạo Việt sẽ bị thu hẹp.
Vì vậy, ngành gạo cần một chiến lược dài hạn, chuyển trọng tâm từ việc tăng sản lượng sang nâng cao giá trị, tập trung vào gạo chất lượng cao, gạo hữu cơ, truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu quốc gia. Nếu không, vị trí thứ hai hiện nay có thể chỉ là “đỉnh sóng” ngắn hạn trong bối cảnh dư cung và biến động khí hậu toàn cầu.
Trước thực tế này, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, xử lý kịp thời; đồng thời tranh thủ cơ hội để đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu gạo, đặc biệt là gạo chất lượng cao, gạo hữu cơ gắn với hệ thống truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu quốc gia. Thủ tướng cũng chỉ đạo tăng tốc triển khai Đề án phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030.
Mục tiêu được đặt ra là xuất khẩu gạo đạt 5,7 tỷ USD
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 7 tháng đầu năm nay, Việt Nam đã xuất khẩu 5,5 triệu tấn gạo, thu về 2,81 tỷ USD, tăng 3,1% về sản lượng nhưng giảm gần 16% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Philippines hiện là thị trường tiêu thụ lớn nhất của gạo Việt, chiếm gần 43% thị phần, tiếp theo là Ghana với 11,1% và Bờ Biển Ngà với 10,6%. Trong số 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, Bangladesh ghi nhận mức tăng mạnh nhất về giá trị với 188 lần, trong khi Malaysia giảm mạnh nhất, tới 58,5%.
Mặc dù mục tiêu xuất khẩu gạo năm nay được đặt ra là 5,7 tỷ USD, song ước tính đến tháng 6 cho thấy con số này có thể chỉ đạt khoảng 5,5 tỷ USD. Để đạt mục tiêu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự kiến tiếp tục duy trì thị phần xuất khẩu, đồng thời gia tăng thị phần gạo thơm tại thị trường Mỹ trong bối cảnh Thái Lan và Ấn Độ đang là hai nhà cung cấp lớn nhất. Ngoài ra, ngành gạo cũng hướng tới mở rộng xuất khẩu sang EU, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore với các sản phẩm chế biến như bún, mì, nui, phở, đồng thời tìm giải pháp giảm chi phí logistics để phát triển thị trường tiềm năng tại Ghana, Bờ Biển Ngà và UAE, tập trung vào gạo thơm và gạo trắng.