Theo nội dung Dự thảo về Tiêu chuẩn Kỹ thuật Quốc gia mới do Bộ Xây dựng soạn thảo, trường hợp nếu sau 3 năm không đáp ứng hạn mức nói trên, hãng xe sẽ buộc phải dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu cho đến khi có phương án phù hợp.
Dừng sản xuất, nhập ô tô liên quan tiêu thụ nhiên liệu xăng
Theo ghi nhận của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam hiện đang đẩy mạnh các giải pháp nhằm thực hiện cam kết tại COP26, hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Trong chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu giảm ít nhất 43,5% lượng phát thải khí nhà kính nếu có hỗ trợ quốc tế, đồng thời nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên gần 50%.
"Các bộ, ngành của Việt Nam đang tích cực triển khai lộ trình chuyển dịch năng lượng, khuyến khích sử dụng xe điện, phát triển giao thông công cộng xanh và mở rộng thị trường carbon. Đây được coi là bước đi chiến lược để Việt Nam vừa bảo đảm tăng trưởng kinh tế, vừa thực hiện trách nhiệm với cộng đồng quốc tế trong ứng phó biến đổi khí hậu", WB nhấn mạnh.
Liên quan đến phương án giảm phát thải ròng trong giao thông, Bộ Xây dựng hiện đang xây dựng Dự thảo về Tiêu chuẩn Kỹ thuật Quốc gia mới, đồng thời lấy ý kiến đóng góp từ người dân và các bên liên quan.
Báo Tiền phong dẫn nội dung dự thảo cho biết, Bộ Xây dựng đề xuất các hãng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô tô phải tuân thủ hạn mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của toàn bộ các mẫu xe bán ra (CAFC). Mục tiêu đến năm 2030, mức CAFC của toàn bộ mảng ô tô con tại Việt Nam sẽ ở mức 4,83 lít/100 km.
Trường hợp vượt ngưỡng mức tiêu hao nhiên liệu này, hãng xe có thể mua tín chỉ bù trừ từ các hãng khác có mức tiêu thụ nhiên liệu dưới ngưỡng. Tuy nhiên, sau 3 năm, nếu vẫn không đáp ứng quy định, cơ quan chức năng sẽ buộc hãng xe dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu cho đến khi có phương án phù hợp.
Thực tế, đề xuất trên tương tự như cơ chế mua bán tín chỉ carbon vốn đã phổ biến trên thế giới. Cách tiếp cận này nhằm buộc các doanh nghiệp sản xuất ô tô chuẩn bị phương án điều chỉnh mức CAFC trong những năm tiếp theo thông qua đổi mới công nghệ, dần loại bỏ các dòng xe tiêu tốn nhiên liệu khỏi danh mục sản xuất, đồng thời tăng sản lượng xe sử dụng năng lượng xanh.
Góp ý của các nhà sản xuất ô tô
Liên quan đến dự thảo trên, Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) cho rằng, mục tiêu CAFC ở mức 4,83 lít/100 km vào 2030 là "quá nghiêm ngặt", có tác động lớn đến toàn ngành sản xuất ôtô.
Theo đó, nhiều dòng ôtô động cơ đốt trong đứng trước nguy cơ phải dừng bán do hãng không kịp đáp ứng theo quy định. Theo tính toán của VAMA, 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid hiện tại không đạt chuẩn theo đề xuất trong dự thảo.
Chẳng hạn, với hãng Toyota, mẫu xe dùng động cơ đốt trong có mức tiêu hao nhiên liệu thấp nhất hiện là Wigo. Chiếc hatchback tốn 4,5-5,5 lít/100 km tùy loại đường lăn bánh (hiện chỉ bản G còn bán). Ở dòng sedan bán chạy nhất của Toyota lẫn toàn thị trường là Vios, bản tiêu hao nhiên liệu ít nhất là 1.5E MT lên tới 5,08-7,62 lít/100 km. Chiếu theo đề xuất 4,83 lít/100 km, hai mẫu này không đáp ứng.
Khác các mẫu xe thuần động cơ đốt trong, nhiều dòng hybrid của Toyota có thể đáp ứng mức đề xuất trên. Ví dụ như Yaris Cross bản hybrid (HEV) với mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 3,56-3,8 lít/100 km. Hoặc mẫu Camry HEV với mức tiêu hao 4,11-4,4 lít/100 km.
Trước thực tế này, VAMA đề xuất điều chỉnh lộ trình CAFC của Việt Nam nên là 6 lít/100 km vào năm 2030 – tức là tăng gần 1,2 lít/100 km so với đề xuất tại Dự thảo của Bộ Xây dựng.
VAMA lý giải, với lộ trình này Việt Nam vẫn có thể đạt được mục tiêu giảm 15,66 triệu tấn khí thải CO2 vào năm 2030 như cam kết tại NDC 2022 (giảm 9% phát thải khí nhà kính vô điều kiện và 27% có điều kiện vào năm 2030). Mặt khác, lộ trình này đồng thời vẫn giúp hạn chế tác động đến thị trường so với kịch bản 4,83 lít/100km.
Nếu áp dụng mức 6 lít/100 km, các hãng xe vẫn cần nỗ lực lớn trong việc chuyển đổi cơ cấu sản phẩm, cụ thể là giảm khoảng 34% sản lượng xe chạy xăng và tăng ít nhất 366% sản lượng xe điện hóa, song kịch bản này được đánh giá là khả thi hơn.
Giờ cao điểm
© Getty Images / Linh Pham
Ngoài VAMA, Hiệp hội Đại lý ô tô Mỹ (AAPC) cũng đề xuất nhà quản lý Việt Nam nên giữ mục tiêu 6 lít/100 km vào năm 2030 và chỉ xem xét áp dụng mức 4,83 lít/100 km vào năm 2035.
Theo AAPC, dự thảo cần có quy định chi tiết hơn về CAFC đối với từng loại xe. Trên thực tế, một số dòng xe chở khách công suất lớn, xe bán tải chạy dầu diesel hay các mẫu xe dẫn động bốn bánh được cho là sẽ khó đáp ứng được tiêu chuẩn mà dự thảo đã nêu ra.
Trong khi đó, Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản (JAMA) bày tỏ sự đồng tình với đề xuất CAFC ở mức 6 lít/100 km. JAMA cũng đề xuất Việt Nam nên gia hạn thời gian điều chỉnh sản lượng từ 3 năm lên 5 năm, nguyên nhà là bởi việc phát triển xe điện và các dòng xe tiết kiệm nhiên liệu mới cần khoảng thời gian ít nhất là 5 năm.