Hiệp ước bảo vệ chủ quyền thông tin của các nước lớn và nhỏ
Đại diện của 65 quốc gia và Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã tham dự nghi lễ ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về Chống tội phạm mạng. Công ước này đã trở thành hiệp ước quốc tế toàn cầu đầu tiên trong lĩnh vực an ninh thông tin, tái khẳng định sự cần thiết phải có chuẩn mực pháp lý mới để điều chỉnh công bằng lĩnh vực kỹ thuật số phục vụ lợi ích của cộng đồng xã hội toàn cầu.
Văn kiện này nói về điều gì? Công ước thiết lập khuôn khổ pháp lý cho hợp tác quốc tế trong cuộc đấu tranh chống tội phạm mạng, hỗ trợ các nước thành viên, đặc biệt là các nước đang phát triển, và mở rộng năng lực của họ trong việc chống lại loại tội phạm mới này. Công ước dự trù việc thống nhất luật hình sự ở tất cả các nước, mở rộng quyền hạn của các cơ quan thực thi pháp luật, tạo lập hệ thống hợp tác quốc tế toàn cầu trong lĩnh vực đảm bảo an ninh mạng. Các quốc gia thành viên của Công ước cam kết hình sự hóa các hành vi phạm tội thông qua việc sử dụng công nghệ thông tin và kỹ thuật truyền thông, chẳng hạn như truy cập bất hợp pháp vào hệ thống hoặc đánh cắp dữ liệu trái phép; sử dụng sai mục đích các thiết bị và chương trình, mật khẩu, chữ ký điện tử và thông tin đăng nhập; làm giả tài liệu gắn với hệ thống thông tin và truyền thông. Gian lận mạng, rửa tiền và bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến cũng là tội phạm.
Công ước tạo cơ sở pháp lý và thực tiễn dành cho Chính phủ các quốc gia ký kết yêu cầu, lưu giữ và trao đổi bằng chứng kỹ thuật số. Dành cho mục đích này, dự kiến thiết lập mạng lưới các Trung tâm quốc gia để trao đổi thông tin trong chế độ 24/7.
Sáng kiến của Matxcơva
Công ước đã được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua vào cuối năm 2024. Tuy nhiên, công việc soạn thảo văn kiện này đã bắt đầu sớm hơn nhiều, và là sáng kiến do Liên bang Nga khởi xướng. Nguyên nhân là do không thoả mãn với Công ước Budapest về Tội phạm mạng của Hội đồng Châu Âu, thông qua năm 2001. Trong hơn hai mươi năm, Công ước này đã là văn kiện chính điều chỉnh nhiều vấn đề của không gian mạng. Đến nay, nó không kịp cập nhật để tính đến nhiều chuyển biến phát triển mới trong công nghệ thông tin và chỉ bao gồm một phạm vi nhỏ những các hành vi có thể bị coi là tội phạm mạng. Nhưng đó chưa phải là điều quan trọng nhất. Điểm chính yếu là văn bản cũ thực tế đã dung túng cho phép một quốc gia can thiệp vào không gian mạng của một quốc gia khác.
Năm 2019, với sự hỗ trợ của Trung Quốc, Belarus, Iran, Việt Nam và hàng loạt nước khác, Nga bắt đầu xây dựng văn kiện mới. Dự thảo Công ước đã khơi lên tranh cãi, điều đặc biệt dễ hiểu khi tính đến tình hình hiện nay trong quan hệ quốc tế. Dù sao chăng nữa, đến cuối năm 2024 đã đạt nhân nhượng và nghi lễ ký kết chính thức được lên kế hoạch tiến hành vào những ngày 25-26 tháng 10 năm 2025 tại Hà Nội.
Nghi lễ ký kết được cử hành trọng thể tại thủ đô Việt Nam không có nghĩa là Công ước ngay lập tức đi vào hiệu lực. Để Công ước có hiệu lực, cần có sự phê chuẩn của tối thiểu 40 quốc gia cho văn kiện này.
Trong lời chào mừng các thành viên tham dự nghi lễ ký kết văn kiện tại thủ đô Việt Nam, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhận định rằng việc ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Tội phạm Mạng là "một sự kiện lịch sử".
Tại sao là Hà Nội?
Công ước Liên Hợp Quốc về Chống tội phạm Mạng là văn kiện đầu tiên thuộc loại này được mang tên gọi là Công ước Hà Nội. Đây là sự ghi nhận kế tiếp rõ ràng về vai trò và đóng góp của Việt Nam vào những vấn đề quốc tế. Việc nhắc đến "Hà Nội" trong văn bản Công ước phản ánh mức đánh giá cao của cộng đồng quốc tế dành cho những đóng góp của Việt Nam trong công việc xây dựng văn kiện này.
Cũng không loại trừ rằng các chuyên gia nước ngoài đã đánh giá tích cực những nỗ lực của chính quyền CHXHCN Việt Nam trong công tác đảm bảo an ninh mạng của đất nước mình, bao gồm cả động thái Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật An ninh Mạng vào năm 2018.
Việc thông qua Công ước Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với quan hệ Nga-Việt. Điều này cho thấy rằng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước chúng ta đang được triển khai hiệu quả trong khuôn khổ các tổ chức quốc tế hàng đầu và cấp xung lực tích cực cho hợp tác quốc tế.