Hợp tác năng lượng Nga – Việt sẽ tăng tốc

Hợp tác Việt – Nga trong lĩnh vực năng lượng trong thời gian gần đây đã tích cực lên rõ rệt trong bối cảnh Việt Nam đang khôi phục chương trình năng lượng nguyên tử và muốn đẩy nhanh tiến độ công việc liên quan tới dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận I.

Tiến sỹ kinh tế học Lê Hòa, chuyên gia quan hệ kinh tế quốc tế đã có một số chia sẻ và bình luận với Sputnik xung quanh đề tài hợp tác năng lượng Việt-Nga hiện nay.

Có thể nói, hợp tác năng lượng là một trong những lĩnh vực hợp tác chiến lược, trụ cột, ưu tiên và hiệu quả giữa Việt Nam và Liên bang Nga.

Hướng đầu tiên, truyền thống và chủ chốt là dầu khí. Đã gần 40 năm nay Việt Nam và Nga hợp tác rất tích cực và hiệu quả cao trong việc thăm dò, khai thác dầu khí thông qua các liên doanh như Vietsopetro và Rusvietpetro.

Vietsopetro và Rusvietpetro hoạt động hiệu quả trong việc thăm dò và khai thác dầu khí ở thềm lục địa của Việt Nam và trên lãnh thổ Nga. Về Vietsopetro thì nhiều người biết từ lâu, nhưng Rusvietpetro - Công ty liên doanh Nga-Việt đầu tiên khai thác các mỏ dầu tại Khu tự trị Nenets (tỉnh dầu khí Timan-Pechora) của Liên bang Nga thì ít được biết tới hơn. Rusvietpetro đang phát triển ổn định và hoạt động vì lợi ích của các bên tham gia, Nga và Việt Nam. Đây là một mẫu hình độc đáo trong hoạt động quốc tế, công ty có tiềm năng khoa học và kỹ thuật đáng kể, có uy tín, là đối tác đáng tin cậy và có trách nhiệm.

Hiện nay, Nga và Việt Nam đang cùng nhau đẩy mạnh hợp tác năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, những năm gần đầy bắt đầu mở rộng hợp tác sang lĩnh vực năng lượng tái tạo và giao thông xanh.

Hiện nay, Nga và Việt Nam đang đẩy mạnh hợp tác năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, tuy nhiên đây không phải là hướng hợp tác mới. Trong hơn 4 tập kỷ qua Nga đã là đối tác tin cậy của Việt Nam trong lĩnh vực hạt nhân, từ việc cung cấp thiết bị, nhiên liệu, đào tạo chuyên gia đến triển khai các dự án nghiên cứu chung. Hai nước đã đạt nhiều kết quả tích cực trong việc cung cấp nhiên liệu cho lò phản ứng nghiên cứu Đà Lạt, triển khai Trung tâm Khoa học và Công nghệ Hạt nhân tại Đồng Nai, và hiện tại đang chuẩn bị dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận I.

Viện Liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Dubna (JINR) đã đào tạo nhiều nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam, điển hình như cố GS.TS. Nguyễn Đình Tứ và cố GS. Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu…Nhiều chuyên gia, nhà khoa học khác từ Việt Nam cũng đã tham gia nghiên cứu và làm việc tại Viện. JINR hiện cũng đang đào tạo cho Việt Nam chuyên gia cao cấp trong các lĩnh vực khoa học then chốt.

Về Dự án Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Công nghệ Hạt nhân (Dự án CNST), có thể khẳng định, đây là hoạt động hợp tác lớn nhất và quan trọng nhất cho đến nay giữa Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Liên bang Nga (Rosatom) và Bộ KH&CN Việt Nam. Dự án CNST dự kiến được xây dựng tại Long Khánh, Đồng Nai. Đây là dự án được thực hiện theo Hiệp định Liên Chính phủ ký năm 2011 và Chính phủ Việt Nam phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2018. Trung tâm này sẽ có lò phản ứng hạt nhân dạng bể bơi, công suất 10MW, sử dụng nhiên liệu độ giàu thấp do Nga chế tạo.

Rosatom rất quan tâm đến hợp tác toàn diện với Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Trong năm nay đã có nhiều đoàn công tác Việt Nam sang Nga và đoàn công tác Nga sang Việt Nam để thảo luận về hợp tác trong lĩnh vực này.

Đúng là mấy tháng gần đây đã có rất nhiều đoàn công tác của cả hai bên. Nhưng tôi muốn nhấn mạnh hai sự kiện đáng chú ý nhất.

Liên bang Nga đã tổ chức Diễn đàn Tuần lễ hạt nhân thế giới lần thứ nhất, diễn ra từ ngày 25-29/9/2025 tại Mátxcơva. Và trong khuôn khổ hợp tác quốc tế về năng lượng nguyên tử, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam Bùi Thế Duy đã tham dự Diễn đàn này. Sự kiện quan trọng này là cơ hội để Việt Nam thể hiện cam kết đối với việc phát triển năng lượng hạt nhân một cách an toàn, bền vững và có trách nhiệm.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy đã dự Lễ khai mạc và một số hoạt động chính diễn ra tại Diễn đàn như Hội nghị cấp cao "Từ con đường công nghệ mới đến Thế giới mới", Diễn đàn Hạt nhân toàn cầu, tham quan Bảo tàng nguyên tử và triển lãm. Tại các cuộc tiếp xúc với các lãnh đạo cấp cao của Rosatom và IAEA tại Hội nghị, Thứ trưởng Bùi Thế Duy đã nhấn mạnh rằng, trong những năm gần đây Việt Nam luôn coi trọng việc thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hoà bình.Ông cũng khẳng định, việc Việt Nam tham gia Diễn đàn là một minh chứng cho cam kết của Việt Nam trong việc phát triển năng lượng hạt nhân một cách an toàn, bền vững và có trách nhiệm.

Ngày 26/9, trong khuôn Diễn đàn “Tuần lễ Nguyên tử thế giới” lần thứ nhất đã diễn ra Phiên thảo luận “Hệ sinh thái quốc tế: Hội nhập vào tương lai xanh” với sự tham dự của lãnh đạo nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Với vai trò diễn giả, đại diện Việt Nam trong phiên thảo luận, Giáo sư, Viện sĩ Lê Trường Giang, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam khẳng định, trong những năm gần đây, Việt Nam đặc biệt chú trọng phát triển khoa học và công nghệ, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp xanh, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội.

Việt Nam cũng đã cử đoàn đại biểu cấp cao do Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn dẫn đầu tham dự Diễn đàn "Tuần lễ Năng lượng Nga" lần thứ 8, diễn ra từ ngày 15 đến 17 tháng 10 năm 2025 tại Mátxcơva.

Mục đích tham dự Diễn đàn này là Việt Nam muốn củng cố và thúc đẩy hợp tác năng lượng với Liên bang Nga. Tại diễn đàn, Việt Nam đã chia sẻ các vấn đề liên quan đến năng lượng, đặc biệt là về các kho cảng LNG trên toàn quốc.

Trong khuôn khổ sự kiện, ông Bùi Thanh Sơn cũng đã có các buổi làm việc với Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak để thảo luận về hợp tác thương mại, kinh tế, năng lượng và các dự án đầu tư.

Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak đã nhấn mạnh tại buổi làm việc: "Việc tăng cường hợp tác với Việt Nam - một người bạn lâu năm và đối tác đáng tin cậy - vẫn là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Nga. Chúng tôi cam kết tiếp tục hợp tác cùng có lợi trong nhiều lĩnh vực để thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược toàn diện".

Để tăng cường thương mại giữa hai nước, công tác chuẩn bị nguồn cung dầu mỏ tiềm năng từ Nga cho các nhà máy lọc dầu của Việt Nam đang được tiếp tục. Hợp tác trong lĩnh vực sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình cũng đang được tiến triển tích cực. Các cơ quan liên quan hiện đang nỗ lực cập nhật khuôn khổ pháp lý, thông số kỹ thuật và mô hình kinh tế cho dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam, Ninh Thuận-I.

Một sự kiện nữa cũng quan trọng không kém, đó là bên lề Tuần lễ Năng lượng Nga Người đứng đầu Tập đoàn Gazprom Alexey Miller và Phó Thủ tướng Việt Nam Bùi Thanh Sơn đã có buổi làm việc. Hai bên đã thảo luận các lĩnh vực hợp tác hiện tại và đầy triển vọng trong lĩnh vực khí đốt. Trước đó, tháng 5/2025, Nga và Việt Nam đã nhất trí tăng cường hợp tác trong lĩnh vực năng lượng, dầu khí, cũng như an ninh năng lượng. Cụ thể, các bên đã thảo luận về việc cung cấp và chế biến dầu mỏ và khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Nga sang Việt Nam.

Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với Hoa Kỳ và lĩnh vực trụ cột trong hợp tác giữa hai nước là kinh tế - thương mại - đầu tư, lĩnh vực này đóng vai trò là động lực chính thúc đẩy tổng thể quan hệ song phương.

Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ đạt 134,6 tỷ USD, tăng 21,5%; trong đó, xuất khẩu đạt 119,6 tỷ USD, nhập khẩu đạt 15,0 tỷ USD. Hoa Kỳ trở thành đối tác thương mại lớn thứ 2 và là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam và đang dần trở thành nguồn cung về các sản phẩm máy móc, thiết bị, khoa học công nghệ, năng lượng cho Việt Nam. Về đầu tư, Hoa Kỳ tiếp tục là một trong những đối tác đầu tư hàng đầu của Việt Nam, với hầu hết các tập đoàn lớn của Hoa Kỳ đều đã hiện diện và đầu tư kinh doanh có hiệu quả tại Việt Nam, trong khi, ngày càng có nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tham gia đầu tư tại thị trường Hoa Kỳ. Đến thời điểm này của năm 2025 đã có hơn 100 doanh nghiệp Việt Nam đăng ký tham sự kiện Select USA 2025 để tìm hiểu về cơ hội đầu tư, kinh doanh tại Hoa Kỳ.

Như vậy, Hoa Kỳ là một thị trường rất quan trọng đối với Việt Nam, thậm chí, có thể nói, xuất khẩu của Việt Nam phụ thuộc vào thị trường này. Nếu nhìn dữ liệu trên của Tổng cục thống kê Việt Nam, ta thấy rõ cán cân thương mại rất âm đối với Hoa Kỳ. Và chắc không ai quên tuyên bố của Tổng thống Trump về thuế đối ứng nửa năm trước. Nhiệm vụ của Việt Nam là phải giảm sự mất cân bằng cán cân thương mại song phương để nhận được thuế đối ứng không cao ngất ngưởng 46% như Tổng thống Trump tuyên bố tháng 4/2025. Cho nên, việc ký các thỏa thuận mua hàng của Mỹ là đòi hỏi cấp bách. Mặt khác, về bản chất, chúng ta thấy những văn kiện nói trên mới chỉ là các bản ghi nhớ.

Tin mới nhất là Việt Nam và Mỹ công bố tuyên bố chung về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng, ngày 26/10/ 2025. Tuyên bố chung của hai nước về hiệp định thương mại được đưa ra nhân dịp Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47, tại Kuala Lumpur, Malaysia. Theo tuyên bố chung, Việt - Mỹ nhất trí các nguyên tắc chủ chốt trong khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, hướng tới tạo điều kiện tiếp cận thị trường sâu rộng cho hàng hoá xuất khẩu của nhau.

Một điểm nữa tôi cũng muốn lưu ý là một trong những nguyên tắc chính trong chính sách đối ngoại của Việt Nam là đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ, hợp tác. Trong kinh tế - thương mại thì đa dạng hóa nguồn cung, thị trường.

Tôi muốn lưu ý một điểm quan trọng: trong hợp tác với Nga, Việt Nam dự kiến không chỉ mua khí hóa lỏng, mà còn hợp tác xây dựng nhà máy LNG. Được biết, Nga còn từng đề xuất cùng Việt Nam xây dựng một trung tâm trung chuyển khí hóa lỏng nữa. Như vậy, Nga đã, đang và sẽ là đối tác rất quan trọng của Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng. Trong hợp tác giữa hai nước thương mại còn xa với tiềm năng và không phải là điểm chính. Giá trị của mối quan hệ là về chất. Hợp tác năng lượng với Nga đối với Việt Nam còn là vấn đề đảm bảo an ninh quốc gia. Tôi tin chắc rằng, sắp tới sự hợp tác này sẽ tăng tốc mạnh.