Trong khi giữ nguyên tuyến Bắc – Nam giữ vai trò trục xương sống, Chính phủ cũng đã quyết định bổ sung tuyến Hà Nội – Quảng Ninh tốc độ cao dài 124 km, lộ trình đầu tư trước năm 2030.
Việt Nam sẽ có hai tuyến đường sắt tốc độ cao
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa ký Quyết định số 2404/2025/QĐ-TTg phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Theo quy hoạch mới, Việt Nam sẽ có thêm tuyến đường sắt tốc độ cao, mở rộng kết nối liên vùng và xuyên biên giới, hướng tới hiện đại hóa hệ thống hạ tầng giao thông quốc gia.
Theo nội dung điều chỉnh, đến năm 2030, ngoài 7 tuyến đường sắt hiện hữu, cả nước sẽ có 11 tuyến đường sắt mới với tổng chiều dài khoảng 3.207 km, tăng thêm 2 tuyến so với quy hoạch trước đây.
Đáng chú ý, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam tiếp tục được khẳng định là trục xương sống của mạng lưới đường sắt quốc gia, đồng thời được cập nhật lại về quy mô, tên gọi và lộ trình đầu tư. Tuyến này đóng vai trò kết nối trung tâm giữa các vùng kinh tế trọng điểm, góp phần hình thành hành lang vận tải tốc độ cao xuyên suốt đất nước.
Bên cạnh đó, quy hoạch mới bổ sung tuyến đường sắt tốc độ cao Hà Nội – Quảng Ninh, hình thành trục kết nối chiến lược giữa Thủ đô của Việt Nam và vùng kinh tế ven biển Đông Bắc. Hồi tháng 7, Tập đoàn Vingroup từng đề xuất đầu tư tuyến này với tốc độ thiết kế 350 km/h, khổ đường 1.435 mm, điện khí hóa toàn tuyến và chuyên khai thác tàu khách.
Hướng tuyến được doanh nghiệp đề xuất bắt đầu từ ga Cổ Loa, đi qua sân bay Gia Bình, nối Hải Phòng – Yên Tử, và kết thúc tại phường Đại Yên (Quảng Ninh). Đây được xem là dự án mang tính liên kết vùng cao, mở rộng năng lực vận tải hành khách giữa các trung tâm kinh tế lớn phía Bắc.
Tăng liên kết vùng và kết nối quốc tế
Trong quy hoạch điều chỉnh, hai tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và TP.HCM – Lộc Ninh được cập nhật về quy mô và lộ trình đầu tư, bảo đảm phù hợp với nhu cầu vận tải hàng hóa và hành khách ngày càng tăng.
Các tuyến Hà Nội – Đồng Đăng, Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái và Tháp Chàm – Đà Lạt được rà soát lại về tiến độ, khả thi kỹ thuật và tính đồng bộ hạ tầng để bảo đảm hiệu quả khai thác lâu dài.
7 tuyến đường sắt khác cũng được hiệu chỉnh phạm vi và quy mô, trong đó có các tuyến quan trọng như Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân, tuyến vành đai phía Đông Hà Nội, hay Đà Nẵng – Kon Tum – Gia Lai – Đắk Lắk – Đắk Nông – Bình Phước. Đây là các tuyến được kỳ vọng tăng cường kết nối liên vùng giữa miền Trung – Tây Nguyên – Đông Nam Bộ, mở ra cơ hội phát triển kinh tế dọc hành lang công nghiệp – logistics nội địa.
Đối với kết nối xuyên biên giới, Việt Nam sẽ mở rộng các hành lang giao thông quốc tế: tuyến Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái sẽ kết nối với Trung Quốc qua cửa khẩu Móng Cái, trong khi tuyến TP.HCM – Tây Ninh – Mộc Bài sẽ kết nối với Campuchia.
Ngoài ra, hai tuyến Vũng Áng – Mụ Giạ và Mỹ Thủy – Đông Hà – Lao Bảo tiếp tục được giữ vai trò kết nối chiến lược với Lào, bảo đảm khả năng trung chuyển hàng hóa khu vực.
Hình thành tổ hợp công nghiệp đường sắt, tăng năng lực đầu mối Hà Nội – TP.HCM
Quyết định 2404 cũng nêu rõ, tuyến Thủ Thiêm – Long Thành được chuyển đổi thành tuyến đường sắt đô thị, giao TP.HCM và tỉnh Đồng Nai tích hợp vào quy hoạch giao thông đô thị địa phương. Đồng thời, tuyến An Bình – Sài Gòn (Hòa Hưng) – Tân Kiên được bổ sung mới, nhằm tăng năng lực kết nối và giải tỏa áp lực vận tải khu vực đầu mối phía Nam.
Tại Hà Nội, quy hoạch xác định sẽ xây dựng tổ hợp công nghiệp đường sắt quy mô 250 ha tại khu vực Chuyên Mỹ và Ứng Hòa, hướng tới hình thành trung tâm sản xuất, lắp ráp, bảo dưỡng và nghiên cứu công nghệ đường sắt hiện đại, qua đó tạo nền tảng phát triển công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực hạ tầng giao thông.
Tại TP.HCM, ga An Bình được quy hoạch trở thành điểm cuối của tuyến Hà Nội – TP.HCM và điểm đầu của tuyến Biên Hòa – Vũng Tàu, đồng thời đóng vai trò nút giao trung tâm của tuyến tốc độ cao Bắc – Nam đi qua Trảng Bom – Cẩm Mỹ.
Ở khu vực miền Trung, TP. Đà Nẵng sẽ di dời ga trung tâm ra khỏi nội đô trước năm 2030, nhằm giảm áp lực giao thông đô thị, đồng thời giải phóng quỹ đất cho phát triển không gian đô thị mới và hạ tầng công cộng.
Trong giai đoạn tới, Chính phủ định hướng ưu tiên đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, cùng với hai tuyến chiến lược Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và Biên Hòa – Vũng Tàu. Đồng thời, phát triển mạnh mạng lưới kết nối cảng biển, sân bay và hai đầu mối giao thông quan trọng Hà Nội – TP.HCM, hình thành hệ thống vận tải đa phương thức, giảm tải cho đường bộ.
Tổng nhu cầu quỹ đất cho phát triển đường sắt đến năm 2030 được ước tính gần 21.887 ha, với tổng vốn đầu tư khoảng 1,54 triệu tỷ đồng. Nguồn vốn sẽ được huy động từ ngân sách nhà nước, các nguồn vốn ngoài ngân sách và các kênh hợp pháp khác, trong đó khuyến khích đầu tư theo hình thức đối tác công – tư (PPP) để tăng hiệu quả và tính bền vững của các dự án.
Quy hoạch điều chỉnh này được đánh giá là bước đi quan trọng trong chiến lược hiện đại hóa ngành đường sắt Việt Nam, hướng tới mục tiêu phát triển hệ thống giao thông xanh, đồng bộ, kết nối quốc tế và có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực.