Việt Nam trên bàn cờ mới của ASEAN - Trung Quốc dưới nhiệm kỳ Philippines

Khi Philippines giữ vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2026 với lập trường cứng rắn hơn về an ninh biển, Timor-Leste vừa chính thức gia nhập khối, khu vực Đông Nam Á đang bước vào giai đoạn điều chỉnh chiến lược mới.
Sputnik
Trong bối cảnh đó, Việt Nam được xem là nhân tố trung gian quan trọng, giúp duy trì ổn định, đoàn kết nội khối và bảo vệ vai trò trung tâm của ASEAN trong quan hệ với Trung Quốc.
Từ an ninh mạng đến thành phố thông minh:Triển vọng liên minh công nghệ Nga–Việt Nam trong ASEAN

Mở ra chương mới của ASEAN

Tại lễ bế mạc Hội nghị thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 47 và các hội nghị liên quan ở Kuala Lumpur vào ngày 28/10 vừa qua, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã trao biểu trưng chiếc búa chủ tịch cho Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos, khẳng định "vào ngày đầu tiên của năm 2026, ASEAN sẽ mở ra một chương mới".
Tại đây, Tổng thống Marcos công bố Chủ đề Năm ASEAN 2026 của Philippines là "Cùng chèo lái tới tương lai", với ba ưu tiên lớn là củng cố hòa bình và an ninh, tăng cường các hành lang thịnh vượng và thúc đẩy trao quyền cho người dân. Vấn đề Biển Đông dự kiến sẽ chi phối phần lớn chương trình nghị sự khi Manila đảm nhận vai trò này vào năm 2026.
Tập đoàn truyền thông quốc tế Rossiya Segodnya tổ chức đối thoại về hợp tác công nghệ với ASEAN
Đồng thời, việc Timor-Leste chính thức gia nhập ASEAN vào ngày 26/10/2025 đánh dấu bước ngoặt mở rộng quan trọng nhất trong gần ba thập niên qua của Hiệp hội. Nhận định với Sputnik, chuyên gia quan hệ quốc tế Lê Minh, cho biết:

“Sự kiện không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng mà còn tác động trực tiếp tới cách ASEAN vận hành và định vị chiến lược. Timor-Leste, quốc gia nhỏ nằm giữa Indonesia và Australia, sẽ mang lại góc nhìn mới về an ninh hàng hải, phát triển bền vững và hợp tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Đây cũng là cơ hội và thách thức cho ASEAN, bởi việc mở rộng khối đồng nghĩa với việc khó khăn hơn khi tìm được tiếng nói chung trong nội khối”.

Việt Nam củng cố quan hệ chiến lược với Lào và Ấn Độ tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 47

Việt Nam - Điểm cân bằng chiến lược

Trong cấu trúc ASEAN hiện nay, Việt Nam ở vị thế thuận lợi để kết nối các quốc gia có lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc như Philippines, một bên là các nước chú trọng ổn định và phát triển kinh tế.

“Việt Nam, với kinh nghiệm xử lý nhất quán và khéo léo trong vấn đề biển đảo, đồng thời là đối tác thương mại lâu năm của Trung Quốc, trở thành cầu nối tự nhiên giữa hai luồng quan điểm này”, chuyên gia Lê Minh nhận định.

Đối với Trung Quốc, việc Philippines giữ ghế Chủ tịch ASEAN đồng nghĩa với việc Bắc Kinh sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong duy trì ảnh hưởng tại Đông Nam Á. Trong bối cảnh đó, Việt Nam trở thành đối tác then chốt giúp cân bằng giữa duy trì đối thoại và ngăn ngừa leo thang trên Biển Đông.
Multimedia
BRICS và ASEAN đang cùng kiến tạo “kiến trúc mới của Nam Toàn cầu”
Mặt khác, trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ và chuỗi cung ứng toàn cầu, ASEAN - Trung Quốc - Việt Nam đang định hình một tam giác mới trong hợp tác kinh tế và chiến lược.

“Hiện nay, Việt Nam tiếp tục giữ vị trí là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc trong ASEAN và đối tác thương mại lớn thứ 4 của Trung Quốc sau Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc. Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất và là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Việt Nam còn là điểm đến hàng đầu của dòng vốn FDI dịch chuyển khỏi Trung Quốc từ các tập đoàn quốc tê. Điều này giúp Hà Nội tận dụng lợi ích kinh tế từ cả hai phía, đồng thời củng cố khả năng tự chủ công nghệ”, ông Minh cho biết.

Chuyên gia Malaysia: “ASEAN đang ngày càng khẳng định vai trò trung tâm”

Giữ vai trò trung tâm: Cơ hội và thách thức với Việt Nam

Đáng chú ý, việc Timor-Leste trở thành thành viên chính thức thứ 11 của ASEAN cũng mở ra một không gian hợp tác mới theo hướng Nam - Đông Nam, tạo điều kiện để Việt Nam mở rộng ảnh hưởng chiến lược. Với vị trí địa lý kết nối Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Timor-Leste có thể trở thành “cửa ngõ kinh tế biển mới” của ASEAN.

“Các quốc gia thành viên ASEAN như Việt Nam và Philippines sẽ được hưởng lợi nếu khai thác cơ hội hợp tác logistics, năng lượng và giao thương qua tuyến biển phía Nam. Việt Nam với vai trò trung gian có thể dẫn dắt việc hình thành “Hành lang logistic ASEAN - Timor-Leste” như một phần trong sáng kiến kinh tế biển”, ông Lê Minh chỉ ra.

Với thành viên mới, yêu cầu đồng thuận của ASEAN sẽ trở nên phức tạp hơn, song đây cũng là cơ hội để Việt Nam thể hiện khả năng kết nối và trung gian đối thoại giữa các bên. Đặc biệt, trong bối cảnh ASEAN và Trung Quốc đều "cam kết về mặt chính trị" sẽ sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) vào năm 2026.
Hôm nay Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN - Trung Quốc chính thức được nâng cấp
Để duy trì vị thế cân bằng chiến lược, Việt Nam tiếp tục thúc đẩy ba trụ cột là ngoại giao, an ninh và hợp tác kinh tế.

“Việt Nam không thể đứng ngoài ASEAN và ASEAN cũng không thể giữ vững vai trò trọng tâm nếu thiếu Việt Nam. Quan điểm này càng trở nên xác đáng khi ASEAN có 11 thành viên. Việt Nam không chỉ đại diện cho tiếng nói của một quốc gia duyên hải có lợi ích biển, mà còn là điểm nối giữa các quốc gia cũ và mới trong khối ASEAN”, chuyên gia Lê Minh nhấn mạnh.

Thảo luận