Lịch sử đô thị này khởi đầu vào năm 1584 xa xưa, khi trên bờ sông Bắc Dvina chảy vào Bạch Hải xuất hiện một pháo đài nhỏ bằng gỗ. Nếu tin vào những dòng trong biên niên sử, thì chỉ vẻn vẹn trong một ngày đã dựng xong tòa pháo đài. Thế là khai sinh thành phố đảm nhận vai trò quan trọng trong lịch sử nước Nga.
Số phận Arkhangelsk luôn gắn bó mật thiết với biển. Trong các thế kỷ XVI-XVII, nơi đây là trung tâm thương mại hàng hải của Nga với các nước châu Âu, mang về cho ngân khố nhà nước khoản thu nhập khổng lồ. Đô thị nhanh chóng phát triển và mở mang, thay thế cho các ngôi nhà gỗ là những tòa lâu đài bề thế và nhà thờ uy nghi bằng đá.
Thế kỷ XVIII là thời hoàng kim của Arkhangelsk. Nhờ công sức nỗ lực và nhiệt tâm trí tuệ của nhà cải cách vĩ đại là Sa hoàng Pyotr I, đô thị này trở thành trung tâm của ngành đóng tàu Nga: cơ sở đóng tàu lớn nhất của đất nước mỗi năm xuất xưởng hàng chục thương thuyền và tàu chiến. Xứ Nga vươn lên tầm vóc đại cường quốc hải quân. Để tỏ lòng ghi ơn vị quân vương, các cư dân của Arkhangelsk đã dựng tượng đài vinh danh Sa hoàng Pyotr I. Cần nói thêm là hôm nay có thể thấy tượng đài này không chỉ qua những bức ảnh, mà còn được in trên đồng tiền Nga mệnh giá 500 rúp.
Qua thời gian, Arkhangelsk được cải biến thành một trong những trung tâm công nghiệp lớn của Nga và là "cửa ngõ" mở lối ra vùng Bắc Cực. Ở đây đã lập những đoàn thám hiểm khoa học nghiên cứu Biển Bắc và tuyến đường hàng hải phương Bắc, không gian rộng lớn từ bán đảo Kolsky tới eo biển Bering ngăn cách châu Á và Mỹ. Những con người tiên phong dũng cảm đã khám phá và nghiên cứu nhiều hòn đảo trên biển lạnh vùng Cực, xóa dần "điểm trắng" lớn trên những tấm bản đồ địa lý.
Trong thời gian Thế chiến II, Arkhangelsk đảm trách vị trí căn cứ của Hải quân Xô-viết. Tàu chiến bảo vệ các đoàn xe của hải quân Anh và Mỹ chuyển giao thiết bị quân sự đến Liên Xô cùng đạn dược và nguyên liệu chiến lược. Không chỉ một lần Arkhangelsk phải hứng chịu đòn không kích ác liệt của quân Đức, nhưng kẻ thù đã không thể bẻ gãy sự kháng cự kiên cường của các chiến sĩ bảo vệ thành phố. Chiến công của họ không bị lãng quên. Năm 2009, theo Sắc lệnh của Tổng thống Nga, Arkhangelsk đã được nhận danh hiệu cao quí — Thành phố Vinh quang Quân sự.
Ngày nay, "thủ phủ miền Bắc" đã trở thành điểm "hành hương" của du khách muôn phương. Ở Arkhangelsk và vùng lân cận có rất nhiều danh lam thắng cảnh và di tích dành cho những cuộc tham quan du ngoạn thú vị. Chẳng hạn, khu bảo tồn độc đáo về di tích kiến trúc gỗ Nga Malyie Korely. Trên địa bàn rộng lớn nơi đây bố trí hơn 100 nhà thờ, tháp chuông, những dãy nhà dân quê rộng rãi, cối xay gió cùng vựa chứa lúa, được xây dựng từ hồi thế kỷ XVI-XIX. Thành quả sáng tạo của các nghệ nhân thợ cả Nga vô danh đã được cẩn thận chuyển đến Bảo tồn từ những các góc xa xôi nhất của vùng Arkhangelsk. Và hôm nay, mọi người có dịp chiêm ngưỡng những kiệt tác kiến trúc gỗ đã được nhân dân cứu thoát khỏi nạn cướp bóc và phá hoại.
Phía bắc của Arkhangelsk, trên hòn đảo ở Biển Trắng có Tu viện Solovetsky — một trong những cơ sở nổi tiếng nhất của Chính thống giáo Nga. Công trình kiến trúc tuyệt hảo này cực kỳ hài hòa với vẻ kỳ thú của thiên nhiên phương Bắc. Tất cả toát lên vẻ quyến rũ trên hòn đảo như thần thoại: những nhà thờ cổ kính, bức tường đá uy nghi của các tu viện, chiếc hồ đẹp như tranh vẽ với làn nước luôn luôn trong vắt như pha lê…Xung quanh lan tỏa sự bình yên, trong bầu không khí tĩnh mịch thỉnh thoảng vẳng tiếng kêu của những con mòng biển hay tiếng động cơ tàu thuyền xa xa…
Arkhangelsk được vinh danh bởi các nghệ nhân tài năng của vùng đất này. Ghé vào cửa hàng lưu niệm, du khách có thể mua được những tác phẩm của họ như các món đồ chơi đất nung ngộ nghĩnh, chiếc tráp sơn hoặc hộp xương chạm trổ tinh tế. Nhưng món quà lưu niệm đặc trưng dễ nhận biết nhất của Arkhangelsk là "Con chim hạnh phúc" bằng chất liệu gỗ. Từ bao đời nay con chim gỗ này được dân địa phương coi là lá bùa mang điềm may và sự thịnh vượng đến cho mỗi căn nhà. Còn đối với các du khách, chú chim lạ thường này lưu dấu kỷ niệm đẹp về Arkhangelsk — viên ngọc châu quý giá của miền Bắc Nga.
