Liệu Trung Quốc và Mỹ có thể chung sống hòa thuận ở Biển Đông?

Sau khi Donald Trump trở thành ông chủ Nhà Trắng, những mâu thuẫn trong cách tiếp cận tình hình Biển Đông vẫn không dịu đi. Một tháng trước đây, Hoa Kỳ đã điều tàu sân bay Carl Vinson đến Biển Đông để tiến hành tuần tra tại khu vực này, khiến chính quyền Bắc Kinh lên tiếng phản đối hành động này. Và thông tin gần đây về việc Trung Quốc hoàn thành xây dựng các bệ phóng tên lửa "đất đối không" trên một số rạn san hô ở quần đảo Trường Sa đã gây ra sự lo ngại của Washington.

Song, thời gian sắp tới Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson sẽ đến thăm Trung Quốc. Theo truyền thông Trung Quốc, chuyến thăm chính thức sẽ bắt đầu vào ngày 18 tháng 3. Một trong những mục tiêu của đại diện cấp cao chính phủ Mỹ trong chuyến thăm này là chuẩn bị cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống  Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Tất nhiên, trong cuộc đàm phán hai bên sẽ đề cập đến các vấn đề nóng hổi trong chương trình nghị sự của mối quan hệ song phương, và tình hình căng thẳng ở Biển Đông là một trong số đó.

Sau khi vẽ "đường 9 đoạn" trên bản đồ Biển Đông và công bố tấm bản đồ này trước cộng đồng thế giới, Bắc Kinh trên thực tế tuyên bố chủ quyền với 80% diện tích Biển Đông, gọi vùng biển này là "biển nội địa" của Trung Quốc. Trên thực tế Bắc Kinh đang quản lý giao thông hàng hải và các hoạt động khác bên trong "đường lưỡi bò". Thỉnh thoảng cấm đánh cá ở đây, không cho phép tàu nghiên cứu thuộc sở hữu nước ngoài hiện diện ở đó…

Dù Hoa Kỳ không nói lên chính thức quan điểm của họ về quyền sở hữu các đảo, nhưng, trong nhiều năm liền họ thường xuyên khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì tự do hàng hải ở Biển Đông. Mọi người đều biết rằng, các tuyến đường hàng hải quan trọng đối với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc đi qua vùng biển này, dầu mỏ và những hàng hóa khác từ Trung Đông được vận chuyển qua đường này. Tuy nhiên, tôi không hiểu tại sao cần phải gửi tàu chiến tới Biển Đông để đảm bảo an toàn cho các tàu buôn? Tôi không nhớ trường hợp nào khi tàu bảo vệ bờ biển của Trung Quốc hay bất cứ nước nào khác trên bờ Biển Đông bắt giữ tàu buôn.

Nhân tiện xin nói luôn, Bắc Kinh không chống tự do hàng hải, nhưng họ không đồng ý với quan điểm rằng, các tàu chiến Mỹ phải có quyền tự do đi lại ở vùng Biển Đông.

Trước thềm chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Mỹ, Bắc Kinh làm lắng dịu những lời chỉ trích Mỹ. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã tuyên bố rằng, thời gian gần đây tình hình Biển Đông đã trở nên bình yên hơn. Đồng thời các quan chức Trung Quốc cho rằng, tương lai tranh chấp Biển Đông phụ thuộc vào Mỹ.

Theo tôi, tương lai tranh chấp phụ thuộc chủ yếu vào ý định của cả hai bên, vào những hành vi của họ trong tương lai. Có lẽ nếu Trung Quốc không còn áp đạt điều kiện hàng hải và không còn xem xét Biển Đông  như "biển nội địa" của họ, và Hoa Kỳ không còn gửi các tàu ​​chiến vào vùng biển này thì tình hình sẽ có phần lắng dịu? Hoặc cả hai nước cần phải thay đổi mục tiêu chiến lược mình? Và tại sao cả hai quốc gia đều tăng chi tiêu quân sự?