Liệu các tàu của Mỹ có sẽ tiếp tục thách thức Trung Quốc?

Người Trung Quốc giành rạn san hô này từ tay Philippines năm 1995. Năm 2015, Bắc Kinh bắt đầu tích cực công việc bồi đắp xây dựng, đá Vành Khăn trước kia chìm dưới nước khi thủy triều lên nay biến thành một đảo nổi nhân tạo. Xuất hiện đường băng, 4 nhà chứa lớn dành cho các máy bay ném bom, 24 nhà chứa nhỏ phục vụ các chiến đấu cơ, 4 hệ thống pháo cao xạ, 2 hệ thống radar, một nhà máy xi măng và các bến tàu. Đá Vành Khăn cách đảo Palawan của Philippines không quá 150 dặm nên nằm trong vùng đặc quyền kinh tế Philippines. Nhưng Trung Quốc đã tuyên bố đá Vành Khăn là lãnh thổ chủ quyền cùng 12 dặm lãnh hải. Với lý do này, Bắc Kinh gay gắt kháng nghị việc tàu chiến Mỹ vi phạm khu vực. Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cảnh báo Hoa Kỳ về hành động mạo hiểm có nguy cơ phá vỡ đàm phán giữa các bên liên quan ở Biển Đông và kêu gọi Hoa Kỳ kiềm chế các hoạt động tuần tra trong tương lai.

"Hoạt động nhằm đảm bảo tự do hàng hải" này diễn ra lần đầu sau 4 tháng ông Donald Trump bước vào Nhà Trắng. Trước đây, tất cả những đề nghị tương tự từ giới quân sự Mỹ đều bị ông Trump từ chối. Thậm chí, các nhà phân tích kết luận chính sách của chính phủ Trump là giảm bớt áp lực với Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông để có được sự ủng hộ tác động tới Bắc Triều Tiên.

Vậy nên theo các nhà phân tích, sự xuất hiện của tàu chiến Mỹ gần quần đảo Trường Sa sẽ trấn an các nước hy vọng được Mỹ ủng hộ trong cuộc đối đầu với Trung Quốc.

"Hoạt động đảm bảo tự do hàng hải này bắt đầu một tuần trước cuộc họp quan trọng của các bộ trưởng quốc phòng Đông Nam Á ở Singapore và sẽ được phần lớn các nước trong khu vực an tâm đón nhận," — Financial Times viết.

Tờ báo cũng dẫn lời Andrew Shearer, một nhân viên của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế từ Washington:

"Tự do hàng hải ở phía tây Thái Bình Dương là yếu tố quá quan trọng để có thể đem đổi lấy những lời hứa hợp tác úp mở của Trung Quốc trong các vấn đề khác, dù cho có quan trọng như vấn đề Bắc Triều Tiên."

Nhưng vì sao suốt 4 tháng qua Tổng thống Trump từ chối điều động tàu đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông thì giờ đây ông đột ngột đồng ý? Rất có thể đó là phản ứng với việc Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte xích gần lại với Bắc Kinh và Moskva, — Giáo sư Dmitry Mosyakov, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Các nước Đông Nam Á, Úc và Châu Đại Dương Viện Nghiên cứu phương Đông nêu nhận định.

"Không phải ngẫu nhiên tàu khu trục Mỹ đã chuyển động theo hướng đá Vành Khăn vốn được Philippines nêu tên trong vụ kiện chống Trung Quốc tại Tòa án The Hague. Mặc dù Bắc Kinh phớt lờ phán quyết của Tòa án The Hague — không công nhận những kỳ vọng chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông trong đó có đá Vành Khăn, nhưng chính sau phán quyết này, Trung Quốc đã bắt đầu thúc đẩy quan hệ song phương với các bên liên quan tranh chấp lãnh thổ, lôi cuốn họ bằng những lợi ích từ hợp tác kinh tế. Điều này được áp dụng đối với Philippines cũng như Việt Nam. Hoa Kỳ không thể không có phản ứng trước thực tế như vậy. Khi mà "chính sách hàng rào" là nòng cốt của họ ở Đông Nam Á — tạo ra xung quanh Trung Quốc một "hàng rào dịch tễ" gồm các quốc gia trong khu vực đang đối đầu với áp lực của Trung Quốc. Thực tế Bắc Kinh nắm quyền chủ động không thể là điều mà Washington hài lòng. Vì thế cần có sự kiện cử tàu đến đá Vành Khăn, vì thế mà một tuần trước chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc Washington tuyên bố chuyển giao cho Việt Nam 6 tàu tuần tra lớp Metal Shark và những sự kiện khác tương tự."

Liệu Hoa Kỳ sẽ còn có hay không những hành động mạnh mẽ ở Biển Đông? Tổng thống mới của nước Mỹ không tỏ rõ lập trường về vấn đề này cũng như khó thể nói ông có thể thay đổi quan điểm dưới ảnh hưởng của những sự kiện như thế nào. Đây là yếu tố rất nguy hiểm trong khuôn khổ sự đối đầu toàn cầu giữa hai cường quốc mạnh nhất, có thể dẫn thế giới vào cuộc xung đột nghiêm trọng, — chuyên gia Nga đưa ra kết luận.