Khi còn làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, ông Phạm Vũ Luận từng lý giải chuyện bộ này dự trù xin kinh phí 34.000 tỷ đồng đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông như sau:
"Trong Tờ trình của Chính phủ và các tài liệu liên quan gửi lên Ủy ban Thường vụ Quốc hội không có con số này cũng như bất kỳ con số nào về kinh phí".
Cấp dưới của ông Luận là ông Đỗ Ngọc Thống, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông, thường trực Ban soạn thảo Đề án được báo chí trích ý kiến như sau:
"Trong 34.275 tỷ đồng có đến 7-8 đầu việc. Mà bản thân người xây dựng đề án cũng không nhớ chính xác được khái toán chi tiết cho từng đầu việc". [1]
Ông Phạm Vũ Luận thừa nhận "Đây là một sai sót đáng tiếc" bởi lý do bất khả kháng là ông không có mặt ở nhà, ông đang công tác ở nước ngoài, đây là do cấp dưới thực hiện.
Có điều sau đó không thấy ai phải chịu trách nhiệm về "sai sót đáng tiếc" này.
Làm công chức Bộ Giáo dục và Đào tạo sai sót đáng tiếc xảy ra như cơm bữa, nếu kỷ luật hết thì lấy ai làm việc?
Để tránh bị cho là nhận định chủ quan, xin kể thêm những sự "đáng tiếc" khác, chẳng hạn chuyện cả xã hội dậy sóng vì quyết định "Cộng điểm ưu tiên cho Bà mẹ Việt Nam anh hùng thi thi tuyển đại học, cao đẳng" hay hay chuyện phong giáo sư, phó giáo sư vừa xảy ra hồi đầu năm 2018 mà Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu xem xét trách nhiệm.
Khi câu chuyện 34 nghìn tỷ nêu trên xảy ra ông Phạm Vũ Luận giải thích "Vào những ngày Ủy ban thường vụ Quốc hội tổ chức cuộc giải trình, tôi phải đi công tác nước ngoài trên cương vị Chủ tịch hội đồng bộ trưởng giáo dục các nước ASEAN nên không thể tham gia trực tiếp".
Phải chăng đây cũng là "sai sót đáng tiếc" hay có gì đó còn hơn thế, nghĩa là cấp dưới của Bộ trưởng Nhạ không được "tế nhị" cho lắm khi chọn thời điểm để "xin ý kiến" dư luận về chuyện bán dâm của sinh viên?
Có điều dù Bộ trưởng ở nước ngoài hay trong nước thì cấp dưới vẫn làm và hình như cả hai trường hợp hai vị Bộ trưởng đều không "tham gia trực tiếp""?
Dự án trình Quốc hội và Thông tư của Bộ mà hai vị Bộ trưởng không "tham gia trực tiếp" thì thứ trưởng nào phải chịu trách nhiệm?
Mà nói đến "Lỗi cập nhật" tại Bộ Giáo dục và Đào tạo thì có phải mới chỉ xảy ra lần đầu?
Trong bài viết về vụ gian lận thi cử tại một số địa phương mùa hè năm 2018 [2], người viết đã tìm kiếm Quyết định thành lập và danh sách thành viên "Ban Chỉ đạo thi trung học phổ thông quốc gia".
Mặc dù tìm thấy số Quyết định này (Quyết định số 1277/QĐ-BGDĐT) nhưng không thể tìm được văn bản dù đã bỏ nhiều công sức tìm kiếm.
"Lỗi cập nhật" văn bản mới có phải là nguyên nhân chính khiến Thứ trưởng Nguyễn Thị Nghĩa phải lên tiếng giải thích? Và cũng có phải là nguyên nhân khiến Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định sẽ xem xét kỷ luật những người làm sai?
"Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Phó giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Phú Yên) đánh giá dự thảo thông tư ban hành quy chế công tác học sinh sinh viên có nội dung gây phản cảm, thiếu cơ sở và đi ngược lại mục tiêu giáo dục. Nhiều cử tri nghi ngờ về năng lực, tâm lực, uy lực của bộ máy giáo dục hiện nay. Xin bộ trưởng cho biết trách nhiệm quản lý của mình khi thường xuyên nêu quan điểm sửa sai, xử lý nghiêm, kiên quyết xử lý nghiêm, rút kinh nghiệm, song rồi tiếp tục sai. Giải pháp nào để duy trì sự tôn nghiêm của quản lý giáo dục hiện nay".
Có lẽ nên có sự phân biệt các phạm trù "năng lực, tâm lực, uy lực của bộ máy giáo dục" bởi "Bộ máy giáo dục" của một quốc gia bao gồm nhiều yếu tố hợp thành, chẳng hạn cơ chế, chính sách, chủ trương đường lối vĩ mô và mối quan hệ giữa giáo dục với các lĩnh vực khác,…
Uy lực của bộ máy giáo dục thời gian qua quả thật quá yếu vì Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ quản lý nội dung, chương trình mà không quản lý con người và ngân sách (trừ một số lượng nhỏ các trường do bộ này chủ quản).
Sau những lùm xùm gian lận thi cử trong kỳ thi trung học phổ thông quốc gia 2018 tại một số tỉnh, ngày 31/10/2018 tra cứu thông tin trên Cổng thông tin điện tử Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn thấy có tin:
"Kỳ thi THPT Quốc gia 2017: Đổi mới tích cực, gọn nhẹ, thiết thực, khách quan, công bằng (Nguồn VTV1)"?
Nếu quả thật kỳ thi năm 2017 là "tích cực, gọn nhẹ, thiết thực khách quan, công bằng" thì vì sao không phát huy "thành tích" nay mà để kỳ thi 2018 công an phải bắt giam hàng loạt cán bộ, phải xem xét kết quả của hàng loạt thí sinh?
Đây có phải "Lỗi cập nhật" thông tin hay chỉ vì thông tin này của Đài Truyền hình Việt Nam có lợi cho Bộ Giáo dục và Đào tạo nên cần giữ lại?
Chỉ cần đọc báo cáo tổng kết năm học 2017 của Bộ đã thấy không ít "sạn" về số liệu, bố cục cũng như khả năng tổng hợp, về điều này người viết đã đề cập trong bài "Nhìn vào những con số trong báo cáo của Bộ Giáo dục". [3]
Bộ Giáo dục và Đào tạo không chỉ là cơ quan quản lý nhà nước ngành giáo dục mà còn là cơ quan soạn thảo một số dự án luật và văn bản quy phạm pháp luật.
Vì dự thảo luật được nhiều cơ quan, cá nhân góp ý nên chắc sẽ ít "Lỗi cập nhật văn bản", vấn đề nằm ở chỗ có hay không "Lỗi cập nhật kiến thức" của những người chắp bút?
Nói một cách công bằng, tất cả những lỗi liên quan đến giáo dục không thể một mình Bộ Giáo dục và Đào tạo phải chịu, song những lỗi xuất hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật thì không thể đổ cho ai khác ngoài cơ quan bộ, nói chính xác là những nhân sự mà Bộ Giáo dục hiện có.
Chừng nào còn đó những con người xem "Lỗi cập nhật kiến thức" là của ai đó chứ không phải của mình thì chừng đó những văn bản bị "lỗi cập nhật" vẫn còn xuất hiện và không biết đến lúc đó xuất hiện thêm kiểu "lỗi" gì mới?
Người viết xin phép gợi ý các vị lãnh đạo giáo dục nên lập dự án xây dựng bộ "Từ điển lỗi" dùng cho công tác văn phòng.
Bên cạnh các lỗi cũ như "Lỗi đánh máy", "Lỗi văn thư", "Lỗi bàn phím", "Lỗi soạn thảo",… cũng nên đưa thêm vào đó các loại lỗi dự kiến sẽ được sử dụng trong tương lai, chẳng hạn "Lỗi văn phong", "Lỗi hành văn", "Lỗi ngữ pháp" và không nên quên cả "Lỗi mổ cò"!
Và lỗi gì thì lỗi, cũng không thể bỏ qua suy nghĩ rằng: Có hay không một âm mưu phá hoại từ chính bên trong?
