Ngày 4/3, tờ Philippines Inquirer Daily đưa tin, ngư dân Philippines bị tàu cá "dân quân biển" Trung Quốc ngăn chặn, không cho đánh bắt trên vùng biển nằm giữa đảo Thị Tứ và đá Xu Bi (trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam; Xu Bi bị Trung Quốc chiếm đóng và quân sự hóa trái phép, Thị Tứ bị Philippines chiếm đóng trái phép).
Tàu cá "dân quân biển" Trung Quốc không chịu rời khỏi vùng biển quanh doi cát giữa đảo Thị Tứ và đá Xu Bi và ngăn chặn tàu cá Philippines đến đây đánh bắt.
ABS CBN ngày 5/3 đưa tin, Bộ Tư lệnh miền Tây Philippines bác bỏ thông tin nói trên.
Chỉ huy cơ quan này nói rằng họ không nhận được thông tin nào về việc ngư dân Philippines bị Trung Quốc ngăn chặn không cho đánh cá hoặc tiếp cận các bãi cát quanh đảo Thị Tứ, Trường Sa.
Phó đô đốc Rene Medina, chỉ huy Bộ Tư lệnh miền Tây nói rằng, ngược lại, ngư dân Philippines vẫn đánh bắt bình thường và có thể nghỉ ngơi, trú ẩn trên doi cát quanh đó.
Có 10 tàu Trung Quốc đang neo đậu gần đó, nhưng Bộ Tư lệnh miền Tây không nhận được báo cáo nào về việc các tàu này quấy rối ngư dân Philippines, ngoại trừ sự hiện diện "kỳ lạ", vì các tàu này không có hoạt động đánh bắt nào.
Phó đô đốc Rene Medina (quân phục trắng), chỉ huy Bộ Tư lệnh miền Tây Philippines
Bộ Tư lệnh miền Tây vẫn đang giám sát chặt 10 tàu Trung Quốc, trong khi Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana cho biết, các tàu này thực sự là tàu "dân quân biển" Trung Quốc.
Báo chí Mỹ ngày 5/3 đưa tin, phát biểu với truyền thông hôm thứ Ba 5/3, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana cho biết, hiệp ước tương trợ phòng thủ (MDT) giữa Philippines và Hoa Kỳ quá mơ hồ, nó có thể gây ra sự nhầm lẫn, hỗn loạn trong một cuộc khủng hoảng.
"Philippines không xung đột với bất kỳ quốc gia nào và sẽ không gây chiến với bất kỳ quốc gia nào trong tương lai. Nhưng Hoa Kỳ với sự gia tăng các hoạt động thường xuyên của tàu hải quân ở Biển Đông, có nhiều khả năng dẫn đến xung đột. Trong trường hợp đó, theo hiệp ước tương trợ phòng thủ, Philippines sẽ phải tự động tham gia", ông Delfin Lorenzana nói.
Hôm thứ Hai 4/3, một máy bay ném bom B-52 của Hoa Kỳ đã bay gần các hòn đảo tranh chấp ở Biển Đông, đây là hoạt động đầu tiên của máy bay ném bom chiến lược không quân Mỹ trên vùng biển này kể từ tháng 11 năm ngoái.
"Vì Biển Đông là một phần của Thái Bình Dương, nên bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào lực lượng, máy bay hoặc tàu của Philippines ở Biển Đông sẽ kích hoạt nghĩa vụ tương trợ lẫn nhau theo điều 4 Hiệp ước tương trợ phòng thủ của chúng ta."
Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin khi đó tiếp lời cho biết, hai chính phủ Mỹ và Philippines chia sẻ quan điểm rằng liên minh phải có khả năng đảm bảo sự bảo vệ lẫn nhau một cách liên tục.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana nhắc lại sự kiện Trung Quốc chiếm đá Vành Khăn năm 1992 trong khi hải quân Hoa Kỳ đóng tại Vịnh Subic, mà không có hành động nào ngăn chặn.
Mặc dù đây không phải là một cuộc tấn công vũ trang, nhưng Philippines xem hành động này là gây hấn.
Vành Khăn là một cấu trúc địa lý nằm trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Philippines cũng yêu sách với cấu trúc địa lý này, Vành Khăn bị Trung Quốc chiếm đóng và đảo hóa, quân sự hóa bất hợp pháp.
Ông xem đây là một tuyên bố quan trọng nhất được đưa ra trong nhiều thập kỷ qua về hiệp ước tương trợ phòng thủ kể từ khi nó được phê chuẩn vào năm 1951.
Theo ông Rosario, nên coi tuyên bố này là dấu hiệu tích cực và đáng tin cậy về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, khẳng định sự thượng tôn pháp luật.
Điện Manacanang cần phải xúc tiến hợp tác với Mỹ trong việc ngăn chặn Bắc Kinh bồi đắp, quân sự hóa bãi cạn Scarborough.
