Các chuyên gia y tế hàng đầu trên cả nước đã chỉ ra những lý do khiến số ca mắc ung thư không ngừng tăng lên và đối tượng ngày một trẻ hóa, đồng thời nêu giải pháp giúp phòng tránh và điều trị hiệu quả căn bệnh đang trở thành vấn nạn cho cả thế giới này.
Vì sao tỷ lệ mắc ung thư ở Việt Nam ngày càng tăng?
Đến năm 2020, theo dự đoán của Cơ quan quốc tế nghiên cứu về ung thư của WHO, Việt Nam sẽ có 160.000 người bị ung thư và sẽ có thêm 30.000 người chết mỗi năm, đưa tổng số người chết vì ung thư lên con số 125.000 người.
Hơn bao giờ hết, ung thư đang dần trở thành gánh nặng lớn cho quốc gia và xã hội.
Đến năm 2020 theo dự đoán của Cơ quan quốc tế nghiên cứu về ung thư của WHO, Việt Nam sẽ có 160.000- 200.000 người bị ung thư (tăng 30% so với 2012) và sẽ có thêm 30.000 người chết mỗi năm, đưa tổng số người chết vì ung thư lên con số 125.000 người.
Tại Hội thảo phòng chống ung thư quốc gia đang diễn ra tại Hà Nội (18-19/7), Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến cho biết, nhìn tổng quan trên bản đồ ung thư thế giới, tỉ lệ mắc mới ung thư của Việt Nam không nằm trong top cao nhất, xếp 99/186 quốc gia, vùng lãnh thổ. Tuy nhiên, tỉ lệ tử vong với những bệnh nhân mắc lại tương đối lớn, xếp thứ 56/185 quốc gia và vùng lãnh thổ với tỉ lệ 104,4/100.000 dân (năm 2010, tỉ lệ này là 110/100.000 dân).
“Đây là điều rất đáng suy ngẫm vì hiện tại các kĩ thuật của nước mình tuy chưa phải đứng đầu thế giới nhưng đã bắt nhịp, theo sát với thế giới, kiến thức, trang thiết bị có. Điều cần quan tâm nhất là người dân thường phát hiện muộn, có trường hợp phát hiện sớm nhưng nấn ná điều trị chỉ vào viện khi đã muộn dẫn tới tỉ lệ tử vong cao”, Thứ trưởng Tiến bày tỏ.
Do đó, cần phải quan tâm đúng mức, đẩy mạnh hơn nữa công tác phòng chống ung thư, từ nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng chống và phát hiện sớm ung thư, cho đến đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị, giảm tỉ lệ tử vong và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân ung thư.
Lý giải nguyên nhân khiến số ca mắc ung thư tại Việt Nam không ngừng tăng lên trong những năm qua, GS Trần Văn Thuấn, Giám đốc BV K Trung ương chỉ ra 4 nguyên nhân chính:
Thứ nhất, do tuổi thọ trung bình của người Việt không ngừng tăng, hiện đã đạt 73,5 tuổi. Tuổi thọ càng cao, tỉ lệ mắc ung thư càng lớn.
Thứ hai, do nhận thức của người dân tốt hơn. Nhờ công tác tuyên truyền và truyền thông, người dân đi khám sức khoẻ định kỳ nhiều hơn, từ đó phát hiện bệnh nhiều hơn.
Thứ ba, do những tiến bộ y học, kĩ thuật chẩn đoán tốt hơn nên tỉ lệ phát hiện bệnh cao hơn.
Thứ tư, nguyên nhân gây ung thư chỉ có 10% do rối loạn nội tiết, tổn thương có tính di truyền bên trong cơ thể, còn lại hơn 80% là do các tác nhân không lành mạnh bên ngoài như hút thuốc, rượu bia, chế độ dinh dưỡng, luyện tập thể thao...
“Trong đó riêng thuốc lá là nguyên nhân gây ra 30% các bệnh ung thư như ung thư phổi, thanh quản, thực quản, khoang miệng, vú, dạ dày, cổ tử cung...”, GS Thuấn cho biết. Hiện Việt Nam nằm trong top 15 quốc gia có người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới.
Ngoài ra, chế độ ăn uống không hợp lý, ô nhiễm thực phẩm chiếm khoảng 35% nguyên nhân như ăn nhiều thịt, ít rau xanh và trái cây cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, ăn các thực phẩm bị nấm mốc làm tăng nguy cơ ung thư gan, dạ dày...
Bên cạnh đó, còn có các yếu tố do vi khuẩn, virus, ô nhiễm môi trường, tia phóng xạ...
Dù vậy, Giám đốc BV K nhấn mạnh, tỉ lệ mắc mới ung thư của Việt Nam có tăng nhưng hiện vẫn chỉ thuộc nhóm trung bình của thế giới.
Nói về nguyên nhân tỉ lệ tử vong do ung thư ở Việt Nam lớn, GS Thuấn cho biết, có tới hơn 70% bệnh nhân ung thư đến bệnh viện điều trị ở giai đoạn muộn nên điều trị rất khó khăn. Riêng ung thư gan, ung thư phổi, tỉ lệ điều trị ở giai đoạn muộn lên tới 80 – 90%.
“Trong khi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, rất nhiều ung thư có tỉ lệ chữa khỏi lên tới 95 – 99%. Ngay như ung thư vú, hiện tỉ lệ chữa khỏi tại Việt Nam cũng đã đạt 75%, tương đương với thế giới”, GS Thuấn thông tin.
GS Thuấn nhấn mạnh, để giảm tỉ lệ tử vong do ung thư, người dân cần có thói quen khám sức khoẻ định kỳ để phát hiện sớm ung thư, đây là điều kiện tiên quyết để giảm tỉ lệ tử vong do ung thư. Với các trường hợp gia đình có tiền sử người thân mắc ung thư vú, ung thư đại tràng... cần đi tầm soát ung thư sớm hơn.
Chuyên gia khuyến cáo phòng tránh ung thư ở Việt Nam
Phó Giám đốc bệnh viện K Trung ương, PGS Lê Văn Quảng khẳng định, hiện nay hơn 70% bệnh ung thư phòng tránh được. Những yếu tố nội sinh do di truyền, gen, do tuổi tác con không thể thay đổi nhưng các yếu tố khác ngoại sinh như chế độ dinh dưỡng, thừa cân béo phì, lười vận động, ô nhiễm môi trường mỗi người có thể tự phòng và tránh xa để hạn chế nguy cơ mắc ung thư.
Về biện pháp ngừa ung thư, người dân cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý và sinh hoạt khoa học, tập luyện thể dục thể thao đều đặn, tránh hút thuốc, uống rượu bia...
Nghiên cứu khoa học cho thấy, chỉ cần giảm tiêu thụ rượu bia và hạn chế béo phì là có thể giảm nguy cơ mắc ung thư gan – loại ung thư phổ biến nhất ở Việt Nam với tỉ lệ mắc cao gấp 3 lần tỉ lệ trung bình thế giới. Mỗi năm căn bệnh này lấy đi mạng sống của 23.500 người Việt.
Hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày/tuần có thể giảm 12% số ca mắc ung thư ruột kết và trực tràng, và 12% số ca mắc ung thư vú ở phụ nữ sau mãn kinh, do kiểm soát được cân nặng và cải thiện mức hóc-môn, cũng như cách mà hệ miễn dịch hoạt động.
Tất nhiên, áp dụng chế độ dinh dưỡng lành mạnh không phải là thuốc tiên. Muốn có hiệu quả tích cực, cần tạo thói quen trường kỳ, như đánh răng, rửa mặt, chứ không phải thỉnh thoảng mới làm.
Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2017, Việt Nam là nước có số lượng bệnh nhân ung thư chết cao nhất thế giới với 315 người chết mỗi ngày, tương ứng 115.000 người chết/năm.
Hiện nay, Việt Nam vẫn sử dụng số liệu ung thư thống kê từ năm 2010 đến nay chưa được cập nhật, trong khi số liệu của năm 2010 đã tăng gần 2 lần so với 10 năm trước đó. Dựa vào con số này, WHO xếp Việt Nam đứng thứ 78. Từ năm 2010 đến nay chưa được cập nhật số liệu, do đó chưa xác định được xếp hạng chính xác của Việt Nam trên bản đồ ung thư thế giới.
Theo thống kê của ngành Ung thư và Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam có khoảng 150 ngàn ca mới mắc và trên 75 ngàn trường hợp tử vong do ung thư. Trong bản đồ ung thư thế giới, tỷ lệ mắc ung thư ở nam giới Việt Nam được xếp vào nhóm nước cao thứ 3, với gần 200 ca mắc trên 100.000 người. Tuy nhiên, tỷ lệ nam giới tử vong do ung thư ở Việt Nam lại nằm trong nhóm nước dẫn đầu thế giới, với hơn 142 trường hợp tử vong trong số 100.000 người. Tại các nước phát triển, trên 80% ca bệnh ung thư có thể chữa khỏi được. Tại Việt Nam tỉ lệ này thấp hơn bởi lẽ, có tới 70% bệnh nhân ung thư ở Việt Nam đi khám và phát hiện ở giai đoạn muộn.
