Tại sao Trung Quốc ngừng tranh đấu cho sự công nhận nền kinh tế thị trường?

Ngay sau khi kết thúc, 27 quốc gia châu Âu đề xuất áp dụng các nghĩa vụ đối ứng đối với các khoản trợ cấp nhà nước của Trung Quốc.

Trung Quốc gia nhập WTO năm 2001 với tư cách nền kinh tế phi thị trường. Điều này có nghĩa là giá cả một số sản phẩm Trung Quốc trên thị trường thế giới có thể được hình thành không phải do kết quả của các yếu tố thị trường, mà cả với sự trợ giúp chính phủ. Theo quy định của WTO, các quốc gia thành viên khác của Tổ chức có thể áp thuế bảo vệ lên các sản phẩm của một quốc gia có tình trạng phi thị trường. Tuy nhiên, theo các điều khoản khi Trung Quốc gia nhập WTO, các thành viên khác của Tổ chức có thể xác định tình trạng thị trường của Trung Quốc theo tiêu chí riêng của họ chỉ trong 15 năm đầu tiên khi gia nhập WTO. Trung Quốc hứa trong vòng 15 năm, các cơ chế định giá sản phẩm của chính họ sẽ hoàn toàn chuyển sang đường ray thị trường, và theo các điều khoản thỏa thuận gia nhập WTO, tình trạng Trung Quốc được thay đổi tự động sau 15 năm. 

Vụ kiện mà Trung Quốc đệ trình chống lại EU vào năm 2016 liên quan đến việc kết thúc thời hạn này. Họ cho rằng không quan trọng nữa việc quốc gia nào đó coi Trung Quốc có nền kinh tế thị trường hay không - dựa trên điều này, không còn có thể bắt đầu các cuộc điều tra chống bán hàng phá giá. Trung Quốc lập luận giá cả sản phẩm Trung Quốc trên thị trường thế giới chỉ được hình thành dưới tác động của các yếu tố thị trường, và nước này có toàn quyền để nhận được vị thế nền kinh tế thị trường.

Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ, những thực thể mà Trung Quốc tiến hành các thủ tục tố tụng tương tự trong WTO, khẳng định giá thành một số sản phẩm Trung Quốc, bao gồm thép và nhôm, thấp một cách giả tạo do trợ cấp nhà nước. Do đó, để cân bằng các quy tắc đối với tất cả các thành viên WTO, thuế chống bán phá giá được áp dụng lên các sản phẩm Trung Quốc. Trung Quốc đã rút đơn kiện Hoa Kỳ vào năm ngoái, và bây giờ đến lượt EU. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Trung Quốc nhìn nhận mình là một quốc gia có nền kinh tế phi thị trường. Mei Xinyu - nhà nghiên cứu tại Trung tâm Hợp tác Kinh tế và Thương mại Quốc tế, thuộc Bộ Thương mại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nói trong cuộc phỏng vấn với Sputnik cho rằng việc kết thúc thủ tục tố tụng trong WTO là do thiếu cơ chế giải quyết tranh chấp trong Tổ chức. 

“Trước tiên, các cơ chế giải quyết tranh chấp trong WTO hiện đơn giản là tê liệt. Chỉ còn một trong số bảy thẩm phán của Cơ quan phúc thẩm làm việc. Vì vậy thật khó khăn để nộp đơn kháng cáo mới. Ngoài ra, việc chấm dứt quá trình này sẽ không tạo ra vấn đề mới cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc. Dù cho chỉ vì những vấn đề hiện tại không thể được giải quyết ngay bây giờ. Trước đây, chúng tôi nhấn mạnh vị thế của Trung Quốc là nền kinh tế thị trường, khi toàn cầu hóa phát triển và thương mại thế giới mở rộng. Trong tình huống như vậy, thật hợp lý khi sử dụng nguồn lực ngoại giao để tranh đấu cho sự công nhận này. Nhưng vấn đề hiện giờ là hệ thống thương mại quốc tế đa phương đang trải qua một cuộc khủng hoảng. Quá trình toàn cầu hóa thoái lui, xu hướng chống lại tiến trình này ngày càng trở nên rõ ràng hơn. Trong trường hợp như vậy, điều quan trọng đối với chúng tôi là duy trì ít nhất mức độ toàn cầu hóa đã đạt được. Và ngay cả khi Trung Quốc không được công nhận là nền kinh tế thị trường, tỷ trọng xuất khẩu của Trung Quốc trong thương mại toàn cầu vẫn sẽ tăng lên. Ngoài ra, cần ưu tiên đến trọng tâm. Mỹ đang rời khỏi nhóm. Vấn đề quan trọng nhất đối với Trung Quốc là làm thế nào để hỗ trợ thương mại đa phương trong định dạng “WTO trừ 1” với châu Âu và các đối tác thương mại khác trong hoàn cảnh khắc nghiệt hiện nay”.

Trong khi đó, Liên minh châu Âu nắm bắt thời điểm này và áp thuế chống bán phá giá 10,9% đối với các sản phẩm vải thủy tinh của các công ty Jushi Egypt và Hengshi Egypt của Ai Cập, liên doanh với các công ty Trung Quốc China Jushi Co. và Zhejiang Hengshi Fiberglass Fabrics Co. Các công ty Ai Cập đặt trong khu vực hợp tác kinh tế và thương mại Suez Trung Quốc-Ai Cập, phát triển trong khuôn khổ sáng kiến ​​toàn cầu của Trung Quốc "Vành đai và Con đường". Đây là lần đầu tiên thuế chống bán phá giá hướng đến một quốc gia, lại được áp dụng đối với các công ty hoạt động bên ngoài quốc gia đó. Tuy nhiên, theo Liên minh châu Âu, các công ty Ai Cập có liên kết với doanh nghiệp Trung Quốc, nhận được trợ cấp trực tiếp từ Trung Quốc, và do đó phải bị áp thuế chống bán phá giá. Ngoài ra, EU cũng áp thuế từ 17% - 30,7% đối với các sản phẩm sợi thủy tinh được sản xuất trực tiếp tại Trung Quốc. EU chỉ ra các khoản trợ cấp của Trung Quốc khiến châu Âu rơi vào tình trạng mất tính cạnh tranh  với các sản phẩm tương tự, như Ahlstrom-Munksjo Oyj của Phần Lan, Owens Corning Fiberglas SPRL của Bỉ và Chomarat Textiles Industries SAS (Pháp). 

Trung Quốc phản ứng lại. Một tuyên bố của phái đoàn Trung Quốc tại EU, được Bloomberg trích dẫn, nói những hành động này không góp phần duy trì uy tín các quy tắc và quy định trong WTO, không đóng góp cho nỗ lực của tất cả các bên nhằm duy trì thương mại đa phương. Các biện pháp như vậy chỉ cản trở dòng chảy đầu tư và chuỗi cung ứng thông thường, cũng gây thiệt hại cho lợi ích của các nước đang phát triển. Rào cản đặc biệt không thuận lợi trong điều kiện khi nền kinh tế và thương mại thế giới đang phải gánh chịu hậu quả khủng hoảng do đại dịch COVID-19 gây ra. Theo dự báo của UNCTAD, năm nay thương mại thế giới giảm có thể đạt 20%.