Theo nghiên cứu mới thuộc Tổ chức bảo tồn WCS này, ăn thịt chuột đồng, tê tê, dơi - tức sử dụng chuỗi cung ứng động vật hoang dã làm thực phẩm gây tăng nguy cơ lây truyền virus corona từ vật chủ mang bệnh sang con người.
Tìm thấy 6 loại virus corona đã biết trên động vật hoang dã ở Việt Nam
Nghiên cứu gây chú ý mới đây vừa được đăng trên trang bioRxiv do một nhóm các nhà khoa học thuộc tổ chức bảo tồn động vật hoang dã WCS, Cục Thú y thuộc Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, EcoHealth Alliance và Viện Một sức khỏe thuộc Đại học California, Davis thực hiện.
Thực tế, nghiên cứu này được công bố trong mục kho lưu trữ với nguồn truy cập mở trên trang bioRxiv trong tháng 6/2020, tổng hợp kết quả thử nghiệm coronavirus tại một số địa điểm liên quan đến chu trình bán và chế biến một số loài gặm nhấm làm thực phẩm, phục vụ mục đích tiêu thụ cho con người, tại các trang trại nuôi dơi hữu cơ Guano và dơi tự nhiên gần nhà dân ở một số tỉnh phía nam của Việt Nam như Đồng Tháp, Sóc Trăng và Đồng Nai từ tháng 1 năm 2013 đến tháng 3 năm 2014.
Như chúng ta đã biết, virus corona là một nhóm gồm các loại RNA virus thuộc phân họ Coronavirinae trong họ Coronaviridae, theo bộ Nidovirales. Coronavirus gây bệnh ở các loài động vật có vú, bao gồm cả con người và chim. Sự bùng phát dịch SARS 2002-2004, dịch MERS và đại dịch Covid-19 đang diễn ra đều do các chủng coronavirus gây ra.
Theo giới y khoa, một số chủng coronavirus có thể tiến hóa và có khả năng gây bệnh cho người như các chủng SARS-CoV (2002-2004), MERS-CoV và mới đây nhất là virus gây viêm phổi 2019-nCoV, tên mới là SARS-CoV-2 gây ra đại dịch Covid-19.
Theo các nhà khoa học, các mắt xích của chuỗi cung ứng, động vật hoang dã thường bị căng thẳng và bị nuôi nhốt trong điều kiện chật chội cùng với các loài động vật khác du nhập từ nhiều nguồn, điều này làm gia tăng khả năng lây truyền virus corona.
Đặc biệt, nhóm các tác giả cũng lên tiếng cảnh báo nguy cơ bùng phát lây lan virus từ động vật sang người trong quá trình buôn bán động vật hoang dã. Nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu tại 70 địa bàn ở Việt Nam và phát hiện 6 loại virus corona đã biết.
“Tình trạng căng thẳng và dinh dưỡng kém góp phần làm suy giảm chức năng miễn dịch của các loài vật, dẫn tới việc gia tăng nguy cơ lây lan và phát tán virus corona trong chuỗi cung ứng. Kết quả nghiên cứu trên các loài gặm nhấm cũng chỉ ra nguy cơ lây lan virus corona tới những loài động vật hoang dã khác (cầy, tê tê) ở những nơi có số lượng lớn động vật bị thu gom, vận chuyển và nuôi nhốt”, nhóm nghiên cứu cho biết.
Theo lý giải của các nhà khoa học thực hiện nghiên cứu này, mục đích mà họ hướng đến là nhằm hiểu rõ hơn về sự tồn tại và mức độ đa dạng của virus corona ở các loài động vật hoang dã tại 3 khu vực có sự tiếp xúc giữa người và động vật hoang dã, bao gồm tại các mắt xích của chuỗi buôn bán động vật hoang dã sống, trang trại gây nuôi và khu vực có sự tương tác nhiều giữa người và dơi.
Nghiên cứu này có sự tham gia và đóng góp công sức rất lớn của các đối tác tại Việt Nam, từ lấy mẫu tại thực địa cho tới xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và áp dụng các phương pháp khoa học quan trọng để hiểu và xác định được các mối đe dọa về bệnh dịch lây truyền từ động vật sang người.
Phương pháp chẩn đoán sử dụng kỹ thuật PCR (phản ứng chuỗi trùng hợp) là công cụ hiệu quả giúp phát hiện cả các virus đã biết và virus mới, đồng thời phát hiện được sự đồng nhiễm trên nhiều loài, nhiều mẫu và nhiều khu vực tiếp xúc khác nhau.
Chuột đồng tại Việt Nam có tỷ lệ nhiễm virus corona cao
Đây chính là một trong những điểm gây chú ý trong nghiên cứu của nhóm thuộc tổ chức WCS.
Cụ thể, các thành viên trong tổ nghiên cứu đã thu thập mẫu tại 70 địa bàn ở Việt Nam và phát hiện 6 loại virus corona đã biết.
Mặc dù hiện nay chưa có bằng chứng cho thấy các virus này là mối đe dọa với sức khỏe con người, tuy nhiên, nghiên cứu này giúp nâng cao năng lực giám sát của Việt Nam nhằm phát hiện các virus mới hoặc virus chưa từng được biết tới ở người, trên động vật hoang dã và thú nuôi thông thường trong tương lai.
Nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc tổ chức bảo tồn động vật hoang dã WCS, Cục Thú y thuộc Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, EcoHealth Alliance và Viện Một sức khỏe thuộc Đại học California, Davis vừa công bố cho thấy tỷ lệ dương tính với virus corona khá cao trên chuột đồng được chế biến làm thực phẩm cho con người.
“Tại 2/3 số trang trại động vật hoang dã và 6% số động vật gặm nhấm được nuôi ở trang trại ở các điểm tham gia vào nghiên cứu cũng cho kết quả virus corona dương tính. Tỷ lệ dương tính tăng lên một cách đáng kể dọc theo chuỗi cung ứng từ thương lái (21%), tới các khu chợ (32%) và nhà hàng (56%)”, kết quả nghiên cứu cho thấy.
Trên mẫu phân của loài gặm nhấm tại các trang trại gây nuôi động vật hoang dã cũng cho thấy có chủng loại virus corona như trên dơi và chim, điều này cho thấy có sự chia sẻ về cả môi trường sống và/hoặc lây lan virus giữa các loài. Từ mẫu của các loài động vật gặm nhấm được lấy từ môi trường sống tự nhiên cho kết quả virus corona ở khoảng 0–2 %.
Ăn động vật hoang dã làm tăng nguy cơ truyền virus corona sang người
Bà Amanda Fine, Giám đốc Chương trình Sức khỏe động vật hoang dã châu Á của tổ chức WCS, cũng là một trong các đồng tác giả của nghiên cứu, chia sẻ cho biết, các chuỗi cung ứng động vật hoang dã và điều kiện tại mỗi mắt xích của chuỗi cung ứng làm gia tăng một cách đáng kể mức độ xuất hiện của virus corona.
“Bên cạnh đó, chúng tôi đã ghi nhận được sự phơi nhiễm với virus corona từ dơi và chim trên các loài gặm nhấm được nuôi tại các trang trại”, Nhân dân dẫn lời Giám đốc Chương trình Sức khỏe động vật hoang dã châu Á của tổ chức WCS thông tin.
“Tỷ lệ xuất hiện và mức độ đa dạng của virus corona, bên cạnh việc nuôi nhốt chung nhiều loài động vật mà chúng tôi quan sát được trong hoạt động buôn bán động vật hoang dã đang tạo ra cơ hội cho các chủng virus corona kết hợp và lan rộng”, chuyên gia Amanda Fine nhấn mạnh.
Các tác giả cảnh báo hoạt động buôn bán động vật hoang dã đang góp phần đưa con người tiếp xúc gần hơn với nhiều loài hoang dã có khả năng phát tán virus corona. Điều này dẫn tới nguy cơ lây truyền virus trong loài và giữa các loài với nhau và làm tăng khả năng kết hợp của các chủng virus corona với nhau.
Chuỗi cung ứng động vật hoang dã từ trang trại và tự nhiên tới nhà hàng tạo ra vô số cơ hội dẫn tới bùng phát dịch bệnh.
Theo WCS, sự xuất hiện của virus SARS-CoV, MERS-CoV và bây giờ là SARS-CoV-2 gây ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu.
Thế giới cần nâng cao cảnh giác thông qua việc xây dựng và nâng cao khả năng phát hiện, giám sát chủ động và xác định đặc tính của các chủng virus corona ở người, động vật hoang dã và động vật nuôi thông thường, và từ đó thay đổi hành vi của con người nhằm giảm thiểu nguy cơ lây truyền bệnh dịch từ động vật sang con người.
Bà Hoàng Bích Thủy, Giám đốc Chương trình WCS Việt Nam, một trong các đồng tác giả của nghiên cứu, chia sẻ, kể từ khi xuất hiện dịch Covid-19, Chính phủ Việt Nam đã có những chỉ đạo rất quyết liệt để thực thi các quy định việc buôn bán động vật hoang dã. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Công văn số 1744/VPCP-KGVX ngày 6/3/2020 chỉ đạo xem xét việc cấm buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã.
Theo bà Thủy, nghiên cứu này sẽ cung cấp các thông tin cơ sở quan trọng và đề xuất các lĩnh vực cần tập trung nghiên cứu trong thời gian tới nhằm cung cấp thêm các bằng chứng hỗ trợ xây dựng các chính sách mới và/hoặc sửa đổi khung pháp lý ở Việt Nam để ngăn ngừa các đại dịch có thể xảy ra trong tương lai bằng cách giảm thiểu các nguy cơ lây truyền dịch bệnh từ động vật sang người tại các mắt xích chính trong chuỗi cung ứng động vật hoang dã.
“Các biện pháp can thiệp nếu muốn thành công phải hướng tới mục tiêu là làm giảm thiểu đáng kể số lượng và mức độ đa dạng của các loài động vật bị buôn bán, cũng như số người tham gia vào hoạt động buôn bán động vật hoang dã ”, Giám đốc Chương trình WCS Việt Nam nhấn mạnh.
Đây là nguyên tắc tối quan trọng để tránh virus corona hay bất cứ loại virus gây bệnh truyền nhiễm nào khác có thể lây từ động vật (vật chủ mang mầm bệnh) sang người.
