Sputnik tìm hiểu xem yếu tố Mỹ ảnh hưởng như thế nào đến tương tác giữa Matxcơva và Bắc Kinh.
Kể từ cuối những năm 1970, Mỹ đã hy vọng rằng Trung Quốc, quốc gia đang tiến hành cải cách thị trường, sẽ từng bước thay đổi hệ thống chính trị, sẽ lấy nền dân chủ theo kiểu phương Tây làm hình mẫu. Tuy nhiên, điều này đã không xảy ra.
Sau mấy thập kỷ, chính quyền Mỹ đã nhận thức được rằng, không nên mong đợi từ CHND Trung Hoa để nước này bắt đầu thực hiện tiến trình tự do hóa và dân chủ hóa.
Mối quan hệ song phương đã xấu đi nghiêm trọng. Hầu như hàng ngày Washington đưa ra những tuyên bố chỉ trích Bắc Kinh, áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với quan chức Trung Quốc, cấm hoạt động hoặc đóng cửa những công ty và tổ chức của CHND Trung Hoa.
Bắc Kinh nói về các hành động khiêu khích chính trị đơn phương. Trung Quốc chắc chắn rằng, chính Hoa Kỳ chịu trách nhiệm về cuộc khủng hoảng trong quan hệ song phương. Ngay sau khi Mỹ thay đổi quan điểm và khôi phục quan hệ hợp tác cùng có lợi, mọi thứ sẽ trở lại bình thường. Tuy nhiên, mặc dù ở Washington có thể thấy sự khác nhau quan điểm giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa về những phương pháp kiềm chế Trung Quốc, nhưng hai đảng vẫn có sự đồng thuận: không thể quay lại với quan hệ cũ và sẽ không có sự hiểu biết lẫn nhau.
Tìm kiếm bạn đồng hành
Trong tình huống phức tạp này, cả hai bên đều tìm kiếm sự hỗ trợ từ bên ngoài. Tất nhiên, hầu hết các quốc gia ở Đông bán cầu đều không muốn đứng trước sự lựa chọn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Mặc dù trong 4 năm qua Donald Trump đã gây nhiều bất hòa với cả châu Á và châu Âu, Washington vẫn có những đối tác trung thành. Trung Quốc rõ ràng thiếu những đối tác như vậy.
Đã xuất hiện tam giác Trung Quốc-Nga-Mỹ. Washington đang cố gắng kéo Matxcơva vào "liên minh chống Trung Quốc": Trump gợi ý có thể quay trở lại định dạng G8, hoặc ít nhất mời Nga - nước láng giềng lớn nhất của Trung Quốc, tham dự hội nghị thượng đỉnh G7 cùng với Hàn Quốc và Ấn Độ. Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố rằng, liên minh này có lợi cho Điện Kremlin, bởi vì trong "hoàn cảnh này" – hoàn cảnh nào thì người đứng đầu Bộ Ngoại giao không nói rõ - CHND Trung Hoa đang đe dọa Nga.
Hầu như không có khả năng Matxcơva đồng ý ngồi "ghế phụ" bên bàn đàm phán cùng với Mỹ, nước đã áp đặt các biện pháp trừng phạt và coi Nga là quốc gia theo chủ nghĩa xét lại ngang hàng với Triều Tiên, Iran và Trung Quốc. Tuy nhiên, Matxcơva có thể hưởng lợi từ cuộc đối đầu, vì yếu tố Mỹ cũng ảnh hưởng đến tương tác với Bắc Kinh.
Tình hữu nghị không chống lại bên thứ ba
Quan hệ Mỹ-Trung xấu đi không có nghĩa là quan hệ của Matxcơva với Washington sẽ được cải thiện. Mặt khác, tình huống này tạo ra những cơ hội mới - cũng như rủi ro mới - cho việc phát triển mối quan hệ với Trung Quốc.
Theo truyền thống, trong mấy thập kỷ qua Nga và Trung Quốc phối hợp hành động khi tình hình quốc tế trở nên phức tạp hơn. Trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Matxcơva và Bắc Kinh ngăn chặn các sáng kiến của Mỹ và thường biểu quyết thông qua quyết định như nhau. Hai nước cùng nhau vận động chuyển đổi sang mô hình thế giới đa cực.
Trong cuộc phỏng vấn của Sputnik, ông Sergey Sanakoev, người đứng đầu Trung tâm Phân tích Nga-Trung, cho biết:
“Điều chính đang xảy ra trên thế giới là làn sóng phản đối ngày càng tăng đối với “Pax Americana” (Hòa bình kiểu Mỹ). Nhiều quốc gia, bao gồm cả Nga và Trung Quốc, mà đây là hơn một nửa nhân loại, không muốn sống như vậy, họ cần đến một thế giới đa cực ổn định hơn với sự cạnh tranh giữa các đồng tiền, các công nghệ và hệ tư tưởng”.
Điều này không có nghĩa là một số quốc gia đang đoàn kết lại chống lại Hoa Kỳ, chuyên gia làm rõ.
Ông Sanakoev nhấn mạnh: "Đương nhiên, chúng tôi sẽ không bao giờ làm bạn với Trung Quốc để chống lại ai đó. Hai nước đã đạt đến mức độ quan hệ đối tác chiến lược bởi vì Nga và Trung Quốc là hai nước láng giềng với đường biên giới dài và chúng tôi cần đến quan hệ láng giềng thân thiện".
Đồng minh chưa được công khai hóa
Yếu tố Mỹ cũng tác động đến sự hợp tác quân sự. Các chuyên gia nói về một liên minh quốc phòng "không được công khai hóa" giữa Nga và Trung Quốc, vì về mặt hình thức hai nước không có cam kết trong quan hệ quốc phòng.
Năm 1997, hai nước đã đạt được thỏa thuận về việc cắt giảm sự hiện diện quân sự trên đoạn đường biên giới chung dài 100 km. Đã từ lâu hai nước tổ chức những cuộc tập trận chung. Vào giữa những năm 2000, đó là các cuộc tập trận chống khủng bố, nhưng, sau đó các cuộc diễn tập bắt đầu mang tính chất công nghệ cao và tiên tiến hơn, - chuyên gia Vasily Kashin, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trường Kinh tế cao cấp Matxcơva, nói với Sputnik.
"Rõ ràng, ở đây nói về việc trao đổi kinh nghiệm và củng cố khả năng tương tác khi phải đối đầu với một đối thủ mạnh từ nước ngoài, đó chỉ có thể là Hoa Kỳ. Nhưng, còn có những yếu tố khác, chẳng hạn như lo ngại về sự ổn định ở Trung Á và ý muốn duy trì sự minh bạch và tin cậy lẫn nhau trong lĩnh vực quốc phòng", - ông Kashin nhận xét.
Nhờ các cuộc tập trận và trao đổi phái đoàn quân sự, Nga và Trung Quốc nhận được nhiều thông tin hữu ích.
"Không giống như Mỹ, Bộ Quốc phòng Nga không công bố những bản đánh giá sức mạnh quân sự của Trung Quốc, nhưng, tất nhiên, cơ quan quân sự Nga biết nhiều hơn về vấn đề này. Hiểu biết này cho phép Nga cảm thấy tự tin, phân biệt được đâu là tin giả, đâu là thực tế, để hiểu rõ khả năng của người Trung Quốc", - chuyên gia nói thêm.
Không có "chiếc ngai bị bỏ trống"
Do cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ, Bắc Kinh đã cho phép nhập khẩu đậu nành từ tất cả các khu vực của Nga, đồng thời yêu cầu các công ty quốc doanh phải đình chỉ mua đậu nành từ Mỹ.
Tuy nhiên, Nga không có đủ tiềm lực để thay thế Hoa Kỳ trong việc nhập khẩu hàng hóa của Trung Quốc, theo báo cáo của Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế (RIAC). Ví dụ, đậu nành của Nga chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu của Trung Quốc, trong khi đó Trung Quốc mua 89% số lượng xuất khẩu đậu nành của Nga. Nhưng, có cả những sản phẩm khác có thể cạnh tranh với hàng Mỹ do chi phí vận chuyển thấp và không có quy định kiểm dịch thực vật nghiêm ngặt. Ví dụ, lúa mì và thịt bò.
Các lĩnh vực ưu tiên khác là công nghệ và năng lượng, đặc biệt trong bối cảnh đối đầu công nghệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ và những lo ngại về sự an toàn của các tuyến đường biển. Năm 2019, đường ống dẫn khí Power of Siberia có khả năng cung cấp tới 38 tỷ mét khối khí đốt mỗi năm đã được đưa vào vận hành. Trong khuôn khổ dự án Yamal LNG, khí hóa lỏng của Nga đang được cung cấp cho Trung Quốc.
Ông Sergei Sanakoev nói: "Không gian, hàng không, CNTT, các công nghệ đám mây độc lập giúp tạo ra các nền tảng của riêng chúng tôi để thay thế SWIFT - chúng tôi đang phát triển tất cả những dự án này. Như người ta thường nói, không có "chiếc ngai bị bỏ trống". Ông Sanakoev nói rõ, Nga không có nhiệm vụ thay thế Hoa Kỳ trên thị trường Trung Quốc.
“Về nguyên tắc, nhiệm vụ này là khả thi”, - ông giải thích thêm. - “Vấn đề là ở chỗ: cần phải chuyển sang một cấp độ cao hơn trong tương tác kinh tế, tức là hội nhập sâu rộng hơn”.
Nhưng có cả những rủi ro
Ông Vasily Kashin giải thích: “Cần phải hiểu rằng Nga đang đối tác với một quốc gia có chế độ đảng trị. Ở nước này, các công ty quốc doanh chiếm ưu thế trong các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế và hoàn toàn chịu sự điều chỉnh của chính sách nhà nước. Họ có thể giữ lập trường không gì lay chuyển, vì không có cổ đông tư nhân. Mặt khác, đây là thị trường lớn nhất trên thế giới".
Sự hợp tác với Liên minh châu Âu cho thấy rằng, trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, nguồn cung cấp năng lượng tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau và trở thành một yếu tố ổn định, chuyên gia lưu ý.
Trong mọi trường hợp, tình hình đang có lợi cho Nga. Và Bắc Kinh ngày càng quan tâm đến việc tăng cường quan hệ đối tác với Matxcơva.
