Nếu như trong vòng 2 tháng qua kể từ khi dịch bùng phát vào cuối tháng 1, doanh nghiệp phía Nam không hoặc chưa bị tác động mạnh mẽ, thì doanh nghiệp phía Bắc chịu ảnh hưởng nặng nề. Báo cáo Thủ tướng, Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho biết, khó khăn đầu tiên mà các doanh nghiệp gặp phải đó là ở việc thu hút lao động. Sau đợt nghỉ Tết với diễn biến phức tạp mới của dịch Covid-19, người lao động có tâm lý e ngại di chuyển và quay lại làm việc trong vùng có dịch.
Tiếp đó là chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất ở nhiều khu công nghiệp bị khó khăn do hàng hóa tắc nghẽn khi vận chuyển qua địa phương có dịch như Hải Dương. Hầu như muốn luân chuyển giữa các tỉnh phía Bắc đều phải đi qua tỉnh, thành này. Nếu lái xe từ Hải Dương không được ra khỏi tỉnh thì lái xe tỉnh ngoài cũng ngại tham gia tuyến này vì sợ bệnh dịch. Các tập đoàn lớn cũng không muốn thuê lái xe từ Hải Dương, một số chốt kiểm tra không cho lái xe có CMND nguyên quán Hải Dương qua chốt...
Do các chính sách hạn chế đi lại và các biện pháp cách ly của các tỉnh lân cận, đặc biệt là Hải Phòng, nhiều doanh nghiệp cho biết, việc thu mua và vận chuyển nông sản từ Hải Dương ra Cảng Hải Phòng bị ách tắc. Chính vì thế, các công ty xuất khẩu nông sản từ Hải Dương bị hủy lịch tàu, mất hợp đồng.
Ước tính thiệt hại lên đến 400 tỷ đồng
Theo thông tin từ Hiệp hội vận tải Hải Dương, đã có trên 100 đơn hàng xuất khẩu nông sản, tương đương 650 container loại 40 feet phải huỷ lịch tàu và huỷ hợp đồng từ khi có dịch và dừng lưu thông. Điều này gây thiệt hại 100 tỷ đồng. Nếu tình trạng tắc nghẽn như hiện nay kéo dài đến đầu tháng 3, tổng thiệt hại ước tính lên đến trên 400 tỷ đồng. Riêng lĩnh vực vận tải cũng bị ảnh hưởng lớn khi nhiều đội vận tải hành khách thông tin, chỉ hoạt động 20-30% lượng phương tiện hiện có.
Cụ thể, dịch Covid-19 bùng phát lại khiến lượng người đi lại bằng tàu, xe giảm mạnh dù đây là thời điểm cận Tết, nhu cầu đi lại cao. Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, chỉ riêng đầu tháng 2 đã có trên 33.000 vé tàu bị trả lại, tương đương với trị giá gần 30 tỷ đồng, phần lớn từ các chặng phía Nam ra Bắc trước Tết và trở về sau Tết.
Các doanh nghiệp kinh doanh xe khách tuyến miền Trung - Bắc cũng gặp tình trạng tương tự. Một doanh nghiệp vận tải chạy tuyến Đà Nẵng - Thanh Hoá cho biết, lượng khách mua vé về Tết giảm 50% so với năm ngoái. Hay nhiều doanh nghiệp trong Hiệp hội Vận tải và Hiệp hội Logistics cũng phản ánh, việc đi vòng để tránh vùng dịch khiến phát sinh thêm chi phí, với mức phí chênh lệnh đang từ 1-1,5 triệu đồng tùy tuyến đường. Ngoài ra, tại một số địa phương thực hiện giãn cách xã hội, việc hạn chế đi lại, đóng cửa hàng quán cũng làm suy giảm lượng cầu hàng hóa nông sản nói chung và một số sản phẩm như cà phê, chè, thủy sản...
Với các doanh nghiệp xuất khẩu, khó khăn lớn nhất vẫn là vấn đề thiếu container rỗng. Dù được các bộ, ngành hỗ trợ giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp vẫn mong muốn thông tin từ phía cơ quan nhà nước được minh bạch hơn. Đồng thời cơ quan quản lý cần nắm cụ thể lượng container vô chủ đang tồn đọng, đẩy mạnh việc giải phóng các container này, thống kê được cầu về số lượng container để tránh tình trạng một số hãng lợi dụng tăng giá.
Khắc phục tình trạng cho kinh tế phía Bắc
Trước những vấn đề này, các hiệp hội đã kiến nghị một số biện pháp. Việc đầu tiên cần làm là sớm tìm được "vùng đệm" cho Hải Phòng, Hải Dương. Hay nói cách khác là phải có khu vực trung chuyển hàng và có thể là cả lái xe để xử lý các biện pháp phòng chống dịch với lái xe, xe và hàng hoá; thực hiện đổi lái xe có đủ điều kiện để điều khiển phương tiện vào địa bàn địa phương mình. Việc đổi lái xe có thể cho phép các doanh nghiệp tự thỏa thuận bố trí hoặc có thể có đội lái xe chuyên nghiệp phục vụ tương tự việc tổ chức ở cửa khẩu Hữu Nghị - Lạng Sơn.
Đối với xe phục vụ hàng xuất nhập khẩu vào các cảng của Hải Phòng, địa phương có thể nghiên cứu xây dựng hành lang lưu thông riêng để không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa. Một giải pháp khác là áp dụng đăng ký danh sách lái xe đã thực hiện các biện pháp phòng chống dịch để làm điều kiện điều khiển phương tiện, đồng thời có cơ quan chuyên môn giám sát hoạt động của phương tiện qua thiết bị giám sát hành trình.
Về xét nghiệm Covid-19 cho lái xe, doanh nghiệp kiến nghị người đang cư trú tại địa phương nào được cơ quan y tế của địa phương đó tạo điều kiện lấy mẫu và trả kết quả xét nghiệm, không bắt buộc phải về nơi đăng ký hộ khẩu thường trú. Ngoài ra, Chính phủ có thể xem xét giảm phí cầu đường trong thời gian có dịch bệnh bùng phát tại các cao tốc mà các hãng vận tải phải đổi hành trình do các lộ trình cũ bị cách ly do có dịch.
Doanh nghiệp cũng đề xuất thiết lập nhanh một kênh thông tin để cập nhật mọi văn bản chỉ đạo, điều hành từ cấp trung ương đến địa phương để nắm bắt kịp thời, đồng bộ. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp có thể chủ động hơn trong việc chuẩn bị phương án về nhân lực, kế hoạch lưu thông hàng hóa, tính toán các chi phí lưu thông hợp lý.
