Các bị cáo không thực hiện quyền và trách nhiệm được giao
Sáng 17/4, TAND thành phố Hà Nội tiếp tục điều hành phần tranh luận phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” và “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Vụ án này có 19 bị cáo bị đưa ra xét xử, trong đó 14 bị cáo bị VKSND Tối cao truy tố về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo quy định tại Điều 360, khoản 3 (Bộ luật Hình sự năm 2015), gồm: Trần Trọng Mừng (nguyên Tổng Giám đốc TISCO), Mai Văn Tinh (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty Thép Việt Nam – VNS), Trần Văn Khâm (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc TISCO), Đậu Văn Hùng (nguyên Tổng Giám đốc VNS), Đặng Thúc Kháng (nguyên Ủy viên Hội đồng quản trị, Trưởng Ban kiểm soát VNS), Nguyễn Trọng Khôi (nguyên Phó Tổng Giám đốc VNS), Ngô Sỹ Hán (nguyên Phó Tổng Giám đốc, Trưởng Ban Quản lý Dự án mở rộng sản suất giai đoạn 2 TISCO), Đặng Văn Tập (nguyên Phó Giám đốc thường trực Ban Quản lý Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 TISCO), Đồng Quang Dương (nguyên Phó Giám đốc kiêm Thư ký Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 TISCO), Trịnh Khôi Nguyên (nguyên Trưởng Phòng Đầu tư phát triển VNS), Nguyễn Văn Tráng (nguyên Ủy viên Ban kiểm soát VNS), Đỗ Xuân Hòa (nguyên Kế toán trưởng TISCO), Uông Sỹ Bính (nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO), Lê Thị Tuyết Lan (nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO).
Ngoài ra, 2 bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị VNS gồm Lê Phú Hưng (sinh năm 1962) và Nguyễn Minh Xuân (sinh năm 1958); 3 bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị TISCO gồm Nguyễn Chí Dũng, Hoàng Ngọc Diệp và Đoàn Thu Trang cùng bị Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại Điều 360, khoản 3 (Bộ luật Hình sự năm 2015).
Đối với nhóm bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị TISCO (Nguyễn Chí Dũng, Hoàng Ngọc Diệp, Đoàn Thu Trang), theo 3 bị cáo và luật sư bào chữa, các bị cáo không phạm tội như truy tố nên không phải liên đới bồi thường thiệt hại.
Về ý kiến này, đại diện VKSND Tối cao nêu quan điểm, 3 bị cáo trên là thành viên Hội đồng quản trị, có quyền quyết định cao nhất tại TISCO; có quyền quyết định phương án đầu tư, dự án đầu tư trong thẩm quyền và giới hạn theo quy định; đại diện cho TISCO để quyết định mọi vấn đề liên quan đến mục đích, quyền lợi của TISCO.
Do vậy, khi thực hiện quyền hạn và nhiệm vụ được giao, các bị cáo phải thực hiện đúng các quy định của pháp luật và Điều lệ của TISCO để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của TISCO và VNS. Tuy nhiên, khi nhận được Tờ trình số 405/Tr-GTTN ngày 4/11/2009 của TISCO đề nghị phê duyệt điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư của phần C Hợp đồng EPC (tăng 15,57 triệu USD), các bị cáo chỉ căn cứ vào Văn bản số 1343/VNS-ĐTPT của VNS để cho ý kiến đồng ý với nội dung Tờ trình số 405.
Theo VKSND Tối cao, 3 bị cáo Nguyễn Chí Dũng, Hoàng Ngọc Diệp, Đoàn Thu Trang đã không thực hiện quyền của thành viên Hội đồng quản trị TISCO để yêu cầu lãnh đạo công ty cung cấp các thông tin, tài liệu về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp để có các thông tin, tài liệu nghiên cứu, xem xét việc điều chỉnh tăng chi phí 15,57 triệu USD cho phần C của hợp đồng EPC. Thay vào đó, các bị cáo đã đồng ý với việc tăng giá cho phần C không có căn cứ, không đúng quy định của pháp luật về hợp đồng EPC, dẫn đến gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản của Nhà nước.
Không đủ căn cứ thay đổi tội danh truy tố như đề nghị của luật sư
Quá trình tranh luận, một số luật sư bào chữa cho nhóm bị cáo bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” cho rằng, thân chủ của mình không có lỗi cố ý. Hành vi của bị cáo là buộc phải thực hiện theo ý kiến đã được phê duyệt thực hiện từ cơ quan chủ quản và từ ý kiến tham vấn của các bộ, ngành. Trên cơ sở đó, các luật sư đề nghị chuyển đổi tội danh sang tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Đối đáp với quan điểm trên, đại diện VKSND Tối cao khẳng định, các bị cáo thuộc TISCO và VNS đều biết giá trị hợp đồng EPC là giá trọn gói, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng. Mặt khác, quá trình thực hiện hợp đồng, các bị cáo này cũng biết rõ Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) vi phạm nhiều nội dung.
Biết rõ như vậy, nhưng bị cáo Trần Trọng Mừng và bị cáo Mai Văn Tinh cùng các cá nhân có liên quan của TISCO và VNS đã không dừng hợp đồng mà lại chỉ đạo, bàn bạc, trao đổi, đề xuất, thống nhất để tiếp tục ký các văn bản đề nghị Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh chi phí (dự toán) phần C Hợp đồng EPC số 01#, TISCO tham gia ký hơp đồng thầu phụ theo hình thức đơn giá, TISCO trực tiếp nghiệm thu, thanh toán cho nhà thầu phụ thực hiện phần C, tự chịu mọi rủi ro.
Đại diện VKSND Tối cao khẳng định, đề xuất này là không có căn cứ, làm phá vỡ nguyên tắc thực hiện hợp đồng theo hình thức trọn gói của Hợp đồng EPC số 01#, gây bất lợi cho TISCO khi nhà thầu phụ không hoàn thành phần C thì không ràng buộc được trách nhiệm, tạo điều kiện để MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện hợp đồng, chấp thuận không có căn cứ Tổng Công ty xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) không đủ năng lực đề thực hiện phần C của hợp đồng, dẫn đến hậu quả VINAINCON không thể hoàn thành các phần việc của phần C theo thời hạn và hợp đồng đã ký.
VINAINCON đã phải trả lại các phần việc chưa khởi công, chưa thi công cho TISCO và TISCO phải ký tiếp 13 hợp đồng thầu phụ với 13 nhà thầu phụ khác để tiếp tục thực hiện phần C dưới hình thức hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh, nhưng đến thời điểm hết hạn hợp đồng (ngày 31/5/2011) vẫn không thể hoàn thành công việc của phần C và dự án đã phải dừng thi công.
VKSND Tối cao kết luận, đây chính là nguyên nhân dẫn đến dự án chậm tiến độ, làm phát sinh tăng lãi vay, tăng chi phí đầu tư, gây thất thoát, lãng phí đặc biệt nghiêm trọng đến tài sản Nhà nước. Do vậy, có đủ căn cứ xác định các bị cáo phạm tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí” với lỗi cố ý. Không có căn cứ chuyển đổi tội danh cho các bị cáo như quan điểm của luật sư.
Tại phiên tòa cùng ngày, sau phần đối đáp của đại diện VKSND Tối cao, luật sư bào chữa cho các bị cáo tiếp tục tranh luận. Phần lớn các luật sư tập trung nêu và phân tích thêm nhiều luận điểm xoay quanh nội dung các bị cáo thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, việc ký Tờ trình số 405, trách nhiệm trong việc thực hiện theo chỉ đạo của cấp trên.
VKSND Tối cao tiếp tục giữ nguyên quan điểm buộc tội, luận tội. HĐXX tuyên bố kết thúc phần tranh luận, chuyển sang phần nghị án với phần nói lời sau cùng của các bị cáo.
