TikTok tại Nga: ứng dụng Trung Quốc đã thay đổi giới trẻ Nga như thế nào?
© Sputnik / Kirill Kallinikov
/ Đăng ký
Các tiktokers của Nga kiếm được hàng triệu đô la và cạnh tranh với nhiều nghệ sĩ nhạc nhẹ chuyên nghiệp. "TikTok Nga" là gì? Nội dung của nó khác với nội dung ở Trung Quốc như thế nào? Và làm thế nào một cậu bé từ trại trẻ mồ côi, nhờ sản phẩm của công ty ByteDance, đã kiếm được 50 nghìn đô la mỗi tháng ở tuổi 18? Tư liệu trong bài báo của Sputnik.
Theo khảo sát của Trung tâm Levada, dịch vụ video ngắn TikTok đã trở nên phổ biến thứ tư ở Nga. Kể từ năm 2019, người dùng dịch vụ chia sẻ video ngắn tăng gấp bảy lần. Tháng 1 năm 2021, TikTok là ứng dụng được tải xuống nhiều thứ hai trên thế giới - chỉ thua có Telegram.
Cuộc phiêu lưu của TikTok ở Nga
TikTok ở Nga đã trải qua một chặng đường dài để trở thành ứng dụng mà tất cả mọi người đều nói đến: từ các kênh liên bang đến các bà cụ trong sân nhà. Lúc đầu, dịch vụ bị chi phối bởi các video có cảnh thanh thiếu niên mở miệng hát theo các bài hát nổi tiếng. Thực tế là vào tháng 8 năm 2018 ByteDance - công ty ra mắt TikTok, đã hợp nhất nó với một dịch vụ phổ biến khác - Musical.ly, chuyên về lĩnh vực này. Người dùng của Musical.ly tại thời điểm hợp nhất là hơn 100 triệu người, vì vậy TikTok trong một thời gian cũng trở nên nổi tiếng với các bài hát nhạc phim.
Nhưng có lẽ chính sự khởi đầu của đại dịch COVID-19 đã trở thành điểm phát triển chính của TikTok. Đến tháng 4 năm 2020, số lượt tải xuống ứng dụng đã vượt mốc con số hai tỷ. Và đến tháng 8, ứng dụng Trung Quốc được công nhận là phổ biến nhất trên thế giới, chiếm vị trí đầu tiên về lượt tải xuống trên cả App Store và Google Play. Các nhà phân tích tại Qustodio lưu ý trong năm qua, thời gian dành cho TikTok đã tăng lên tương ứng với sự lây lan của đại dịch coronavirus.
Ngày nay, các giáo viên, người dẫn chương trình truyền hình, nhà khoa học, ca sĩ chuyên nghiệp và các cụ bà từ làng quê hòa hợp với nhau trong "Ứng dụng dành cho thanh thiếu niên nhăn mặt trước ống kính". Rất nhanh chóng, ứng dụng đã có được một lượng lớn người dùng mới, cùng với đó là những định dạng video mới bắt đầu xuất hiện trên nền tảng. Tại thời điểm nào đó, chỉ có logo từ Douyin của Trung Quốc là có thể nhận ra trong TikTok. Tuyến đường phía Tây của TikTok bắt đầu di chuyển sang phía Đông theo nhiều hướng khác nhau.
Theo ghi nhận của Wang Zhiyong, nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Dân số và Lao động thuộc Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, lý do cho điều này có thể là cả sự khác biệt về văn hóa và đặc điểm của nội dung được chia sẻ trên nần tảng:
“Có một số khác biệt trong nội dung Tiktok giữa Trung Quốc và phương Tây. Tôi nghĩ điều này có thể bị ảnh hưởng trực tiếp từ truyền thống văn hóa hoặc định hướng của dư luận. Ở Trung Quốc, có một số mức độ giám sát đối với Tiktok. Hơn nữa, hơn một hai năm trở lại đây, nhà nước đã ban hành các quy định liên quan về quản trị Internet, định hình một thái độ nhất định đối với nội dung chia sẻ trong xã hội. Các nước phương Tây ủng hộ tự do, dân chủ, và khái niệm tự kiểm duyệt trong xã hội tương đối yếu. Ngoài ra, người Trung Quốc tương đối thu mình và truyền thống, trong khi người phương Tây tỏ ra cởi mở và cá nhân hơn,” - Wang Zhiyong nói.
Mặc dù thực tế TikTok đã trở nên phổ biến rộng rãi đối với người Nga trong thời gian ngắn nhất có thể, nhưng xã hội phản ứng một cách thận trọng với hiện tượng mới này. Hơn hết, thái độ của người Nga được thể hiện qua những bình luận người dùng dưới các bản tin về sự thành công của ứng dụng trong nước. Mọi người coi mạng xã hội Trung Quốc là "một nơi mới cho sự suy thoái" và "một công cụ tuyệt vời cho sự suy đồi xã hội".
Có nhiều lý do cho thái độ này. Rốt cuộc, tiêu đề trên các phương tiện truyền thông chủ yếu là các vụ tai tiếng liên quan đến những tiktokers giàu có hoặc trường hợp không may trong quá trình thực hiện video mới đưa ra thị trường.
Olga Rubtsova - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành về Tâm lý Giáo dục Trẻ em hiện đại thuộc Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia về Tâm lý và Giáo dục giải thích rằng thanh thiếu niên trên TikTok được thúc đẩy do ba nhu cầu cơ bản - tự trình bày, tự thể hiện và khẳng định bản thân.
“Trẻ vị thành niên phải đối mặt với nhiệm vụ xây dựng bản sắc của chính mình. Thanh thiếu niên luôn tìm kiếm các nền tảng để có thể giải quyết những vấn đề này. Họ phải thử nghiệm các vai diễn, hình ảnh. Với sự trợ giúp của video ngắn, điều này có thể được thực hiện hoàn hảo: chỉ cần thay đổi quần áo, giọng nói, hình ảnh. Chúng cần phải tạo ra hình ảnh chính mình. Trước đó, trước thời kỳ số hóa, đây là những nhóm trẻ trong sân nhà. Ngày nay các trang web này nằm trong môi trường kỹ thuật số. Chúng luôn có sẵn và đây là nơi giới trẻ dễ dàng tìm thấy khán giả. Một thiếu niên luôn cần đến người xem. Phương tiện truyền thông xã hội giải quyết vấn đề tìm kiếm khán giả. Ngoài ra, điều quan trọng là một thiếu niên phải chứng tỏ mình có một cái gì đó mà người khác không có. TikTok rất dễ dàng, đơn giản và giá cả phải chăng. Đó là lý do tại sao rất phổ biến thể loại video «thử thách» trên đó. Đây là một khoảnh khắc tâm lý thuần túy gắn liền với nhu cầu khẳng định bản thân,” - Rubtsova nói.
Tuy nhiên, cùng với việc tự nhận thức bản thân, một số tiktokers Nga không chỉ đóng vai trò là những hình mẫu cần thiết mà còn để kiếm tiền, biến TikTok thành một nền tảng nơi sự ngu ngốc tồn tại cùng với sự khéo léo và một video thành công có thể mang lại sự nổi tiếng trong mỗi giây.
Tiktokers Nga, họ là những ai?
TikTok đang ngày càng trở nên phổ biến hơn mỗi ngày. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi nền tảng đã lăng xê những người nổi tiếng của mỗi địa phương, mỗi người đều có lịch sử độc đáo của riêng mình. Ngày nay, họ không chỉ là thần tượng của thanh thiếu niên trên Internet, mà còn là những ngôi sao chính thức: được nêu danh trên truyền hình và điện ảnh, quay clip với những người biểu diễn nổi tiếng, và chính họ đề xuất để lăng xê bản thân. Thu nhập của họ tương đương với thu nhập đầy đủ của doanh nghiệp nhỏ, kiếm tiền thông qua các hợp đồng quảng cáo và bán các sản phẩm ảo, họ kết hợp thành toàn bộ ngôi nhà TikTok, nơi họ sống và tạo ra nội dung cùng nhau. Các nhà báo và blogger nổi tiếng làm phim tài liệu dài hàng giờ để khám phá bí mật hiện tượng này.
Ông vua tuyệt đối của TikTok Nga là Danya Milokhin, 18 tuổi. Tuổi thơ của Milokhin không hề dễ dàng - người mẹ gửi đứa bé và anh trai Ilya vào trại trẻ mồ côi. Khi Danya 13 tuổi, cậu bé được một gia đình nhận nuôi và chuyển đến Anapa cùng những người giám hộ. Nhưng mối quan hệ với cha mẹ mới không suôn sẻ. Năm 16 tuổi, Milokhin bắt đầu quay video cho TikTok. Khi 18 tuổi, anh chuyển đến Moskva, nơi mà sự nổi tiếng ngay lập tức đến. Thu nhập hàng tháng của anh ấy khoảng 50 nghìn đô la.
Dina Saeva, người gốc Dushanbe, từng làm việc tại McDonalds để giúp đỡ gia đình. Ngày nay, lượng khán giả hơn 7 triệu người đăng ký của cô mang lại cho blogger hợp đồng với các thương hiệu như Coca-Cola và Dolce & Gabbana, cũng như thu nhập hàng tháng hơn 10 nghìn đô la. Sở trường của Dina là nhảy theo các bài hát dân tộc của Tajikistan. Theo Dina, một lần quảng cáo của cố bắt đầu từ giá 3500 đô la.
Phân khúc TikTok của Nga và hương vị Trung Quốc bản địa. Ở Nga, người phụ nữ Trung Quốc Yang Ge đã trở nên rất nổi tiếng, quay những video hài hước trong đó cô ấy nhảy theo nhạc hoặc tỏ ra ngạc nhiên về sự phức tạp của tiếng Nga. Cô nói về thời trang, ẩm thực Nga, trang điểm và tận hưởng cuộc sống ở nước Nga đầy tuyết.
Ngày nay các tiktokers Nga không chỉ là những kẻ cô đơn với chân máy quay và một chiếc điện thoại với camera xịn. Ngày nay họ hợp nhất trong các tổ chức đặc biệt — "ngôi nhà tiktok", họ có các đại lý, thương hiệu và nhà sản xuất của riêng mình. Họ thậm chí không cần và không nhất thiết phải tự sáng tạo nội dung — có các nhà viết kịch bản và đoàn làm phim làm việc cho họ. Bản thân những người đại diện lâu đời của sân khấu truyền thống cũng yêu cầu tham gia vào clip của họ vì mục đích quảng cáo.
Tương lai của TikTok ở Nga thế nào?
Trong bối cảnh sự không hài lòng của các bậc phụ huynh và các tiêu đề đầy màu sắc trên phương tiện truyền thông, ngày càng có nhiều nội dung hữu ích xuất hiện trên nền tảng - từ các công thức, bí quyết rèn luyện thể lực đến các bài học tiếng Anh và thí nghiệm khoa học.
Phân khúc TikTok ở Nga đang tiến gần đến mục tiêu ban đầu của mình, theo Wang Zhiyong:
“TikTok, một mặt là một nguồn thông tin rất quan trọng và mặt khác là giải trí. TikTok có thể tiếp tục hoạt động theo hướng này trong tương lai. Thứ ba, nó có thể là một công cụ hữu ích để chia sẻ kinh nghiệm. Ví dụ, làm thế nào để điều trị cảm lạnh, để nấu một món ăn cụ thể. Mọi người sẽ có thể chia sẻ kinh nghiệm này và học hỏi lẫn nhau,” - anh nói.
Trong khi đó, ngày càng có nhiều chuyên gia tìm đến TikTok ở Nga - những giáo viên và chuyên gia chia sẻ kiến thức và truyền cảm hứng cho cộng đồng học hỏi những điều mới.
“Chúng tôi nhận thấy nhu cầu mạnh mẽ từ người dùng TikTok đối với nội dung giáo dục; trên trang web, các video đào tạo, các khóa học khác nhau từ các chuyên gia ngày càng trở nên phổ biến hơn. Sáng kiến TikTok Univer được thiết kế để tích lũy nội dung giáo dục trên trang web trong khuôn khổ các danh mục đối tượng thú vị. Chúng tôi khuyến khích tất cả người dùng có kiến thức hữu ích chia sẻ trên TikTok dưới dạng video ngắn,” - đại diện TikTok chia sẻ.
Giáo dục theo phong cách TikTok là giáo dục vi mô. Mỗi video ngắn dạy một kỹ năng cụ thể, chẳng hạn như làm tóc, thắt cà vạt. Đây là cách dễ dàng nhất để thế hệ hiện đại không chỉ giải trí mà còn nhận thức những thông tin hữu ích.
Thật khó có thể tưởng tượng được TikTok sẽ như thế nào trong 5 hoặc thậm chí vài năm nữa. Nhưng cho đến nay tất cả các ứng dụng hiện đại, có thể là Facebook, Instagram hay VKontakte của Nga, đều đang rất cố gắng để trở nên giống như TikTok, ngày càng cố kéo người dùng vào thế giới của những "video ngắn".
