Việt Nam: “Vàng đen” tăng giá, điện thì sao?
© Sputnik / Sergey Averin
/ Đăng ký
Trong bối cảnh giá than (“vàng đen”) thế giới tăng cao, ngành than Việt Nam cũng đang có kế hoạch tăng giá bán than cho các nhà máy sản xuất điện. Liệu EVN có điều chỉnh giá điện tăng lên?
Theo nhận định của giới chuyên gia, thực tế cho thấy, có sự bị động trong hoạch định chiến lược của Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam (TKV) hay cả EVN.
Người tiêu dùng đang chật vật trong cơn bão giá, doanh nghiệp kinh doanh sản xuất thì ngành nào cũng muốn nâng trần giá, tâm lý té nước theo mưa sẽ đè nặng lên nền kinh tế.
Than tăng giá
Trước đó, Tập đoàn công nghiệp than khoáng sản Việt Nam (TKV), giá than thế giới đột biến, do đó, tập đoàn đã triển khai mở 4 gói thầu quốc tế mua than nhập khẩu để pha trộn trong quý 2 năm 2022.
Tuy vậy, giá than thế giới đang tăng vượt giá đề xuất, cộng thêm ảnh hưởng từ tình hình Nga – Ukraina, do đó dẫn đến tình trạng khan hiếm nguồn cung, TKV lo không có đơn vị trúng thầu.
Cũng theo Tập đoàn công nghiệp than khoáng sản Việt Nam, đề xuất cơ chế giá than pha trộn của TKV kê khai theo luật Giá lại bị Tập đoàn điện lực VN (EVN) phê duyệt chậm đến 2 tháng 3 khiến công ty buộc phải “lùi và bỏ lỡ nhiều cơ hội nhập khẩu đủ than về pha trộn theo kế hoạch”.
17 Tháng Ba 2022, 14:13
Theo tập đoàn, giá than bán cho ngành điện đã không tăng từ 2 năm qua, nay giá than thế giới cao gấp 2 lần so cùng kỳ năm ngoái.
TKV ước tính, nếu giá dầu ở mức 120 USD/thùng, lợi nhuận của doanh nghiệp (DN) giảm còn 1.264 tỷ đồng và riêng sản xuất than lỗ 1.386 tỷ đồng.
Cũng theo Tập đoàn công nghiệp than – khoáng sản Việt Nam, quý 1 cấp than không đạt tiến độ hợp đồng. Cụ thể, báo cáo Bộ Công Thương, TKV nhấn mạnh, tính đến hết ngày 14/3, lượng than tiêu thụ cho các nhà máy điện là hơn 6,3 triệu tấn, chỉ bằng 17,15% sản lượng theo hợp đồng.
Trong đó, các nhà máy nhiệt điện BOT đã nhận đạt 19,06% số lượng theo hợp đồng, các nhà máy thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đạt 16,93%, riêng nhiệt điện Quảng Ninh đã nhận đạt 22,2% khối lượng hợp đồng.
Một số nhà máy có tỷ lệ nhận thấp dưới 10% khối lượng hợp đồng là Ninh Bình (4,7%), Duyên Hải 1 (8,1%), Vũng Áng (7%).
Giải thích về nguyên nhân cấp than quý I năm nay không đạt tiến độ hợp đồng, TKV nhấn mạnh việc đảm bảo sản lượng (35 triệu tấn) phụ thuộc rất nhiều vào khối lượng, chất lượng than nhập khẩu theo kế hoạch.
Dự kiến 3 tháng đầu năm nay, tập đoàn mới chỉ nhập được 325.000 tấn, còn sản lượng than phụ thuộc nhập khẩu cấp cho các nhà máy nhiệt điện quý I khoảng 1,1 triệu tấn - bằng 7,8% kế hoạch năm, giảm khoảng 2,4 triệu tấn so với kế hoạch cấp than quý I năm nay.
“Dù triển khai nhiều giải pháp tăng sản lượng than sạch sản xuất trong nước nhưng không bù đắp được khối lượng than phụ thuộc nhập khẩu bị thiếu”, tập đoàn thừa nhận.
Cùng với đó, than tồn hầu hết là than vùng Mạo Khê, Uông Bí, đều là các loại than không tiêu thụ được trực tiếp cho các nhà máy nhiệt điện mà phải pha trộn với than nhập khẩu hoặc các nguồn khác.
“Khẩn thiết” xin tăng giá bán than
Gửi văn bản cho Bộ Công Thương, tập đoàn đề nghị Bộ Công Thương “báo cáo Chính phủ xem xét điều chỉnh tăng giá bán than trong nước”, đặc biệt là giá bán than các hộ điện để đảm bảo hiệu quả sản xuất kinh doanh than của tập đoàn, tránh mất cân đối tài chính.
Cùng với đó, tập đoàn cũng đề nghị Bộ Công Thương có ý kiến chỉ đạo các nhà máy nhiệt điện “tôn trọng” và thực hiện nghiêm túc việc nhận than theo hợp đồng dài hạn đã ký kết với TKV, đăng ký nhu cầu than hàng năm với khối lượng không chênh lệch quá khối lượng bình quân theo hợp đồng dài hạn.
Theo kế hoạch phê duyệt, năm 2022, tập đoàn sẽ cung cấp 43 triệu tấn, trong đó than xuất khẩu 1,8 triệu tấn, than bán trong nước 41,2 triệu tấn (than bán cho các doanh nghiệp sản xuất điện là 35 triệu tấn).
Theo TKV, để có được sản lượng này thì than nguyên khai sản xuất khoảng 39,1 triệu tấn và nhập khẩu thêm gần 4,76 triệu tấn. Trong khi đó, lượng nhập khẩu than trong 3 tháng đầu năm mới đạt gần 7% kế hoạch, TKV cho biết sẽ điều hành tăng sản lượng than nguyên khai khai thác lên mức tối đa.
Tuy nhiên, tập đoàn than của Việt Nam cũng cảnh báo, nếu không có than nhập khẩu hoặc than nhập về chậm, khó có khả năng cung cấp được 35 triệu tấn than cho các nhà máy điện.
Trước đó, năm 2021, khối lượng than mà Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam cung cấp cho các nhà máy điện của EVN gần 16,2 triệu tấn, năm 2022 dự kiến hơn 18 triệu tấn.
Một đại diện Bộ Công Thương cho hay, đã có nhiều văn bản chỉ đạo liên tục yêu cầu các đơn vị sản xuất, kinh doanh than phải đảm bảo nguồn cung, thực hiện các giải pháp để cung cấp than cho các nhà máy nhiệt điện BOT theo đúng hợp đồng đã ký.
“Bất luận trong trường hợp nào cũng không để thiếu than cho sản xuất điện theo cam kết tại hợp đồng”, vị này nói.
Về những vấn đề được tập đoàn than khoáng sản nêu, Bộ Công Thương cho biết tới đây sẽ có thêm các chỉ đạo và giải pháp cụ thể hơn để đảm bảo các đơn vị thực hiện nghiêm các chỉ đạo trước đó, đảm bảo cung cấp than cho điện theo hợp đồng giữa các bên.
Trước đó, từ giữa tháng 3, một số nhà máy điện phản ánh bị thiếu 30% nguồn than theo hợp đồng từ Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam và Tổng công ty Đông Bắc.
Bộ Công Thương có văn bản yêu cầu TKV và Tổng công ty Đông Bắc thực hiện ngay các biện pháp đảm bảo năng lực sản xuất than, thực hiện mọi giải pháp đảm bảo cung cấp đủ than cho các nhà máy nhiệt điện theo đúng hợp đồng mua bán, cung cấp than đã ký.
Trong đó đặc biệt nhấn mạnh là các nhà máy nhiệt điện BOT sử dụng than trong nước để tránh xảy ra tình trạng phía Việt Nam phải bồi thường do ngừng máy vì thiếu nhiên liệu.
“Lúc khó, khổ thì đòi nâng giá”
Các chuyên gia đang lo ngại, nếu đề xuất xin nâng giá bán than của Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam được chấp thuận thông qua thì giá điện cũng sẽ tăng theo.
Theo TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VERP) bày tỏ với Thanh Niên, về logic thì khi giá đầu vào tăng, giá thành phẩm sẽ tăng.
“Vấn đề ở đây là cơ chế “fix” giá bán than từ doanh nghiệp nhà nước dẫn đến lệch pha trên giá thực tế và giá thị trường quốc tế”, chuyên gia chỉ rõ.
Ông Việt phân tích, cứ cho như dịch bệnh Covid-19 hay xung đột Nga và Ukraina là những lý do bất khả kháng khiến giá nguyên nhiên liệu thế giới bị ảnh hưởng, nên điều hành giá gặp bị động, buộc phải tăng giá bán trong tình thế dầu sôi lửa bỏng.
11 Tháng Hai 2022, 14:36
Tuy nhiên, vấn đề là không có dịch bệnh, chiến tranh… xảy ra thì cũng có sự cố nào đó bất chợt khiến giá nhiên liệu thế giới bị ảnh hưởng.
Do đó, theo chuyên gia của VERP, với vai trò quan trọng liên quan an ninh năng lượng quốc gia, các ngành này phải có sự nhạy bén và chiến lược dài hơi hơn chứ không thể bị động.
TS. Việt lưu ý, trong văn bản gửi Bộ Công Thương của TKV, có một lý do doanh nghiệp này giải thích cho nguy cơ không cung cấp đủ than là vì EVN không chịu chấp nhận giá than pha trộn sớm, khiến họ không nhập khẩu kịp.
“Chứng tỏ ngành than hay ngành điện đều rất bị động. Nếu không lột bỏ được tâm thế bị động, điều hành về giá trong những ngành hàng đặc biệt này sẽ tiếp tục gặp sự cố trong nhiều năm nữa, không chỉ có năm nay”, ông Việt nói thẳng.
Trong khi đó, năm nào Bộ Công Thương cũng ở vị trí như “phụ huynh” của ngành than, điện, xăng dầu rồi đều phải triệu tập cuộc họp và chỉ đạo dài dài.
13 Tháng Mười 2021, 14:24
Bàn về nguồn cung cấp than cho các nhà máy điện, ông Việt bày tỏ, kể từ năm 2017, Chính phủ đã từng “bật đèn xanh” cho EVN xem xét các đơn vị có đủ năng lực tham gia cung ứng than cho các nhà máy nhiệt điện, không phụ thuộc chỉ vào mỗi tập đoàn than khoáng sản Việt Nam hay không để rồi ngay cả các “đại gia” như EVN hay Tập đoàn dầu khí VN (PVN) cũng phải nhiều lần “cầu cạnh” cả TKV trong việc mua than.
Theo TS. Việt, chỉ đạo của Chính phủ nhằm mục đích hạn chế phụ thuộc nguồn cung than độc quyền mà có nhiều thời điểm xuất hiện 2 giá. Ngay tại nhà máy, giá than nhập khẩu và giá than sản xuất chênh nhau đến 5 USD/tấn.
“Thế nhưng, không biết chỉ đạo trên đã được triển khai thế nào mà nay các nhà máy nhiệt điện của EVN vẫn tiếp tục phụ thuộc nguồn than từ TKV để xảy ra tình trạng bị thiếu nguồn cung, đề nghị tăng giá như hiện nay”, TS. Nguyễn Quốc Việt thắc mắc.
Tâm lý té nước theo mưa
PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính đánh giá, cần phải có tính toán kỹ lưỡng để cân bằng lợi ích chung của nền kinh tế.
Ông Long chỉ rõ, Việt Nam không chỉ nhập mà còn xuất khẩu than rất nhiều.
“Than của Việt Nam sản xuất được là than atraxit có nhiệt trị rất cao”, theo ông Ngô Trí Long.
Theo đó, nước ngoài nhập về họ cũng không dùng để đốt trong nhà máy nhiệt điện mà để hóa gang thép hoặc sử dụng trong các hoạt động công nghiệp buộc phải dùng than có chất lượng cao. Do đó, giá thành xuất khẩu than của Việt Nam cũng cao, đạt lợi ích lớn về kinh tế.
Trong khi đó, các nhà máy điện của Việt Nam chỉ đốt được các loại than xấu, có chất lượng thấp nên nhập loại than này về sử dụng sẽ hiệu quả hơn.
18 Tháng Mười Hai 2021, 02:05
Theo PGS.TS Ngô Trí Long, trong báo cáo mới của TKV chỉ “than” về mặt nhập khẩu, khan hiếm hàng, giá cao và lấy đó là lý do để yêu cầu tăng giá. Mặt khác, thời gian qua giá nhiên liệu thế giới tăng ngất ngưởng, giá than cũng liên tục đạt các mốc kỷ lục, đồng nghĩa với nguồn lợi thu về từ xuất khẩu than của Việt Nam cũng tăng theo.
“Phần lợi thì không thấy “anh” báo cáo, chỉ thấy nói phần khó, phần khổ rồi đòi hỏi nâng giá bán”, ông Long nói thẳng.
Do đó, theo chuyên gia, trong bối cảnh giá xăng dầu tăng cao, hàng hóa leo thang, áp lực lạm phát rất lớn như hiện nay, các doanh nghiệp ngành hàng có tác động chi phối lớn như than, dầu… cần tính toán trên hiệu quả chung, cân đối thu chi giữa nhập khẩu và xuất khẩu để ổn định giá thành.
Chuyên gia đau đáu, người tiêu dùng thì chật vật trong cơn bão giá, doanh nghiệp kinh doanh sản xuất thì ngành nào cũng muốn nâng trần giá.
“Tâm lý tát nước theo mưa, chỉ biết mặt lợi của doanh nghiệp mình sẽ đè thêm gánh nặng rất lớn cho nền kinh tế”, ông Long nói thẳng.
