Chưa có năng lượng hạt nhân, Việt Nam vẫn cần dùng điện than và dầu, khí
23:20 01.06.2023 (Đã cập nhật: 13:37 02.06.2023)
© TTXVN - Bùi Doãn Tấn
Đăng ký
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, ở một số nước còn có cả điện hạt nhân, còn tại Việt Nam, trong ngắn hạn điện chạy bằng than, dầu, khí vẫn được duy trì huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện.
Về điện gió, điện mặt trời, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp giá thế giới và thực tiễn kinh tế - xã hội trong nước.
Việt Nam vẫn cần điện than, dầu, khí
Chiều 1/6, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã giải trình trước Quốc hội về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong việc đầu tư các nguồn điện tái tạo, vấn đề được một số đại biểu nêu trong quá trình thảo luận về kinh tế - xã hội.
Theo đó, người đứng đầu Bộ Công Thương khẳng định, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như hiện nay là phù hợp giá thế giới và thực tiễn kinh tế - xã hội trong nước.
Cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, điện gió, điện mặt trời phát triển khá mạnh tại Việt Nam trong những năm qua do nhu cầu điện năng tăng nhanh, cơ chế, chính sách khuyến khích của Nhà nước khá hấp dẫn.
Các chuyên gia đánh giá, Việt Nam là nước có tiềm năng lớn để phát triển điện gió và mặt trời. Dù vậy, nghịch lý nằm ở chỗ, nơi có tiềm năng về nắng và gió, lại là nơi có phụ tải thấp. Do đó, việc sử dụng nguồn năng lượng này đòi hỏi sự đầu tư khá lớn cho hệ thống truyền tải hoặc lưu trữ điện.
Thêm nữa, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện và phát huy hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo, phải có một số nguồn điện nền ổn định. Điều này đồng nghĩa với việc, phải có khả năng phát liên tục 24/24 “để bù đắp cho đến khi không có cái nắng, cái gió, phải có cái đó mà chen vào".
Tại Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí, sinh khối và thủy điện được xem là nguồn điện nền. Ở một số nước còn có cả điện hạt nhân. Do đó, dù có đắt hơn, phát thải carbon có nhiều hơn, thì trong ngắn hạn Việt Nam vẫn chưa có nguồn hoặc giải pháp khác thay thế. Ở thời điểm hiện tại, điện chạy bằng than, dầu, khí vẫn được duy trì huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện.
Theo ông Diên, than, dầu, khí là những nguyên liệu sơ cấp và do thị trường thế giới ấn định giá. Mấy năm nay, do đứt gãy nguồn cung nên giá cao, khiến cho giá điện năng về dầu và khí cao hơn các nguồn điện khác nếu chưa tính phí truyền tải.
Điện gió, mặt trời quả thực là không tốn tiền mua. Song, giá thành điện năng còn phụ thuộc vào giá thành công nghệ và thiết bị. Công nghệ thế giới phát triển rất nhanh, nên giá thành thiết bị và công nghệ giảm đi hàng năm, trung bình từ 6 - 8%. Điều này làm cho giá điện năng lượng tái tạo chưa tính phí truyền tải và lưu trữ điện giảm đi theo thời gian.
Về lâu dài, năng lượng tái tạo vẫn nguồn điện năng có giá rẻ nhất nếu chưa tính phí truyền tải và lưu trữ điện.
Cơ chế giá năng lượng tái tạo là phù hợp
Đề cập đến cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, căn cứ vào Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ, Bộ Công Thương đã xây dựng khung giá dựa trên cơ sở số liệu thống kê của 102 nhà máy điện mặt trời, 109 nhà máy điện gió đã ký hợp đồng mua bán điện.
Khi tính toán, thẩm định khung giá, Bộ Công Thương đã tiến hành so sánh số liệu của Cơ quan Năng lượng quốc tế, tư vấn GIZ, Viện Năng lượng tư vấn. Đặc biệt, Bộ đã áp dụng đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, tư vấn về kết quả thẩm định khung giá.
Số liệu của tổ chức quốc tế ghi nhận, suất đầu tư dự án điện mặt trời nối lưới giai đoạn 2018 - 2021 giảm trung bình 11%/năm. Suất đầu tư điện gió trên bờ nối lưới giảm 6,3% mỗi năm.
Với Việt Nam, các dự án điện mặt trời giá FIT 2 do Chính phủ ban hành năm 2020 đã giảm 8% so với giá FIT 1 ban hành năm 2017. Khung giá phát điện theo Quyết định 21 ban hành tháng 1/2023 của Bộ Công Thương giảm khoảng 7,3% so với FIT 2 được ban hành năm 2020.
"Tỷ lệ giảm suất đầu tư của nhà máy điện mặt trời và điện gió đã được tính toán và lấy ý kiến của các chuyên gia thuộc Hội đồng tư vấn. Vì vậy, có thể khẳng định cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp giá thế giới và thực tiễn kinh tế - xã hội trong nước", - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Về việc xử lý dự án điện gió mặt trời không đủ điều kiện áp giá FIT, ông Diên cho rằng, không thể phủ nhận sự lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời và điện gió được đầu tư nhưng lại chưa được khai thác, sử dụng.
Tuy nhiên, để không lãng phí mà cũng không hợp thức hóa cái sai, thậm chí vi phạm quy định pháp luật hiện hành, cần có chủ trương của cấp có thẩm quyền, sự chấp nhận và nỗ lực của các chủ đầu tư, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các ban ngành chức năng và chính quyền địa phương.
Đó là vì, hầu hết các chủ đầu tư dự án nêu trên đã chạy đua với thời gian để hưởng giá FIT nên bỏ qua hoặc bỏ sót các khâu, các thủ tục theo quy định pháp luật, thậm chí là vi phạm các quy định của pháp luật chuyên ngành.
"Chính sách giá FIT đã hết thời hiệu, được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng, chứ không phải dừng đột ngột. Đương nhiên không thể được áp giá FIT mà phải theo quy định của Luật Giá, Luật Điện lực và nghị định có liên quan trên cơ sở đàm phán để chia sẻ rủi ro, hài hòa lợi ích giữa nhà nước, người dân và doanh nghiệp", - Bộ trưởng Công Thương nêu rõ.
Ông Diên cho biết thêm, hiện cả nước có 85 nhà máy đã ký hợp đồng mua bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nhưng không đủ điều kiện hưởng giá FIT với tổng công suất 4.736 MW.
Để huy động công suất của các dự án này, cũng như tránh lãng phí, bức xúc, căn cứ Luật Giá, Luật Điện lực và các nghị định liên quan, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương ra Thông tư 15, Quyết định 21 quy định phương pháp xác định và khung giá áp dụng cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp.
Ngoài ra, Bộ Công Thương đã ban hành nhiều văn bản đôn đốc các chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục, chỉ đạo, hướng dẫn EVN khẩn trương phối hợp với nhà đầu tư thỏa thuận, thống nhất giá điện để sớm đưa các dự án này đi vào vận hành.
Thế nhưng, đến ngày 30/3, chỉ có 1 nhà đầu tư đến nộp hồ sơ. Bộ Công Thương sau đó đã vào cuộc một cách quyết liệt, từ gặp gỡ, đối thoại với các chủ đầu tư, các bên liên quan, ban hành các văn bản chỉ đạo EVN, thì đến 31/5, đã có 59/85 nhà máy với công suất 3.389 MW, chiếm 71,6% số dự án đã nộp hồ sơ tới EVN.
Trong đó, có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá để tiếp tục hoàn thiện các thủ tục. Hiện còn 26 nhà máy có công suất 1.346 MW, chiếm 28,4% số dự án vẫn chưa gửi hồ sơ tới EVN.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, việc các chủ đầu tư chậm gửi hồ sơ là do họ không muốn đàm phán với EVN trong khung giá được Bộ Công Thương ban hành, vì cho là thấp. Lý do thứ hai, có thể là do chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý hoặc nhà máy ở vị trí khó khăn về truyền tải điện.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm đưa ra chủ trương và cơ chế tháo gỡ, nhằm giúp Bộ Công Thương và các bộ, ngành và địa phương có cơ sở chỉ đạo giải quyết dứt điểm vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực, tránh gây bức xúc trong xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích, cũng như để các tổ chức và cá nhân thực thi nhiệm vụ này không bị xem là vi phạm pháp luật.
Sắp tới sẽ nhập khí LNG
Về nhập khẩu điện, ông Diên cho rằng, chủ trương mua bán điện nước ngoài đã được quy định tại Luật Điện lực và các nghị định liên quan. Đây là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị, quốc phòng, an ninh của Việt Nam với các nước láng giềng, với mục tiêu nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trong mọi tình huống. Điều này đã được xác định rõ trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia qua từng thời kỳ.
Từ năm 2015, Việt Nam là nước nhập khẩu năng lượng tịnh, đã tiến hành nhập than, dầu để phát điện và sắp tới sẽ nhập khí LNG. Việc nhập khẩu điện đã diễn ra từ nhiều năm trước, với Trung Quốc là từ năm 2010, với Lào từ năm 2016.
Đặc biệt, việc nhập khẩu điện của Lào không chỉ là quan hệ kinh tế, mà còn là quan hệ chính trị, ngoại giao và nhằm mục tiêu bảo đảm mục tiêu quốc phòng, an ninh của đất nước.
Thời gian qua, nguồn điện nhập khẩu luôn có trong cơ cấu nguồn điện của các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia được phê duyệt. Mặc dù vậy, tỷ lệ nhập khẩu điện vẫn rất nhỏ, chỉ 572 MW, tương đương 0,73% công suất đặt hệ thống năm 2022 và chỉ dành cho các khu vực biên giới. Và, nhập khẩu điện từ nước ngoài là điện sạch, bởi nếu có phát thải thì phát thải ở nơi sản xuất.
"Nhập khẩu điện thời gian qua chỉ để cung cấp cho khu vực biên giới nên rẻ hơn giá điện năng lượng tái tạo trong nước, nếu phải cộng chi phí truyền tải, hao hụt đường dây từ miền Trung, miền Nam ra Bắc lại rất cao. Hệ thống truyền tải điện từ các nhà máy điện trong nước ra biên giới của chúng ta hiện chưa đồng bộ, chưa thuận lợi bằng hệ thống điện của nước bạn đến biên giới của hai nước", - ông Diên cho biết.
Bộ trưởng Công Thương một lần nữa nhấn mạnh, việc nhập khẩu điện, kết nối lưới điện và trao đổi điện năng với các nước trong khu vực là cần thiết. Điều này góp phần đa dạng hóa loại hình nguồn điện, đặc biệt là điện nền. Nhờ đó, trong tương lai, Việt Nam có thể tiến tới khai thác, phát triển nguồn năng lượng tái tạo trong khi chưa có những nguồn điện nền khác thay thế.
