Top 10 các sa mạc lớn nhất thế giới: Tên và vị trí
© AFP 2023 / Thomas Coex
Đăng ký
Sa mạc là những vùng đất rộng lớn, khô hạn, ít mưa và có hệ sinh thái độc đáo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá top 10 các sa mạc lớn nhất thế giới, bao gồm tên và vị trí của chúng.
1. Sa mạc Nam Cực
Sa mạc Nam Cực là sa mạc lạnh lớn nhất thế giới, với diện tích lên tới 14,2 triệu km2. Đây là một trong những vùng khắc nghiệt nhất trên Trái Đất, với khí hậu cực kỳ lạnh lẽo và khô hạn.
Mặc dù được coi là một "sa mạc", sa mạc Nam Cực không giống như các sa mạc khác ở các vùng nhiệt đới. Thay vì cát, bề mặt của nó được phủ bởi băng và tuyết. Hàng năm, khu vực này chỉ nhận được khoảng 50 mm lượng mưa trung bình, chủ yếu dưới dạng tuyết.
Một số khu vực khô cằn nhất ở Nam Cực, được gọi là "thung lũng khô", thậm chí không có mưa suốt hàng triệu năm. Tại đây, nhiệt độ có thể xuống tới -60°C và gió có thể đạt tốc độ lên tới 320 km/h, mạnh nhất trên Trái Đất. Điều này khiến độ ẩm cực kỳ thấp và không có sự sống, ngoại trừ một số loài vi khuẩn cực đoan.
Mặc dù vậy, sa mạc Nam Cực không phải là một "vùng đất chết" hoàn toàn. Các loài chim cánh cụt, hải cẩu và một số sinh vật biển khác vẫn có thể tìm thấy nơi sinh sống ở những khu vực gần sông, hồ băng giá. Tuy nhiên, sự sống ở đây vẫn rất hạn chế và phải đối mặt với những điều kiện khắc nghiệt.
Sa mạc Nam Cực
© NASA/Michael Studinger
2. Sa mạc Sahara
Sa mạc Sahara là sa mạc lớn nhất trên Trái Đất, với diện tích khoảng 9,4 triệu km2, xấp xỉ diện tích của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Nó trải dài qua 10 quốc gia ở Bắc Phi, bao gồm Algeria, Chad, Ai Cập, Libya, Mali, Mauritania, Morocco, Niger, Sudan và Tunisia.
Sahara là sa mạc nóng nhất thế giới, với nhiệt độ ban ngày có thể lên tới 50 độ C và ban đêm có thể giảm xuống 0 độ C. Mặc dù khí hậu khắc nghiệt, nhưng Sahara từng là một khu rừng nhiệt đới trong quá khứ, như được chứng minh bởi các hóa thạch cây và động vật tìm thấy ở đây.
Một số hiện tượng thú vị về Sahara bao gồm việc tuyết rơi vào năm 1979 và những năm gần đây do biến đổi khí hậu, sự tồn tại của các bộ lạc du mục như người Bedouin và Tuareg, và việc tìm thấy hóa thạch của cá voi và khủng long. Sahara cũng là nơi diễn ra cuộc thi marathon băng qua sa mạc khắc nghiệt nhất thế giới.
Mặc dù khí hậu khô hạn, Sahara vẫn có nhiều động vật hoang dã như lạc đà Ả Rập, dê và hơn 100 loài bò sát. Cát từ Sahara còn được gió mang đến rừng Amazon và trở thành phân bón tự nhiên.
Sa mạc Sahara
© AP Photo / Abdeljalil Bounhar
3. Sa mạc Ả Rập
Sa mạc Ả Rập, còn được gọi là Rub' al Khali hay Empty Quarter, là sa mạc lớn nhất ở bán đảo Ả Rập. Với diện tích khoảng 2,3 triệu km², nơi đây nổi tiếng với các cồn cát cao và môi trường khắc nghiệt.
Đây là Sa mạc lớn thứ tư trên thế giới và lớn nhất tại châu Á. Tại trung tâm của hoang mạc là Rub' al-Khali, một trong những thực thể cát liên tục lớn nhất trên thế giới.
Về địa lý, Sa mạc Ả Rập có một số đặc điểm nổi bật như:
Hành lang địa thế nhiều cát gọi là sa mạc Ad-Dahna nối sa mạc An-Nafud ở phía bắc với Rub' Al-Khali ở phía đông nam.
Vách đứng Tuwaiq, một khu vực cung dài 800 km gồm các vách đá, cao nguyên và hẻm núi.
Các vùng bằng phẳng muối mặn như vùng cát lún Umm al Samim.
Bãi cát Wahiba của Oman, một biển cát cô lập giáp bờ biển phía đông.
Sa mạc Rub' Al-Khali, một bồn trầm tích kéo dài theo trục tây nam-đông bắc, với các đồng bằng sỏi hoặc thạch cao phủ cát và các đụn cát cao tối đa 250 m.
Sa mạc Ả Rập cũng có một số tài nguyên tự nhiên như dầu mỏ, khí đốt tự nhiên, phosphate và lưu huỳnh.
4. Sa mạc Gobi
Sa mạc Gobi nằm ở khu vực phía nam Mông Cổ và một phần Tây Bắc Trung Quốc. Nó được bao quanh bởi các dãy núi Altai, thảo nguyên và đồng cỏ Mông Cổ ở phía bắc, sa mạc Taklamakan ở phía tây, cao nguyên Tây Tạng ở phía tây nam, và bình nguyên Hoa Bắc ở phía đông nam.
Diện tích: Sa mạc Gobi là sa mạc lớn thứ tư trên thế giới, với diện tích khoảng 1,295,000 km2.
Khác với hình ảnh truyền thống về sa mạc với những cồn cát, phần lớn địa hình của Gobi bao gồm những vùng đá cứng. Tuy nhiên, nó vẫn có những khu vực với cát mịn và những vùng núi đồi hoang sơ.
Gobi có khí hậu khắc nghiệt với sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm. Mùa hè nóng bức, nhiệt độ có thể lên tới trên 40°C, trong khi mùa đông lại rất lạnh, nhiệt độ có thể xuống dưới 0°C. Gió thường thổi mạnh, gây ra cảm giác lạnh lẽo.
Mặc dù khí hậu khắc nghiệt, sa mạc Gobi vẫn là nơi sinh sống của nhiều loài động vật như lạc đà kép và linh dương sa mạc. Thực vật chủ yếu là các loài thích nghi với điều kiện khô hạn.
Gobi từng là một phần của Đế chế Mông Cổ vĩ đại và là nơi có nhiều thành phố quan trọng dọc theo Con đường Tơ lụa.
Giai đoạn thứ 9 của cuộc đua "Silk Road"( Con đường tơ lụa) ở sa mạc Gobi
© AFP 2023 / Patrick Baz
5. Sa mạc Kalahari
Kalahari là một sa mạc khổng lồ, chiếm khoảng 70% diện tích của Botswana và một phần của Zimbabwe, Namibia và Nam Phi. Tổng diện tích ước tính khoảng 930.000 km2.
Đây là một sa mạc bán khô cằn, với phần lớn diện tích được bao phủ bởi cát nâu đỏ. Nhiệt độ ở đây có sự chênh lệch cực lớn, từ trên 40°C ban ngày xuống dưới 0°C vào ban đêm.
Mặc dù khô cằn, Kalahari vẫn nhận được một lượng mưa nhất định hàng năm, từ 175-250 mm, giúp nuôi dưỡng một hệ sinh thái phong phú với nhiều loài động thực vật đặc hữu.
Kalahari có nhiều khu bảo tồn thiên nhiên quan trọng như Khu bảo tồn trung tâm Kalahari, Khu bảo tồn Khutse và Công viên đa quốc gia Kgalagadi. Các loài động vật quý hiếm như linh cẩu nâu, sư tử, mèo hổ, linh dương sừng kiếm sinh sống ở đây.
6. Sa mạc Patagonian
Sa mạc Patagonian (tiếng Tây Ban Nha: desierto de la Patagonia) là một sa mạc lớn nằm chủ yếu ở Argentina và là sa mạc lớn thứ bảy trên thế giới, với diện tích 620.000 km2
Mặc dù nằm ở vùng ôn đới, sa mạc Patagonian có khí hậu tương đối lạnh. Trong mùa đông, nhiệt độ trung bình chỉ khoảng 3°C và hiếm khi vượt quá 12°C.
Sự khô hạn của sa mạc Patagonian được cho là do hiệu ứng bóng mưa từ dãy núi Andes ở phía tây, cản trở các đám mây mang hơi ẩm từ Thái Bình Dương.
Sa mạc Patagonian nằm ở độ cao lớn, trên cao nguyên, điều này cũng góp phần làm cho khí hậu ở đây lạnh hơn so với các sa mạc khác.
7. Sa mạc Victoria Lớn
Sa mạc Victoria Lớn là sa mạc lớn nhất ở Úc, với diện tích khoảng 424.400 km2, chiếm khoảng 1/3 diện tích của Úc.
Nó nằm ở miền nam Úc, là một vùng đất cằn cỗi và rất ít dân cư sinh sống.
Lượng mưa trung bình hàng năm ở đây rất thấp, chỉ từ 200 đến 250 mm.
Nhiệt độ ban ngày vào mùa hè khá cao, khoảng 32-40°C, trong khi vào mùa đông nhiệt độ có thể xuống 18-23°C.
Sa mạc này được bao quanh bởi các sa mạc khác như sa mạc Little Sandy ở phía tây bắc, sa mạc Gibson và sa mạc Tirari ở phía đông, và đồng bằng Nullarbor ở phía nam.
Sấm sét tương đối phổ biến ở sa mạc này, trung bình 15-20 cơn bão/năm.Mặc dù khắc nghiệt, sa mạc Victoria Lớn vẫn có sự sống với các loài động, thực vật thích nghi với điều kiện khô hạn.
8. Sa mạc Syria
Sa mạc Syria, còn được gọi là thảo nguyên Syria hoặc Badia, là một vùng hoang mạc và bán hoang mạc rộng lớn ở Trung Đông, chiếm khoảng 55% diện tích đất của Syria. Nó giáp với thung lũng Orontes và vùng núi lửa Harrat al-Shamah về phía tây, sông Euphrates về phía đông, và hoà vào các hoang mạc của bán đảo Ả Rập về phía nam .
Địa hình của sa mạc Syria chủ yếu là đá sỏi, với một số wadi (sông mùa) xen kẽ . Trong sa mạc này có một vùng cao nguyên gọi là Hamad, với độ cao từ 700-900m, có khí hậu bán hoang mạc và nền đá vôi phủ sỏi chert .
Sa mạc Syria là nơi nguồn gốc của loài hamster vàng . Đây cũng là một trong những sa mạc lớn nhất thế giới, với diện tích lên tới 930.000 km2 .
Quân đội Syria cắt đứt nguồn sống của phiến quân trong sa mạc al-Suweida
© Sputnik / BASSEM HADDAD
9. Sa mạc Great Basin
Sa mạc Great Basin là một trong những sa mạc lớn nhất thế giới, với diện tích lên tới 490.000 km2 (khoảng 190.000 dặm vuông). Nó bao phủ hầu hết bang Nevada, một phần của Utah và một số bang khác ở Tây Bắc Hoa Kỳ.
Một đặc điểm độc đáo của sa mạc Great Basin là phần lớn lượng mưa rơi xuống đây đều ở dạng tuyết, thay vì mưa như các sa mạc khác. Lượng mưa trung bình hàng năm chỉ từ 150 đến 300 mm.
Sa mạc Great Basin được hình thành bên sườn ít mưa của dãy núi Sierra Nevada ở phía Đông California. Các khu vực xung quanh cũng chịu nhiều ảnh hưởng của sa mạc này, như những đợt gió mạnh được gọi là Santa Ana thường thổi về phía nam California.
Trong khu vực sa mạc Great Basin có rất nhiều các loại đá kỳ lạ hình thành, như những tảng đá được miêu tả là "nhỏ giọt như mật ong".
10. Sa mạc Chihuahua
Sa mạc Chihuahua là một sa mạc lớn nằm ở phía bắc Mexico và tây nam Hoa Kỳ. Nó là sa mạc lớn thứ ba ở Tây Bán Cầu và lớn thứ hai ở Bắc Mỹ, với diện tích khoảng 362.600 km2 (140.001 dặm vuông).
Sa mạc này được bao quanh bởi các dãy núi Sierra Madre Occidental ở phía Tây và Sierra Madre Oriental ở phía Đông, tạo ra "đảo bầu trời" với khí hậu lạnh và ẩm ướt giữa sa mạc. Độ cao của sa mạc chủ yếu từ 600-1.675 m (1.969-5.495 ft), cao hơn so với sa mạc Sonoran về phía Tây.
Khí hậu của sa mạc Chihuahua tương đối ôn hòa hơn so với các sa mạc khác, với mùa hè nóng và mùa đông lạnh tùy thuộc vào độ cao. Lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 235 mm (9,3 inch), dao động từ 150-400 mm (6-16 inch), cao hơn so với hầu hết các sa mạc khác. Tuyết rơi cũng rất ít, chỉ ở các khu vực núi cao.
