Việt Nam: “Cha chung không ai khóc”
© Ảnh : Báo Nhân Dân điện tử
Đăng ký
Cho ý kiến về dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu thẳng tình trạng có cán bộ, công chức phát hiện hành vi lãng phí nhưng không phản ánh, không báo cáo vì “cha chung không ai khóc”.
Ông cũng lưu ý, dự thảo Luật cần thiết kế để bảo đảm cho người dân mạnh dạn đề xuất, kiến nghị, tránh tình trạng người dân thấy tình trạng lãng phí, không tiết kiệm cung cấp thông tin, phản ánh nhưng lại quy kết là xuyên tạc. Quy định cứng nhắc như vậy thì còn ai dám cung cấp thông tin nữa.
Xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội
TTXVN cho biết, sáng ngày 22 tháng 9, tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các đại biểu đã cho ý kiến đối với dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.
Đa số ý kiến thống nhất đánh giá rằng, dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về tiết kiệm, chống lãng phí, phù hợp với Hiến pháp và cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.
Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết, Luật Tiết kiệm, chống lãng phí nhằm thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng và chính sách của Nhà nước trong công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ở giai đoạn hiện nay; đồng thời kịp thời khắc phục những hạn chế, tồn tại của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hiện hành. Do vậy, việc xây dựng dự án Luật thay thế là hết sức cần thiết.
Phạm vi điều chỉnh của Luật dự kiến bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, cụ thể: quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.
Dự thảo cũng khẳng định nguyên tắc: Việc thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí phải tuân thủ quy định của Luật này và các văn bản pháp luật có liên quan, nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc “thực hành tiết kiệm ở mọi ngành, mọi nghề, mọi cán bộ, đảng viên và người dân”, dự thảo Luật đã bổ sung một số nội dung lớn.
Một là, bổ sung nguyên tắc bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo và theo dõi thi hành pháp luật, nhằm kịp thời phát hiện điểm nghẽn, nút thắt và đề xuất giải pháp xử lý.
Hai là, bổ sung quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” vào ngày 31 tháng 5 hằng năm. Đây là ngày bài viết “Thế nào là Kiệm” của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên Báo Cứu Quốc (31 tháng 5 năm 1949). Việc chọn ngày này làm “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” nhằm lan tỏa tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.
Ba là, bổ sung quy định về trách nhiệm xây dựng và lan tỏa văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội. Dự thảo quy định trách nhiệm cụ thể cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước; cơ quan báo chí; hệ thống giáo dục; đồng thời khuyến khích cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân tham gia.
Báo chí có trách nhiệm phản ánh, tuyên truyền chủ trương, chính sách pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí; biểu dương gương điển hình; phê phán hành vi vi phạm. Nội dung giáo dục tiết kiệm, chống lãng phí cũng được yêu cầu lồng ghép trong chương trình của hệ thống giáo dục quốc dân.
Thứ tư là, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí do Bộ Tài chính thống nhất quản lý. Cơ sở dữ liệu này sẽ tập hợp các thông tin, số liệu liên quan để phục vụ công tác quản lý, theo dõi, báo cáo trên phạm vi cả nước. Dự thảo giao Chính phủ quy định chi tiết việc xây dựng, cập nhật, duy trì, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu.
Năm là, bổ sung quy định khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thực hiện các biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí trong sản xuất, kinh doanh.
Các biện pháp này bao gồm nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ; đổi mới sáng tạo; tối ưu hóa quy trình sản xuất; nâng cao năng suất lao động; sử dụng năng lượng tái tạo và các giải pháp tiết kiệm khác.
Tránh tình trạng “cha chung không ai khóc”
Trình bày nội dung thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, cho biết Thường trực Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật mới, đồng thời đánh giá hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ.
Thường trực Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước; tuân thủ Điều 56 Hiến pháp năm 2013; phù hợp nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đồng thời chuyển từ tư duy “tiết kiệm chi phí” sang tư duy “hiệu quả sử dụng ngân sách và tài nguyên” dựa trên kết quả đầu ra; tăng cường trách nhiệm giải trình của người đứng đầu.
Về đối tượng áp dụng, có ý kiến tại cơ quan thẩm tra cho rằng, luật cần có sự điều chỉnh trong cách tiếp cận, cụ thể là đối với doanh nghiệp tư nhân, việc điều chỉnh bằng Luật nên tập trung vào các hành vi lãng phí có tác động tiêu cực đến lợi ích công cộng, chứ không nên can thiệp sâu vào hoạt động quản trị nội bộ.
Các hành vi này có thể bao gồm: lãng phí tài nguyên quốc gia như đất đai, khoáng sản, nước; lãng phí năng lượng không tuân thủ các quy định về tiết kiệm năng lượng; các hành vi gây ô nhiễm môi trường do sản xuất kém hiệu quả.
Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề nghị bổ sung nguyên tắc “Việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cần phân biệt rõ giữa hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với các rủi ro khách quan trong quá trình đổi mới, thực hiện cơ chế, chính sách thí điểm” nhằm tạo không gian pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, không bị “đánh đồng” giữa thất bại trong thử nghiệm và sai phạm; vừa kiểm soát được lãng phí vừa khuyến khích tính chủ động, năng động của cán bộ, công chức.
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, việc xử lý lãng phí trong xã hội, trong nhân dân phải chuyển từ nhận thức sang hành động, cần sử dụng tốt nguồn lực, vật lực để tiết kiệm mà vẫn phát huy hiệu quả đầu tư.
Ông lấy ví dụ về dự án cao tốc La Sơn - Túy Loan chỉ xây dựng 2 làn xe, không có làn dừng khẩn cấp, sau khi đưa vào sử dụng đã bộc lộ bất cập, phải sửa chữa bổ sung.
“Như vậy có lãng phí không?”, Phó Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi và yêu cầu Luật cần làm rõ nguyên nhân các công trình gây lãng phí, làm tăng chi phí đầu tư và mất cơ hội phát triển.
Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng góp ý về khoản 3, điều 4 của dự thảo Luật, trong đó định nghĩa lãng phí là “việc quản lý, khai thác, sử dụng không đúng định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc việc quản lý, sử dụng không hiệu quả, không đạt được mục tiêu đã định hoặc tạo rào cản phát triển kinh tế, xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước”. Ông đề nghị xem xét kỹ câu chữ trong điều khoản này để bảo đảm rõ ràng, chặt chẽ.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng lãng phí nguồn lực đồng nghĩa lãng phí thời cơ, nhân lực, cơ hội phát triển kinh tế. Ông chỉ ra tình trạng thờ ơ trong xã hội khi chứng kiến lãng phí mà không có phản ánh, trách nhiệm, gọi đây là hiện tượng “Cha chung không ai khóc”.
“Có câu đại biểu Quốc hội nói về luật này là tình trạng 'cha chung không ai khóc', nghĩa là không phải lĩnh vực của mình thì thôi kệ, cơ quan nào chịu trách nhiệm thì cơ quan đó phát hiện, phản ánh và có biện pháp, chế tài. Đây là văn hóa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Không chỉ với người dân đâu, ngay cả cán bộ, công chức phát hiện và biết đó là lãng phí nhưng không phải việc của mình nên không có phản ánh, không có báo cáo”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu thực tế.
Ông lưu ý, nếu thực trạng này còn tiếp diễn thì phong trào thực hành tiết kiệm, phòng, chống lãng phí khó có thể lan tỏa. Theo ông, Luật lần này cần thể chế hóa cụ thể, tránh “chép lại” các quy định chủ trương, đường lối. Ông cũng nhấn mạnh vai trò giám sát của nhân dân chưa được quy định rõ trong dự thảo và cần bổ sung.
Cho rằng, ai cũng phải có trách nhiệm để phản ánh dù phản ánh có thể đúng hoặc chưa đúng, Phó Chủ tịch Trần Quang Phương lưu ý, trong quy định cung cấp thông tin phát hiện lãng phí tại dự thảo Luật cần thiết kế để bảo đảm cho người dân mạnh dạn đề xuất, kiến nghị.
“Tránh tình trạng người dân thấy tình trạng lãng phí, không tiết kiệm cung cấp thông tin, phản ánh nhưng lại quy kết là xuyên tạc. Quy định cứng nhắc như thế thì không ai dám cung cấp thông tin nữa”, ông Phương nói thẳng.
Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải lưu ý, ban soạn thảo và cơ quan thẩm tra cần tiếp tục rà soát kỹ các điều khoản để bảo đảm khi Luật được thông qua có cơ sở thực tiễn, đi vào đời sống.
Ông nhấn mạnh phải thực hiện đúng quan điểm của Nghị quyết số 37, “những gì đã rõ, đã chín thì đưa vào luật để xem xét thực hiện, tránh chồng chéo, lãng phí”.
Đồng thời, ông đề nghị nâng cao hiệu quả thực hành tiết kiệm, rà soát các quy định, điều khoản về tổ chức thực hiện và tiếp thu đầy đủ các vấn đề nêu trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính.
Dự kiến, dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 tới.
