Con đường tất yếu của Việt Nam: Người Việt với tinh thần “Thánh Gióng”
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Đăng ký
Phát biểu tại diễn đàn phát triển kinh tế số và xã hội số Việt Nam ngày 20/12, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc chiến lược để thực hiện khát vọng phát triển nhanh và bền vững, trong hành trình đó, kinh tế số và xã hội số là con đường tất yếu.
Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, thực tiễn đã chứng minh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh rất phù hợp với phẩm chất, năng lực của con người Việt Nam - thông minh, có tư duy đổi mới sáng tạo, cần cù, ham học hỏi và có khả năng trưởng thành, lớn mạnh với tinh thần "Thánh Gióng".
Đặt câu hỏi chúng ta đang đứng ở đâu trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu, Thủ tướng gợi mở làm thế nào để khơi thông những điểm nghẽn còn ách tắc trong kết nối, chia sẻ dữ liệu hay cần những cơ chế đặc thù gì Việt Nam trở thành cái nôi của khởi nghiệp sáng tạo và phát triển công nghệ mới?
Con đường tất yếu
Sáng 20/12, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Diễn đàn quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ ba, với chủ đề: “Phát triển kinh tế số, xã hội số toàn diện, bao trùm – Đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026–2030”.
Phát biểu báo cáo dẫn đề tại Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc chiến lược nhằm hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững, đưa đất nước trở thành quốc gia thu nhập cao trong những thập niên tới. Trong tiến trình đó, kinh tế số và xã hội số không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu, là động lực cốt lõi của tăng trưởng và đổi mới mô hình phát triển.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, diễn đàn lần này tập trung bàn thảo một vấn đề lớn như làm thế nào để kinh tế số và xã hội số thực sự trở thành không gian phát triển mới của Việt Nam, thay vì chỉ dừng lại ở việc số hóa mô hình cũ, qua đó đóng góp mang tính quyết định cho mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.
Thủ tướng Phạm Minh Chính tới dự và chủ trì Diễn đàn quốc gia phát triển Kinh tế số và xã hội số lần thứ 3 tổ chức sáng 20/12
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, phát triển kinh tế số và xã hội số của Việt Nam trong thời gian tới cần chuyển mạnh từ số hóa cái cũ sang kiến tạo không gian phát triển mới, nơi dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI), nền tảng số, doanh nghiệp số và công dân số cùng trở thành động lực tăng trưởng.
Ông phân tích, hiện nay, kinh tế số của Việt Nam vẫn chủ yếu dựa trên số hóa các hoạt động truyền thống, chưa chuyển mạnh sang hình thành mô hình tăng trưởng mới. Tỷ trọng kinh tế số trong GDP tăng nhanh, song giá trị gia tăng nội địa còn thấp, phụ thuộc nhiều vào các nền tảng xuyên biên giới. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực sự tham gia sâu vào chuỗi giá trị số.
Vì vậy, theo Bộ trưởng, nhiệm vụ của giai đoạn tới không chỉ là “làm nhiều hơn”, mà là “làm khác đi, làm sâu hơn”, tạo ra giá trị gia tăng cao hơn và phát triển bền vững hơn, đòi hỏi những đổi mới mang tính đột phá.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ năm định hướng lớn. Thứ nhất, kiến tạo một cấu trúc nền kinh tế số quốc gia, thay vì số hóa rời rạc từng lĩnh vực. Cần chuyển từ tiếp cận “mỗi ngành một đề án chuyển đổi số” sang thiết kế lại toàn bộ cấu trúc nền kinh tế dựa trên các lớp hạ tầng số dùng chung như viễn thông, internet, điện toán, dữ liệu số, AI, nền tảng số và dịch vụ số. Trong quá trình này, Nhà nước phải đóng vai trò kiến trúc sư trưởng của nền kinh tế số và xã hội số quốc gia, định hình cấu trúc để thị trường vận hành hiệu quả.
Thứ hai, coi dữ liệu, AI và năng lực tính toán là các năng lực sản xuất nền tảng của nền kinh tế số, không chỉ là công cụ hỗ trợ, có vai trò tương đương điện, nước, viễn thông. Nhà nước, doanh nghiệp và người dân có thể sử dụng các năng lực này dưới dạng dịch vụ.
Bộ trưởng nhấn mạnh vai trò mới của các nhà mạng viễn thông thế hệ mới trong phát triển kinh tế số và xã hội số. Nhà mạng không chỉ cung cấp kết nối, mà còn cung cấp các năng lực số cốt lõi để doanh nghiệp xây dựng sản phẩm, dịch vụ và vận hành nền kinh tế. Giá trị của nhà mạng không chỉ nằm ở số lượng thuê bao, mà ở số lượng dịch vụ mà các doanh nghiệp khác xây dựng trên mạng.
“Nhà mạng phải trở thành xương sống của không gian số quốc gia, không chỉ là mạng viễn thông, đó còn là trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, điện toán biên, nền tảng, an toàn an ninh mạng”, Bộ trưởng nói.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày báo cáo dẫn đề về phát triển kinh tế số và xã hội số Việt Nam
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Thứ ba, chuyển từ Chính phủ điện tử với trọng tâm là “số hóa thủ tục” sang mô hình Nhà nước điều hành dựa trên dữ liệu và các mô hình dự báo.
Thứ tư, phát triển thị trường số quốc gia lấy doanh nghiệp làm trung tâm. Cần chuyển từ hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số sang tạo lập thị trường số, tạo cầu cho doanh nghiệp Việt Nam, xây dựng niềm tin cho doanh nghiệp số Việt Nam. Doanh nghiệp Việt Nam lớn lên từ thị trường nội địa, sau đó vươn ra toàn cầu, hình thành các tập đoàn công nghệ Việt Nam sở hữu năng lực nền tảng số.
Thứ năm, xây dựng xã hội số lấy con người làm trung tâm và niềm tin số làm nền tảng. Theo Bộ trưởng, chuyển đổi số cuối cùng là chuyển đổi con người. Vì vậy, cần phổ cập kỹ năng số, tư duy số, đạo đức số cho toàn xã hội, xây dựng văn hóa số Việt Nam nhân văn, an toàn, sáng tạo và có trách nhiệm.
“Xã hội số không chỉ là phổ cập công nghệ mà là trao quyền số cho người dân, gắn với niềm tin, đạo đức và văn hóa số. Nếu kinh tế số trả lời câu hỏi ‘làm ra của cải như thế nào?’ thì xã hội số trả lời câu hỏi ‘phát triển vì ai?’”, Bộ trưởng chia sẻ.
Theo Bộ trưởng, xã hội số không phải là xã hội mà mọi hoạt động đều được đưa lên môi trường mạng, mà là xã hội trong đó mỗi người dân được trao thêm quyền nhờ công nghệ số, từ quyền tiếp cận thông tin, dịch vụ công, học tập suốt đời đến quyền tham gia quản lý xã hội. Trong xã hội số, công dân số không chỉ là người thụ hưởng mà còn là chủ thể tham gia kiến tạo chính sách; chính quyền không chỉ là cơ quan quản lý mà là nhà cung cấp dịch vụ công dựa trên dữ liệu; cộng đồng số trở thành một không gian xã hội mới song song và gắn kết với không gian vật lý.
“Kinh tế số và xã hội số không chỉ là câu chuyện của công nghệ mà là câu chuyện của tái cấu trúc phát triển, tái thiết niềm tin và tái định vị vai trò của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong kỷ nguyên số”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Thủ tướng và lãnh đạo các bộ, ngành dự Diễn đàn
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ cam kết tiếp tục đóng vai trò kiến trúc sư về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; đồng hành cùng các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp để hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững và bao trùm.
Chúng ta đang đứng ở đâu trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu?
Phát biểu tại Diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, Việt Nam đã xác định phát triển kinh tế số nhằm đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh; đồng thời xây dựng xã hội số bao trùm, nhân văn, nâng cao chất lượng sống, bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ, thu hẹp khoảng cách phát triển và phát huy bản sắc văn hóa trên môi trường số.
Trên tinh thần “kinh tế số là động lực, xã hội số là nền tảng, con người làm trung tâm”, Đại hội XIII của Đảng đã xác định rõ mục tiêu phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, từng bước phát triển kinh tế số và xã hội số.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu khai mạc Diễn đàn
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Thủ tướng cho biết Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị ban hành tháng 12/2024 đã xác định phát triển kinh tế số và xã hội số là một trong những đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu và đưa đất nước phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới.
Thủ tướng đề nghị các đại biểu phân tích thẳng thắn, khách quan, có số liệu minh chứng về thực trạng phát triển kinh tế số và xã hội số của Việt Nam, làm rõ những kết quả nổi bật và xác định rõ Việt Nam đang ở đâu trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu. Đồng thời, chia sẻ kinh nghiệm hay, bài học quý, cách làm sáng tạo trong phát triển kinh tế số và xã hội số, nhất là từ các tập đoàn công nghệ lớn và các địa phương đi đầu, để nhân rộng mô hình thành công.
Người đứng đầu Chính phủ cũng yêu cầu nhận diện rõ những tồn tại, hạn chế, rào cản, điểm nghẽn, đặc biệt về thể chế và cơ chế chính sách trong triển khai các dịch vụ số xuyên biên giới, thuế, sở hữu trí tuệ và bảo đảm an ninh mạng.
“Làm thế nào để khơi thông những điểm nghẽn còn ách tắc trong kết nối, chia sẻ dữ liệu? Cần những cơ chế đặc thù gì để Việt Nam trở thành cái nôi của khởi nghiệp sáng tạo và phát triển công nghệ mới? Làm gì để xây dựng một xã hội số văn minh, bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau? Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội như thế nào?”, Thủ tướng đặt vấn đề.
Thủ tướng nhấn mạnh các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thời gian tới
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Việt Nam và cơ hội với kinh tế tầm thấp
Tại Diễn đàn, ông Arnaud Ginolin, Giám đốc điều hành Boston Consulting Group (BCG), tham luận về phát triển kinh tế không gian tầm thấp, nhận định đây là một hướng phát triển mới giàu tiềm năng. Theo ông, kinh tế tầm thấp là hệ sinh thái khởi nghiệp, công nghiệp và công nghệ hoạt động trong không gian dưới 1.000 m, bao gồm nhiều loại thiết bị bay khác nhau, hình thành một tầng không gian kinh tế mới ngay phía trên mặt đất.
Cấu trúc của nền kinh tế tầm thấp hiện nay xoay quanh hai phân khúc chính: máy bay không người lái, bao gồm cả các nền tảng cất cánh thẳng đứng hoặc cất - hạ cánh đường băng ngắn; và eVTOL – máy bay điện cất cánh, hạ cánh thẳng đứng, có khả năng chở 9-10 hành khách hoặc vận chuyển hàng hóa với tải trọng khoảng 200 kg, được xem là trụ cột cốt lõi của nền kinh tế tầm thấp.
BCG xác định 6 nhóm ứng dụng chính của kinh tế tầm thấp, sắp xếp theo mức độ trưởng thành, gồm quân sự - an ninh; nông nghiệp; logistics; ứng phó thảm họa; du lịch trải nghiệm; và vận tải hàng không. Trong đó, lĩnh vực quân sự và an ninh, đặc biệt là ISR, đứng đầu về mức độ trưởng thành; tiếp đến là nông nghiệp, logistics và ứng phó thảm họa – những lĩnh vực có mức độ phù hợp cao với điều kiện của Việt Nam.
Thủ tướng ghi nhận, biểu dương và đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng và kết quả đạt được của các bộ, ngành, địa phương; sự đồng lòng, ủng hộ, tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp đã có nhiều đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế số, xã hội số thời gian qua
© Ảnh : VGP/Nhật Bắc
Về dài hạn, kinh tế tầm thấp có thể phát triển thành hệ sinh thái tích hợp với hạ tầng số, viễn thông 5G-6G, hệ thống quản lý không lưu tầm thấp và các trung tâm điều phối dựa trên AI, cho phép quản lý giao thông đa tầng an toàn và hỗ trợ mạnh mẽ cho hạ tầng viễn thông mặt đất.
Quy mô thị trường kinh tế tầm thấp toàn cầu năm 2025 ước đạt 50–180 tỷ USD và dự kiến tăng trưởng khoảng 13% mỗi năm, đạt 250–330 tỷ USD vào năm 2030. Động lực tăng trưởng đến từ thương mại, vận tải số, hạ tầng mạng, công nghiệp, quốc phòng và an ninh.
BCG cho rằng, để phát triển thành công nền kinh tế tầm thấp, cần hội tụ năm yếu tố then chốt: khung pháp lý và ưu đãi toàn diện; lựa chọn các trường hợp sử dụng ưu tiên; xây dựng hệ sinh thái công nghệ; triển khai các khu thí điểm, sandbox; và mở rộng quy mô công nghiệp.
Đối với Việt Nam, cơ hội chính sách có thể được tiếp cận theo ba định hướng: khai phá các lĩnh vực kinh tế trọng điểm như nông nghiệp, logistics, vận tải và đô thị; tăng cường an ninh quốc gia và năng lực giám sát; hình thành các cụm công nghệ và xuất khẩu chuyên biệt tập trung vào linh kiện AI, phần mềm và giải pháp “Made in Vietnam”.
