Tuy nhiên, làm sao để các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tận dụng tối đa EVFTA và không để mất lợi thế cạnh tranh và tự nâng cao năng lực sản xuất, tìm lợi thế phát triển trước làn sóng tràn vào Việt Nam của các ông lớn từ châu Âu là một bài toán chiến lược cần lời giải.
EVFTA chắc chắn sẽ thúc đẩy quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và EU một cách toàn diện tuy nhiên cũng đặt ra cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ hàng loạt thách thức và nguy cơ “thua ngay trên sân nhà” nếu không hiểu được quy luật cuộc chơi ở một thị trường khó tính như liên minh châu Âu.
Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tận dụng cơ hội, thực thi hiệu quả EVFTA
Sáng 5/6/2020, tại Hà Nội, Hội nghị “Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tận dụng cơ hội, thực thi hiệu quả EVFTA” do Bộ Công Thương phối hợp với Hiệp hội doanh nghiệp Nhỏ và Vừa Việt Nam tổ chức theo hình thức trực tiếp đã diễn ra tại Trung tâm hội nghị Quốc tế (số 11 Lê Hồng Phong, Hà Nội).
Cùng với điểm cầu Hà Nội, Hội nghị lần này cũng được phát trực tuyến tại các điểm cầu ở 62 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh và Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Nhỏ và Vừa (SMEs) Việt Nam Nguyễn Văn Thân đồng chủ trì Hội nghị hôm nay.
Theo cổng thông tin điện tử Bộ Công thương, Hội nghị lần này thu hút hơn 300 đại biểu đến từ các cơ quan Trung ương, Hiệp hội, doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội và địa phương lân cận đến tham dự và trao đổi thông tin. Đây là hội nghị đầu tiên của Bộ Công Thương với một cộng đồng doanh nghiệp cả nước liên quan đến thực thi và khai thác hiệu quả Hiệp định EVFTA.
Tại các đầu cầu ở 62 địa phương trên cả nước có sự tham gia trao đổi, thảo luận trực tiếp bằng hình thức trực tuyến thông qua nền tảng PolyCom của VNPT của trên 1.500 đại biểu gồm đại diện lãnh đạo các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Sở/Ban/Ngành và doanh nghiệp trên địa bàn.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã cung cấp, trao đổi thông tin chuyên sâu về tiếp cận thị trường và đánh giá các tác động đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) của Việt Nam khi thực thi Hiệp định, đồng thời đưa ra định hướng về các ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu sang thị trường EVFTA.
Đại diện các cơ quan, ban ngành cũng thông tin về nhu cầu nhập khẩu các nước thuộc EVFTA, nêu ra định hướng hoạt động xúc tiến thương mại nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ khai thác hiệu quả cơ hội mà Hiệp định EVFTA đem lại.
EVFTA giúp Việt Nam tham gia tái cấu trúc chuỗi cung ứng bị đứt gãy vì Covid-19
“Đến nay, Việt Nam đã có chiến lược hội nhập hoàn chỉnh với quan hệ thương mại tự do với 15/20 nền kinh tế lớn nhất của thế giới, đón bắt kịp thời xu thế phát triển chung”, đồng chí Trần Tuấn Anh cho biết, đồng thời nhấn mạnh, những FTA thế hệ mới như CPTPP, và mới đây nhất là EVFTA là những miếng ghép giúp Việt Nam hoàn thiện dần chiến lược hội nhập.
Lãnh đạo ngành Công thương khẳng định, với EVFTA, lần đầu tiên Việt Nam đạt được tỷ lệ ưu đãi cao nhất trong số các đối tác thương mại của mình, khi trong 7 năm đầu tiên, việc cắt giảm thuế quan cho các mặt hàng, sản phẩm của Việt Nam vào EU lên tới 97 %.
Bộ trưởng cho biết, FTA này được coi là công cụ và nền tảng quan trọng để giúp các nước đang phát triển như Việt Nam sẽ tiếp tục cải cách và thực thi các biện pháp cùng với mở cửa thị trường, hoàn thiện thể chế pháp luật để tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu quả quản trị quốc gia cũng như tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền theo hướng văn minh dân chủ và phát triển.
“Điều kiện cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của chúng ta sẽ thuận lợi hơn rất nhiều, trong bối cảnh chung của thế giới mới vẫn đang tiếp tục toàn cầu hóa, đồng thời đang phải đối mặt với rất nhiều biểu hiện của bảo hộ mậu dịch, chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa đơn phương trong các quan hệ thương mại và hệ thống chính trị toàn cầu”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.
Đồng chí Trần Tuấn Anh khẳng định, thông qua những yêu cầu và cam kết trong phát triển FTA như vậy, không chỉ các lĩnh vực quản lý nhà nước mà trong các hoạt động cụ thể của từng ngành, từng lĩnh vực nền kinh tế xã hội của đất nước cũng sẽ được những điều kiện thuận lợi để thụ hưởng những ưu đãi trong tiếp cận với thị trường quốc tế, về cả tín dụng, thị trường hàng hóa, dịch vụ, đổi mới công nghệ, thị trường lao động.
Với EVFTA, theo lãnh đạo Bộ Công thương, những thuận lợi về cải cách thế chế và cơ chế hợp tác song phương sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho chúng ta khẳng định vị thế trung tâm của khu vực trong việc thu hút đầu tư để tiếp tục cải thiện trình độ công nghệ, trình độ nguồn nhân lực, năng suất lao động.
“Đây cũng là những cơ hội để chúng ta tham gia vào tái cấu trúc lại chuỗi cung ứng mới đang bị đứt gãy do Covid-19 và những tình huống mới trong bối cảnh chung của khu vực và toàn cầu”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.
EVFTA thách thức doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam?
Cụ thể, có 7 thách thức lớn đặt ra với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Trước hết là yêu cầu về rào cản kỹ thuật như an toàn vệ sinh dịch tễ, quy tắc ứng xử, các quy định về bảo vệ môi trường, về nguồn gốc xuất xứ, sức ép cạnh tranh khi mở cửa thị trường, hàng hóa EU sẽ tràn vào Việt Nam với chất lượng, mẫu mã đẹp hơn.
Doanh nghiệp Việt Nam cũng được trước nguy cơ về phòng vệ thương mại, khi các nước áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp. Ngoài ra là thách thức cạnh tranh nguồn lao động, trong bối cảnh doanh nghiệp hạn chế thông tin, chưa chuẩn bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, lại thiếu vốn và nguồn lực cho sản xuất.
Để tận dụng tối đa các cơ hội mà Hiệp định EVFTA mang lại, đồng thời thực thi một cách nghiêm chỉnh các quy định của EVFTA, Chủ tịch Hiệp hội đề xuất Chính phủ cần đẩy nhanh tiến trình cải cách các thủ tục hành chính, cùng với đó là chỉ đạo rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách.
Đồng thời Chính phủ cần chỉ đạo tăng cường triển khai tuyên truyền về nội dung của Hiệp định và hướng dẫn thực hiện các nội dung cam kết, các quy định nêu trong EVFTA.
Đặc biệt, theo TS. Nguyễn Văn Thân, cần tăng nguồn lực tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận nguồn vốn vay với mức lãi suất cho vay ưu đãi để triển khai các dự án EVFTA.
EVFTA thúc đẩy toàn diện quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và EU
Phân tích thêm về những cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu của EU trong Hiệp định EVFTA, ông Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, hiện nay EU dành cho Việt Nam thuế nhập khẩu ưu đãi theo Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (gọi tắt là GSP).
Theo đó, đây là Chương trình EU hỗ trợ các nước đang phát triển và kém phát triển xuất khẩu hàng hóa sang EU. Để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp, Hiệp định EVFTA có quy định về mối quan hệ giữa thuế suất theo Hiệp định này và thuế suất trong Chương trình GSP mà EU đang dành cho Việt Nam.
Cụ thể, EVFTA quy định thuế suất ưu đãi của EU theo EVFTA trong bất kỳ trường hợp nào không được cao hơn mức thuế mà EU áp dụng cho hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam trước ngày EVFTA có hiệu lực. Nghĩa vụ này áp dụng từ ngày đó tới năm thứ 7 sau khi Hiệp định có hiệu lực.
“Trong thời gian tới, nếu được đưa vào thực thi, EVFTA sẽ là cú hích quan trọng cho xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường hơn 500 triệu dân này. Với các kết quả đàm phán đã đạt được, cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ trong Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ thúc đẩy quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và EU một cách toàn diện và sâu sắc hơn trong thời gian tới, đặc biệt là khi đại dịch Covid-19 tạm thời lắng xuống”, ông Lương Hoàng Thái khẳng định.
Ngoại ngữ kém khó khai thác lợi thế hiệp định thương mại
Phát biểu tại Hội nghị, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, việc thực thi EVFTA là một chiến lược dài hạn nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia sâu vào chuỗi giá trị khu vực, nâng cao năng lực sản xuất xuất khẩu và cạnh tranh.
Một số doanh nghiệp xuất khẩu trong lĩnh vực dệt may, da giày, đồ nội thất, thủy sản có quy mô lớn và kinh doanh bài bản vào thị trường EU.
Tuy nhiên, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cũng cho hay, rất nhiều doanh nghiệp đang xuất khẩu vào EU là các doanh nghiệp vừa và nhỏ với nguồn lực hạn chế, quy trình sản xuất chưa đạt chuẩn EU, chưa có sự đầu tư thích đáng cho R&D, chưa khai thác hiệu quả tài sản sở hữu trí tuệ, thương hiệu thiếu nhân lực có ngoại ngữ và kỹ năng đàm phán xúc tiến thương mại chuyên nghiệp để thực hiện hoạt động xuất khẩu vào thị trường EU.
“Vì vậy, trong thời gian tới, một trong những việc các doanh nghiệp Việt Nam cần làm ngay là đầu tư nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm hàng hóa nhằm củng cố tính cạnh tranh của sản phẩm tại thị trường EU”, ông Trần Thanh Hải nêu rõ.
Đồng thời, các doanh nghiệp cần chú trọng vấn đề vệ sinh thực phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn và quy trình quản lý do EU quy định, coi trọng trách nhiệm xã hội, minh bạch hóa thông tin về lao động, môi trường sản xuất, đặc biệt đảm bảo quy tắc xuất xứ khi xuất khẩu vào EU.
Đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần coi EVFTA là khởi đầu một chặng đường kinh doanh trong bối cảnh mới, lấy sức ép về cạnh tranh là động lực để đổi mới và phát triển. Đồng thời, cũng cần chủ động tìm hướng hợp tác với các thị trường đối tác của Hiệp định để thu hút mạnh mẽ đầu tư trực tiếp vào Việt Nam nhằm tận dụng hiệu quả nguồn vốn và việc chuyển giao công nghệ từ các tập đoàn lớn.
“Đây cũng chính là cơ hội tốt để các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam tham gia sâu hơn nữa vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu”, ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh.
Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại cho rằng, EU là một thị trường lớn nhưng đòi hỏi khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, lao động, môi trường trong khi không phải doanh nghiệp nào cũng đáp ứng được các yêu cầu. Khó khăn tiếp theo đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi thực hiện các hoạt động xúc tiến tại thị trường EU là rào cản ngôn ngữ, khác biệt văn hóa cũng như hiểu biết hạn chế đối với các quy định tại thị trường EU.
Ngoài ra, thách thức trước mắt đối với xuất khẩu của Việt Nam đến từ hệ lụy tiêu cực của đại dịch Covid-19 kéo theo sự suy thoái nền kinh tế thế giới cũng như các nước EU.
Đưa ra giải pháp cụ thể cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, ông Vũ Bá Phú cho rằng, với các thị trường đầu tàu truyền thống (như Hà Lan, Đức, Anh, Pháp, Italia, Tây Ban Nha và Bỉ) được coi là thị trường cửa ngõ giúp lan tỏa đi các nước khác trong khối EU, doanh nghiệp cần tiếp tục khai thác dư địa, tận dụng tối đa lợi thế mà EVFTA mang lại nhằm mở rộng thị phần, phát huy lợi thế cạnh tranh của mình.
“Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần tận dụng những thị trường ngách phù hợp với năng lực của mình và chưa có nhiều đối thủ cạnh tranh được coi là “cánh cửa” giúp hàng Việt vào sâu hơn nữa thị trường EU”, ông Vũ Bá Phú nhấn mạnh.
Gỡ thẻ vàng EU, sàng lọc trong đầu tư để bảo vệ lợi ích quốc gia
“Các địa phương cần quan tâm để tránh lặp lại bài học “thẻ vàng” với thủy sản xuất khẩu của Việt Nam vào EU”, ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.
Về phía Bộ Công Thương, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết Bộ sẽ tích cực rà soát, đôn đốc thực hiện, phối hợp cùng các địa phương hỗ trợ doanh nghiệp nội luật hóa các nội dung của EVFTA, bởi như Bộ trưởng khẳng định, doanh nghiệp vừa và nhỏ là trọng tâm trong chương trình phát triển của Chính phủ, các cơ chế sẽ được cụ thể hóa.
Tại Hội nghị cũng xuất hiện nhiều ý kiến bày tỏ mối quan ngại rằng các doanh nghiệp lớn của châu Âu liệu có nhờ vào EVFTA có tiến hành hoạt động mua bán và sáp nhập các doanh nghiệp trong các ngành kinh tế chủ chốt của Việt Nam.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh lưu ý, cùng với việc thu hút đầu tư là các chính sách sàng lọc trong đầu tư để bảo vệ lợi ích quốc gia.
“Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển cũng như tận dụng được các lợi ích của EVFTA là trách nhiệm pháp lý và đạo lý của Bộ Công Thương” - Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.
Bộ Công Thương sẽ đẩy nhanh phối hợp với EU và có giải pháp cụ thể để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp SMEs hợp tác kỹ thuật, đào tạo cũng như các khoản hỗ trợ cần thiết khác.
Về phần mình, Cục Xúc tiến thương mại đã xác định mục tiêu trong thời gian tới sẽ tiếp tục nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam nhằm chuẩn bị những hành trang cần thiết để tiếp cận và khai thác thị trường EU một cách chủ động, hiệu quả.
Cục sẽ định hướng, hỗ trợ xây dựng kế hoạch hoạt động xúc tiến thương mại mang tính trung và dài hạn, bài bản phù hợp với thị trường EU cho những ngành hàng có lợi thế cạnh tranh của Việt Nam, đồng thời tạo cơ hội cho doanh nghiệp, nhà xuất khẩu, hiệp hội tận dụng hiệu quả các nguồn lực, tối đa hóa lợi ích mà các cam kết của hiệp định EVFTA mang lại.
“Có thể nói, chưa bao giờ chúng ta có sự chuẩn bị chủ động, kỹ lưỡng và bài bản cho việc thực thi một hiệp định FTA như lần này. Chính phủ đã có Kế hoạch hành động tổng thể, Bộ Công Thương cũng đã có Kế hoạch chi tiết, tổ chức thường xuyên, liên tục các hoạt động nhằm hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tận dụng được tối đa những cơ hội mà Hiệp định mang lại, đặc biệt là trong bối cảnh chúng ta cũng như nhiều thị trường trên thế giới đang chịu tác động lớn từ dịch Covid-19. Đây cũng là cơ hội để chúng ta có thể thúc đẩy quá trình tái cơ cấu lại thị trường xuất nhập khẩu, tái cơ cấu các chuỗi cung ứng theo định hướng đa dạng hơn, bền vững hơn”, lãnh đao Bộ Công thương khẳng định.