Theo Bộ trưởng Diên, khi được cử sang Liên bang Nga dự Diễn đàn năng lượng, ông nhận thấy rằng, dù Nga sở hữu khối lượng dầu mỏ lớn chiếm 30 - 35% dầu lửa thế giới, nhưng giá bán lẻ xăng dầu của Nga cũng dao động từ 58-60 rúp/lít, tương đương trên 30 nghìn đồng/lít.
Do đó, theo Bộ trưởng, nếu trừ Malaysia có trợ cấp thì không nói, còn giá xăng dầu Việt Nam vẫn thấp nhất trong khu vực và có thể là cả thế giới.
“Rẻ hơn cả Nga”: Xăng dầu Việt Nam rẻ nhất thế giới
Sáng nay 22/10, phát biểu tại phiên thảo luận tổ về tình hình kinh tế - xã hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên (đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng) đã đưa ra một số lý giải về khó khăn trong cung ứng xăng dầu thời gian qua tại Việt Nam với rất nhiều lập luận đáng chú ý.
Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi lo nếu giá xăng bùng lên một lần nữa thì sẽ rất khó khăn.
“Việc xăng dầu khan hiếm dẫn đến mất an ninh năng lượng, mất an ninh lương thực”, - Chủ tịch UBND TP.HCM nói và đề nghị cần phải đánh giá đồng bộ và kịp thời giải quyết vấn đề này.
Đại biểu Nguyễn Tuấn Thịnh (Đoàn ĐBQH Hà Nội) cho rằng, thời gian qua, vì thiếu hụt nguồn xăng dầu, dẫn đến việc nhiều cửa hàng bán lẻ đóng cửa, nhất là ở TP.HCM, gây ảnh hưởng tới người có thu nhập thấp.
Tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công Thương nói thẳng, cả thế giới điêu đứng trong vấn đề năng lượng, thậm chí, giá cao cũng không có hàng để mua. Theo ông Diên, vừa qua, khi được cử sang Liên bang Nga dự diễn đàn năng lượng, ông nhận thấy rằng, Nga dù sở hữu khối lượng dầu mỏ lớn, chiếm 30 - 35% dầu lửa thế giới, nhưng cũng khó khăn trong việc bán sản phẩm dầu lửa và khí đốt.
Giá bán lẻ của Nga là 58-60 rúp/lít, tương đương trên 30 nghìn đồng/lít. Trong khi đó, Việt Nam hiện duy trì giá xăng ở ngưỡng từ 21 - 25 nghìn và thời điểm này là 23 nghìn/lít.
“Với mức giá này, giá xăng dầu của chúng ta thấp nhất trong khu vực và có thể nói thấp nhất trên thế giới, trừ Malaysia có trợ cấp trong nước, còn người nước ngoài sống ở Malaysia vẫn phải mua giá của khu vực, cao hơn bình quân giá của Việt Nam”, - theo Bộ trưởng.
“Việt Nam chưa bao giờ thiếu nguồn cung xăng dầu”
Người đứng đầu ngành Công Thương cho hay, thời gian qua, do ảnh hưởng của tình hình thế giới, biên độ giao động của giá xăng dầu rất cao.
Tại Việt Nam, trong 10 kỳ điều hành liên tiếp liên tục giảm nhưng đến thời điểm này bắt đầu lên. Những doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nhập với giá cao ở kỳ trước nhưng bán giá thấp đương nhiên bị thua lỗ, khủng hoảng, chưa tính tới việc nguồn cung thế giới bị khủng hoảng.
Về vấn đề tại sao bảo đảm cung ứng xăng dầu mà lại có chuyện đứt gãy, nhiều cửa hàng đóng cửa, Bộ trưởng Bộ Công Thương khẳng định “Việt Nam chưa bao giờ thiếu nguồn cung cho đến thời điểm này”.
“Dư luận cho rằng thiếu nguồn cung trong nước là hoàn toàn không chính xác. Chúng tôi có những cơ sở, số liệu, kiểm tra, đánh giá một cách rất chi tiết. Hằng ngày, chúng tôi có lực lượng quản lý thị trường, Vụ Thị trường trong nước, kết hợp với Sở Công Thương kiểm soát từng địa bàn, nắm lượng hàng”, - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên lưu ý.
Tư lệnh ngành Công Thương thông tin, đến thời điểm 30/9/2022, Việt Nam còn hàng dự trữ thương mại khoảng 2,5 triệu khối, năng lực sản xuất của hai nhà máy Bình Sơn và Nghi Sơn trong tháng 10 bảo đảm 80% nguồn cung trong nước với 1,3 triệu khối/tháng.
Theo kế hoạch phân giao, 34 doanh nghiệp đầu mối phải nhập trong kỳ tháng 10 khoảng 500 nghìn khối, như vậy trong nước có hơn 3 triệu khối ở thời điểm cuối tháng 9 và giữa tháng 10, hoàn toàn đáp ứng nguồn cung cho đến hết giữa tháng 11. Trong khi đó, sang tháng 11 tiếp tục sản xuất gối đầu và nhập khẩu.
Dù vậy, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng thừa nhận, nguồn cung xăng dầu không thiếu nhưng rõ ràng bán ra thị trường lại có khó khăn.
“Doanh nghiệp phải nhập với giá cao kỳ trước nhưng trong kỳ với giá thấp, đương nhiên là lỗ mà đã lỗ thì không dám làm. Bên cạnh đó, hàng loạt chi phí định mức đã lỗi thời, từ lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy sản xuất về kho bãi của doanh nghiệp đầu mối và tư nhân phân phối”, - Bộ trưởng nêu nhiều khó khăn.
Ông dẫn chứng như chi phí bảo quản, dự trữ xăng dầu theo định mức được xây dựng từ năm 2003 chỉ 30 đồng/lít nhưng đến bây giờ ở mức 80 đồng/lít, không doanh nghiệp nào có thể hoạt động được.
Lý giải tại sao thực tế như vậy nhưng việc đóng cửa hàng bán lẻ xăng dầu không xảy ra trên phạm vi cả nước mà chỉ tập trung ở TP.HCM và các tỉnh phía Nam, miền Tây, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, khu vực này có lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu lậu, giả, với bằng chứng hồi tháng 8 ghi nhận liên tiếp các bắt giữ, triệt phá những vụ làm giả xăng dầu mấy trăm triệu lít.
Vậy nên, người kinh doanh trong lĩnh vực này không quan tâm lắm đến chi phí định mức, chiết khấu cũng như việc đăng ký mua của ai một cách ổn định. Trong khi đó, thị trường hiện đang xử lý mạnh về xăng dầu giả, siết chặt xăng dầu lậu, nên chỉ còn xăng dầu chính thống.
“Mà xăng dầu chính thống, nhưng tôi vừa phân tích giá biến động liên tục, chiết khấu thấp, trong khi những người đang đang thu được rất nhiều tiền, giờ thu được ít tiền, thậm chí lỗ thì không ai muốn làm”, - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên phân tích.
Doanh nghiệp xăng vơi nguồn tiền khi đầu tư chứng khoán
Theo Bộ trưởng, ‘cơn lốc’ về chứng khoán, bất động sản vừa qua cũng có những tác động nhất định đến vấn đề này.
Ông Nguyễn Hồng Diên phân tích, không phải tất cả nhưng thông thường doanh nghiệp làm xăng dầu đều có tham gia ít nhiều vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán.
“Khi tham gia vào lĩnh vực này, nguồn tiền cũng bị vơi đi, và đến kỳ nhập đúng thời điểm nhập cao, bán thấp, doanh nghiệp thường không còn tiền và không hấp dẫn”, - ông Nguyễn Hồng Diên thừa nhận.
Ngoài ra, về hạn mức (room) tín dụng, khi doanh nghiệp được cấp phép, đầu mối hoặc thương nhân phân phối sẽ được ngân hàng cấp cho room tín dụng, khoản vay nhưng vì room được quy định từ trước, giá xăng dầu trước đây chỉ 50-60 USD/thùng nhưng bây giờ giá cao, thậm chí có thời điểm gấp hơn 2 lần mà room tín dụng vẫn vậy thì những doanh nghiệp kể cả làm ăn “đúng đắn” cũng không đủ tiền nhập, chưa nói đến những doanh nghiệp “tay trái kết hợp”.
Đồng thời, thông thường trước đây các doanh nghiệp trong hệ thống kinh doanh ở từng khu vực có nhiều nguồn để nhập, cùng lúc ký với rất nhiều doanh nghiệp đầu mối.
“Nhưng ký xong rồi không nhập dẫn đến câu chuyện “lắm mối tối nằm không”, đây cũng là một trong vấn đề cần xử lý”, - theo Bộ trưởng.
“Trăm người bán, vạn người mua”
Về quản lý mặt hàng xăng dầu, Bộ trưởng nhắc, dư luận đặt vấn đề trách nhiệm thuộc ngành Công Thương.
“Đúng vì chúng tôi được giao nhiệm vụ này nhưng chúng tôi cũng nói thêm quản lý mặt hàng này có 7 bộ, ngành và địa phương chịu trách nhiệm quản lý và bảo đảm nguồn cung xăng dầu”, - ông Diên nói và nhắc lại Bộ Công Thương chỉ được giao nhiệm vụ đảm bảo nguồn cung xăng dầu ra thị trường, quản lý hệ thống phân phối từ doanh nghiệp đầu mối đến thương nhân phân phối.
Trong khi đó, hệ thống kinh doanh hiện có 4 tầng nấc gồm doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối, đại lý/tổng đại lý và cửa hàng bán lẻ. Trong số này, tổng đại lý/đại lý và cửa hàng bán lẻ có khoảng 17.000 cửa hàng, đây là hệ thống do chính quyền các tỉnh, thành phố cấp, quản lý trực tiếp.
Bộ Công Thương có nguồn phân phối nhưng để phân phối được thì ngoài quản lý, kiểm soát và điều tiết ở cấp doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối, rất cần địa phương vào cuộc kiểm soát, quản lý và xử lý các cấp tổng đại lý/đại lý và cửa hàng bán lẻ như vậy mới đồng bộ, và giải quyết các bất cập hiện nay.
Về nguyên tắc xử lý các vi phạm trong lĩnh vực xăng dầu, Bộ trưởng Công Thương nhắc lại, doanh nghiệp nào sai thì kiên quyết xử lý theo luật. Theo ông Diên, nếu rút giấy phép thương nhân phân phối, đồng nghĩa chặt đứt nguồn cung cửa hàng bán lẻ, đại lý.
“Không thể có chuyện quýt làm cam chịu. Sau này chúng tôi sẽ làm theo hướng, anh vi phạm thì lần 1 phạt tiền, lần 2 phạt tiền cao hơn và lần 3 thu hồi giấy phép. Anh đi thì người khác sẽ đến, trăm người bán, vạn người mua”, - Bộ trưởng nói thẳng.
Ngoài ra, theo ông Nguyễn Hồng Diên, Nghị định về kinh doanh xăng dầu cũng đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết, do đó, thời gian tới sẽ nghiên cứu sửa đổi để phù hợp hơn.