Khi sự kiện rút tiền hàng loạt của SCB xảy ra, Ngân hàng Nhà nước tập trung ưu tiên đảm bảo an toàn hệ thống, ngăn ngừa nguy cơ đổ vỡ như một số ngân hàng trên thế giới.
Về nghịch lý lạm phát thấp, lãi suất cao, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhắc lại, không thể hy sinh bất kỳ nhiệm vụ nào từ mục tiêu giảm lạm phát, cân đối vĩ mô, ổn định tỷ giá, an toàn hệ thống trong điều hành chính sách tiền tệ.
Bất cập trong điều hành tiền tệ
Sáng 16/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các nội dung liên quan đến kinh tế - xã hội năm 2023, dự kiến năm 2024 và kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025.
Phát biểu tại phiên họp sáng nay, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã có báo cáo giải trình về các vấn đề bất cập, hạn chế trong điều hành chính sách tiền tệ được cơ quan thẩm tra của Quốc hội chỉ ra.
Trước đó, báo cáo thẩm tra giữa kỳ đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã nêu nhiều hạn chế, bất cập trong điều hành chính sách tiền tệ, tài khóa.
Điển hình là vấn đề lạm phát thấp, lãi suất cao là nghịch lý, thể hiện sự bất cập trong công tác điều hành chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, cùng với đó là tình trạng sở hữu chéo, nợ xấu ngân hàng tăng.
Theo Thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, việc quá chú trọng kiềm chế lạm phát cũng là nguyên nhân khiến lãi suất cao, đặc biệt là cuối năm 2022, đầu năm 2023 trong bối cảnh doanh nghiệp khó khăn, việc điều chỉnh chỉ tiêu tín dụng được thực hiện quá chậm là những bất cập trong công tác điều hành cần rút kinh nghiệm.
Uỷ ban Kinh tế lưu ý, công tác cơ cấu lại các tổ chức tín dụng yếu kém còn chậm. Thêm nữa, tình trạng sở hữu chéo tại một số tổ chức tín dụng chưa được giải quyết dứt điểm.
Cơ quan thẩm tra của Quốc hội đề nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đánh giá kỹ lưỡng việc xử lý sở hữu vượt mức quy định và sở hữu chéo.
Bên cạnh đó, tình trạng tín dụng tăng trưởng thấp, nợ xấu tăng cao do khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế còn yếu là điều được cơ quan thẩm tra của Quốc hội quan tâm. Trong năm 2023, dư nợ tín dụng đến ngày 21/9/2023 chỉ tăng 5,91% (cùng kỳ tăng 10,83%).
“Rủi ro của hệ thống ngân hàng ngày càng gắn kết chặt chẽ với rủi ro của các tổ chức tài chính phi ngân hàng, thị trường chứng khoán và bất động sản. Nợ xấu vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với an toàn, hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng”, - báo cáo thẩm tra của Thường trực Uỷ ban Kinh tế bày tỏ.
Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị điều hành chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm, chia sẻ vai trò hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế với chính sách tiền tệ trong giai đoạn 2024-2-25 tới.
“Cần chủ động xem xét tiếp tục hạ mặt bằng lãi suất cho vay, giảm chi phí tài chính cho nền kinh tế, thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng”, - cơ quan thẩm tra nhấn mạnh.
Vụ rút tiền hàng loạt ở SCB buộc NHNN phải ưu tiên an toàn hệ thống
Giải trình tại phiên họp, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đề nghị cân nhắc đến nhận định về một số hạn chế, bất cập trong điều hành chính sách tiền tệ.
Cụ thể, theo Thống đốc, là ý kiến về việc “quá chú trọng đến kiểm soát lạm phát là nguyên nhân khiến lãi suất cao”, đặc biệt cuối năm 2022, đầu năm 2023, trong bối cảnh khó khăn, việc điều chỉnh tăng trưởng tín dụng chậm là bất cập.
Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, ý kiến nêu trên là “nhìn từ góc độ riêng lẻ”.
“Việc điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước theo tinh thần bám sát yêu cầu của Quốc hội và trên cục diện tổng thể của nền kinh tế, là phải giảm lãi suất, đảm bảo ổn định tiền tệ, ngoại hối và hoạt động hệ thống ngân hàng”, - lãnh đạo NHNN nêu rõ.
Thống đốc Hồng nhắc lại, trong những tháng cuối 2022, khi nhiều nước trên thế giới có mặt bằng lãi suất cao, xét thấy năm 2022 có thể kiểm soát lạm phát theo mục tiêu của Quốc hội, nên những tháng đầu năm vẫn giữ nguyên lãi suất điều hành.
Tuy nhiên, tới tháng 10/2022, có sự kiện rút tiền hàng loạt của ngân hàng SCB xảy ra, nên Ngân hàng Nhà nước tập trung ưu tiên đảm bảo an toàn hệ thống, ngăn ngừa nguy cơ đổ vỡ như sự đổ vỡ của các ngân hàng trên thế giới.
“Nên mọi biện pháp lúc này ưu tiên ngăn ngừa nguy cơ đổ vỡ hệ thống. Lúc đó các tổ chức tín dụng cũng căng thẳng tín dụng, một số tổ chức tín dụng bị thiếu dự trữ bắt buộc, nguy cơ mất khả năng chi trả hiện hữu”, - Thống đốc Hồng cho biết.
Thống đốc thông tin, tại thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước chưa điều chỉnh tăng trưởng tín dụng, vì lúc đó các ngân hàng phải tập trung đáp ứng khả năng yêu cầu chi trả của người dân.
“Với tác động tâm lý người dân họ rút tiền gửi từ ngân hàng nhỏ để chuyển sang ngân hàng lớn. Tới tháng 11, thanh khoản cải thiện dần, và đầu tháng 12, Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng”, - lãnh đạo NHNN lý giải.
Thống đốc Hồng cho hay, thời điểm tháng 10/2022, khi thị trường xuất hiện hiện tượng rút tiền hàng loạt, thì tâm lý kỳ vọng của thị trường tiền tệ, ngoại hối rất căng thẳng, tỷ giá đã có lúc tăng 10%.
Lúc đó, ổn định tỷ giá chỉ có thể dùng biện pháp như can thiệp ngoại tệ, điều chỉnh tăng lãi suất và hạn chế thanh khoản.
“Lúc đó, Ngân hàng Nhà nước đã phải thực hiện cả 3 biện pháp này, tức là vừa can thiệp, vừa tăng lãi suất 2 lần vào tháng 9 và 10, đồng thời chưa điều chỉnh tín dụng. Việc này đã giúp ổn định tỷ giá trở lại, cả năm 2022 tăng trên 3%”, - Thống đốc nhắc lại.
Nghịch lý lạm phát thấp, lãi suất cao
Nói về nhận định “lạm phát thấp, lãi suất cao là nghịch lý, thể hiện bất cập trong điều hành chính sách tài khoá, tiền tệ”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cân nhắc, bởi ý kiến này chỉ nhìn ở góc độ lạm phát và lãi suất.
Còn điều hành lãi suất, các công cụ chính sách tiền tệ phải căn cứ vào mục tiêu lạm phát, dự báo xu hướng lạm phát thế giới, trong nước và yêu cầu ổn định tỷ giá, an toàn hệ thống.
“Những nhiệm vụ này không thể hy sinh nhiệm vụ nào, mà phải đảm bảo hài hoà, linh hoạt trong điều hành. Nếu xu hướng lạm phát bùng lên, thì chính sách tiền tệ có nhiệm vụ phòng ngừa, chuẩn bị xu hướng thắt chặt”, - người đứng đầu NHNN nêu rõ.
Thống đốc Nguyễn Thị Hồng điểm lại dự báo cuối năm 2021, Mỹ và một số nước đánh giá lạm phát chỉ tạm thời, chính sách tiền tệ của họ chưa thắt chặt. Nhưng tới năm 2022, lạm phát bùng lên, họ buộc phải thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nhanh, mạnh, nên tác động tới các nền kinh tế toàn cầu.
Tức là, điều hành không thể chủ quan với lạm phát. Như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đều dựa vào chỉ báo lạm phát để quyết định điều chỉnh tăng lãi suất hay không.
“Chúng ta phải nhìn về xu hướng phía trước, chứ không phải là chúng ta chỉ nhìn lạm phát thời gian qua thấp, mà chính sách lãi suất, tiền tệ không phải lo lắng”, - bà Hồng phản bác.
Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, lạm phát có xu hướng đảo ngược, từ tháng 7-9 đã tăng lên, và lạm phát cơ bản tăng 4,49% trong 9 tháng đầu năm. Theo nữ thống đốc, đây cũng là vấn đề cần lưu ý trong điều hành chính sách tiền tệ.
Đối với việc xứ lỷ ngân hàng yếu kém, ý kiến thẩm tra là “còn chậm”, Thống đốc thừa nhận, đây là việc khó, cần thời gian.
“Từ đầu nhiệm kỳ Chính phủ, Thủ tướng đã chỉ đạo xử lý rất quyết liệt. Ngân hàng Nhà nước đã trình xin cấp có thẩm quyền chủ trương cấp có thẩm quyền các ngân hàng yếu kém”, - Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết.
Theo lãnh đạo NHNN, trong điều kiện bình thường xử lý ngân hàng yếu kém đã khó, trong bối cảnh khó khăn của kinh tế thế giới và trong nước ở giai đoạn nửa nhiệm kỳ, việc cơ cấu lại và xử lý các ngân hàng yếu kém đang trong giai đoạn hoàn tất.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cũng ghi nhận, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế đã đánh giá toàn diện, chỉ rõ mặt được, mặt cần lưu ý để NHNN điều hành tốt hơn chính sách tiền tệ năm 2024 và những năm tiếp theo của nhiệm kỳ.