Trong tuần qua, các quan chức Mỹ cấp cao đã nghỉ hưu cảnh báo Israel nên suy nghĩ kỹ trước khi tiến hành một cuộc tấn công trên bộ quy mô lớn ở Gaza.
"Đây sẽ là một trận chiến rất, rất khó khăn. Có những căn phòng trong đường hầm đặt các thiết bị nổ tự chế. Mọi tòa nhà, mọi tầng, mọi phòng, mọi tầng hầm, mọi đường hầm sẽ phải được dọn sạch. Không thể tránh khỏi thương vong về dân sự, cũng như thiệt hại nặng nề về phía lực lượng Israel”, cựu chỉ huy lực lượng Mỹ ở Iraq và Afghanistan, tướng David Petraeus, dự đoán trong cuộc phỏng vấn với truyền thông Mỹ cuối tuần qua.
Truyền thông phương Tây và Israel đưa ra nhiều lời giải thích tại sao IDF vẫn chưa tiến hành một cuộc tấn công trên bộ vào Gaza, bất chấp những lời hứa đầy khoe khoang từ các quan chức cấp cao Israel về việc quét sạch Hamas “khỏi bề mặt Trái đất” và thời hạn đã hết hạn vào thứ Bảy tuần trước, khi IDF phải sơ tán hơn một triệu công dân Palestine khỏi phần phía bắc dải đất. Những lý do có thể bao gồm số phận con tin Israel bị phiến quân bắt giữ, sự thuyết phục chính trị từ các đồng minh về thương vong dân sự quy mô lớn và tình báo Israel lo ngại Hezbollah ở Lebanon có thể mở mặt trận thứ hai ở phía bắc đất nước ngay khi quân đội Israel tiến vào Gaza.
Hệ thống đường hầm
Nhưng một yếu tố quan trọng khác có thể giải thích sự do dự của Israel về chiến dịch trên bộ ở Gaza có liên quan đến sự lo lắng của các chỉ huy IDF trước những thách thức sẽ phải đối mặt trong việc duy trì ưu thế chiến trường trước khoảng 30 000 chiến binh Hamas trong môi trường đô thị dày đặc của Gaza, phần lớn đã biến thành đống đổ nát sau các cuộc không kích của Israel, trở nên vị trí lý tưởng cho các cuộc phục kích và tổ bắn tỉa.
Trên bức ảnh này chụp vào Chủ Nhật, ngày 13 tháng 10 năm 2013, là binh sĩ Israel tiến vào một đường hầm được phát hiện gần biên giới Israel với Dải Gaza.
© AP Photo / Tsafrir Abayov
Như lưu ý trong một phân tích năm 2021 của Viện Chiến tranh Hiện đại West Point (West Point’s Modern War Institute), chiến tranh đô thị hầu như luôn mang lại lợi thế cho quân phòng thủ.
"Ngày nay lợi thế dành cho lực lượng yếu hơn khi đóng giữ địa hình trong đô thị rất lớn. Kẻ yếu hơn có thể sử dụng địa hình vật lý để ngụy trang, ẩn nấp cũng như để chiến đấu (ví dụ trên thực tế, sử dụng các tòa nhà có lớp bao bọc chắc chắn trong mục đích phòng thủ quân sự) và để điều động (ví dụ, xuyên qua các tòa nhà hoặc dưới lòng đất theo cơ sở hạ tầng dân sự và các đường hầm đã được chuẩn bị sẵn). Các lực lượng phòng thủ cũng có thể ẩn náu giữa các quần thể công trình được bảo vệ theo luật chiến tranh. Nói tóm lại, họ có thể làm giảm hiệu quả của công nghệ và chiến thuật quân sự hiện đại", tài liệu nhấn mạnh.
Trong trường hợp của Hamas, các đường hầm được phiến quân sử dụng rộng rãi để di chuyển thiết bị, hàng hóa qua biên giới kiên cố giáp Dải Gaza trong nhiều thập kỷ qua và được cho là đã trở nên đủ tinh vi để tạo ra toàn bộ mạng lưới ngầm để vận chuyển nhanh chóng lính chiến và thiết bị, cũng như tiến hành hoạt động của các sở chỉ huy dưới lòng đất và thậm chí cả các xưởng sản xuất vũ khí.
Năm 2018, Chánh văn phòng Hamas Ismail Haniyeh khoe mạng lưới đường hầm của Hamas ở Gaza đã lớn gấp đôi quy mô địa đạo Củ Chi do du kích Việt Cộng đào dưới đất ngoại ô Sài Gòn trong chiến tranh Việt Nam của Mỹ. Các bản đồ chi tiết được tổng hợp từ dữ liệu của IDF cho thấy quy mô ấn tượng trong hoạt động đào hầm của Hamas ở Dải Gaza. Chỉ riêng trong cuộc chiến Gaza năm 2014, quân đội Israel đã phát hiện khoảng 100 km đường hầm bí mật. Năm 2021, Hamas cho biết họ đã xây dựng được 500 km đường hầm.
Bản đồ của IDF hiển thị hệ thống đường hầm ngầm của Hamas nằm dưới nhiều khu vực khác nhau của Dải Gaza, được chia theo khu vực.
© Ảnh : IDF
Các lối vào đường hầm thường được ngụy trang kỹ lưỡng, khiến quân đội Israel và các thiết bị thu thập thông tin tình báo của nước này khó phát hiện.
Các chiến binh Gaza đào đường hầm trong gần 40 năm và công trình của họ ngày càng trở nên quy mô, bền bỉ và phức tạp hơn bao giờ hết. Ví dụ, vào năm 2022, lực lượng đặc biệt Israel phát hiện ra một đường hầm của Hamas dài khoảng 70 m (230 ft) dưới lòng đất, đủ sức chịu đựng ngay cả đợt ném bom mạnh nhất của Israel. Ngoài ra, chi phí xây dựng đường hầm tương đối rẻ: một báo cáo năm 2014 về kết quả của Chiến dịch «Dải phòng vệ» ước tính chi phí trung bình của một đường hầm vào khoảng 100.000 USD (bằng chi phí một quả tên lửa đánh chặn Tamir trong hệ thống “Vòm sắt” của Israel), và thời gian xây dựng khoảng ba tháng.
Chiến tranh tâm lý
Nhà phân tích John Spencer từ Viện Chiến tranh Hiện đại West Point sử dụng thuật ngữ "cơn ác mộng" để mô tả mạng lưới đường hầm của Hamas, cảnh báo không có "giải pháp hoàn hảo" cho "vấn đề" mà «lực lượng Israel phải đối mặt" nếu họ quyết định phát động cuộc tấn công trên bộ.
"Hamas đã bố trí chỉ huy, các chiến binh, trụ sở, thiết bị liên lạc, vũ khí cũng như nguồn cung cấp nước uống, thực phẩm, đạn dược trong các tổ hợp đường hầm của mình để chuẩn bị cho cuộc tấn công mặt đất của lực lượng Israel. Các đường hầm sẽ cho phép phiến quân di chuyển an toàn không bị cản trở giữa các vị trí chiến đấu dưới các tòa nhà đồ sộ ngay cả sau khi IDF thả những quả bom nặng cả nghìn pound xuống đó. Đường hầm Hamas trang bị máy phát điện, hệ thống thông gió, nước sinh hoạt và nguồn cung cấp lương thực, cho phép các chiến binh đối phó tốt hơn với những khó khăn cơ bản nhất, chẳng hạn như việc kiệt sức xảy ra dưới sự phong tỏa và cô lập đô thị. Các nhà lãnh đạo và chiến binh Hamas sử dụng các đường hầm duy trì khả năng cơ động nhằm rút bỏ khỏi các khu vực chiến đấu khi họ cảm thấy một cuộc tấn công hoặc bao vây quyết định đang được chuẩn bị nhằm vào đó", nhà quan sát giải thích .
Quân đội Israel truy đuổi Hamas trong đường hầm sẽ phải đối mặt với một số thách thức nguy hiểm và tốn thời gian vì kính nhìn đêm, vốn phụ thuộc vào nguồn sáng xung quanh, cũng như các thiết bị định vị và liên lạc sẽ không hoạt động. Tất nhiên quân đội Israel có các đơn vị chuyên biệt có nhiệm vụ tìm kiếm và phá hủy các đường hầm, chó nghiệp vụ được huấn luyện đặc biệt cũng như các robot đặc chủng có thể trinh sát, tiêu diệt quân địch mà không gây nguy hiểm đến tính mạng binh sĩ.
“Nhưng sự thật phũ phàng là độ sâu và quy mô của các đường hầm của Hamas ở Gaza sẽ vượt quá khả năng chuyên môn của Israel”, Spencer nói.
Bài học từ Hezbollah
Chiến tranh đường hầm được nhóm Hezbollah của Lebanon sử dụng rộng rãi chống lại lực lượng Israel trong chiến tranh Lebanon năm 2006. Kết quả của cuộc xung đột kéo dài 34 ngày là IDF đã phải chịu thất bại nặng nề: chỉ có khoảng 1000 chiến binh Hezbollah huấn luyện bài bản đã hạ gục số lượng binh sĩ Israel nhiều hơn từ 10 đến 30 lần , khiến 121 binh sĩ Israel chết, hơn 1200 người bị thương, khoảng hai chục xe tăng bị bắn cháy so với 250 chiến binh thiệt mạng, và IDF buộc phải rút khỏi miền nam Lebanon sau khi lệnh ngừng bắn do Liên hợp quốc làm trung gian có hiệu lực.
Trong cuộc xung đột, Hezbollah được cho là đã "gây bất ngờ" cho IDF về chất lượng huấn luyện, chiến thuật và vũ khí của họ, bao gồm cả việc sử dụng hiệu quả các đường hầm để thoát ra khỏi chỗ ẩn nấp, bắn vào lực lượng địch và biến mất trở lại dưới lòng đất trước khi IDF kịp phản ứng.
Và mặc dù Hezbollah và Hamas là những nhóm chiến binh khác nhau, lực lượng dân quân Lebanon ít nhất được coi là vượt trội hơn so với đối tác Palestine về mặt huấn luyện, năng lực, vũ khí sẵn có và hỗ trợ nước ngoài, kinh nghiệm của Hezbollah trong cuộc chiến chống lại Israel đã đưa ra thông tin để các chỉ huy và những người ra quyết định chính trị ở Tel Aviv suy nghĩ kỹ trong những ngày tới.