Ngoài chi phí kho bãi, các container hàng lạnh "vô chủ" vẫn phải duy trì chạy điện, trong khi hàng hoá bên trong đã hư hỏng, gây lãng phí, ảnh hưởng đến môi trường. Các cảng phải bỏ ra số lớn tiền điện nhưng không được chi trả.
Hàng ngàn container tồn đọng ở TP.HCM, Hải Phòng
Theo thống kê của Cục Hàng hải (Bộ Giao thông Vận tải), tại cảng TP.HCM có đến 5.800 container tồn đọng, Hải Phòng tồn 1.500 container, Đà Nẵng tồn 186 container và Vũng Tàu tồn 120 container.
Trong đó, số container tồn đọng trên 3 năm là 3.100 container, tồn đọng từ 1 đến 3 năm là 1.240 container, tồn đọng dưới 1 năm là 3.200 container. Hàng phế liệu có 1.000 container, hàng đông lạnh có 450 container, còn lại hàng hoá khác là hơn 6.000 container.
Cục Hàng hải cho hay, một lượng lớn container tồn đọng lâu ngày tại cảng biển chưa xử lý được có nguyên do vì hãng tàu vận chuyển đã phá sản, chủ hãng từ chối nhận hàng, hoặc không có thông tin liên lạc với chủ hàng.
Các lực lượng chức năng cũng gặp khó khăn trong việc đưa ra phương án xử lý, kiểm định, kiểm đếm hàng hóa tồn đọng.
Một số container đã hoàn tất thủ tục và tiến hành đấu giá, nhưng khách hàng từ chối mua do định giá hàng hóa quá cao nên vẫn chưa thể xử lý.
Thời gian xử lý hàng tồn đọng từ khi đấu giá đến khi tiêu huỷ kéo dài, trong bối cảnh nhân sự phục vụ quản lý, giám sát, xử lý hàng tồn đọng còn hạn chế.
“Thậm chí, trong số container tồn đọng thuộc diện hàng trọng điểm hoặc vi phạm được khóa, lưu trữ tại cảng theo yêu cầu của hải quan hoặc cơ quan điều tra. Tuy nhiên, đến thời điểm này chưa có thông tin xử lý từ các cơ quan có chức năng đối với các lô hàng này”, Cục Hàng hải dẫn chứng thêm.
Đặc biệt, chi phí cần phải bỏ ra để xử lý hàng hoá tồn đọng rất tốn kém, trong khi nguồn kinh phí không được bố trí thường xuyên.
“Ước tính chi phí lưu kho bãi trung bình của 1 container 40 feet vào khoảng 2 USD/ngày”, Chủ tịch Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ hàng hải (Visaba) Phạm Quốc Long cho hay.
Thủ tục thanh quyết toán cũng chưa được hướng dẫn rõ ràng, dẫn đến không có nguồn kinh phí để xử lý. Các bên liên quan đã dừng xử lý các lô hàng tồn đọng sau khi đăng thông báo, kiểm kê và phân loại hàng hóa.
“Việc tồn đọng hàng hoá lâu ngày chiếm dụng kho bãi cảng, vỏ container của hãng tàu, làm giảm hiệu quả khai thác và luân chuyển bãi. Diện tích chứa hàng tồn đọng ngày càng tăng trong khi diện tích kho bãi có hạn làm tăng áp lực khai thác cho cảng vào những thời điểm cao điểm, giảm khả năng cạnh tranh với các đơn vị khác”, Cục Hàng hải ghi nhận.
Lãng phí rất lớn, kiến nghị xử lý
Bà Nguyễn Thị Thương, Phó trưởng phòng Vận tải và dịch vụ hàng hải (Cục Hàng hải Việt Nam) thông tin, Cục Hàng hải đã nhiều lần có văn bản và làm việc với cơ quan hải quan để thúc đẩy việc xử lý container tồn đọng.
Theo đó, các hãng tàu và doanh nghiệp cảng đều ở thế "bị động" đối với các container không thể thông quan, không thể tự xử lý hàng hóa tồn đọng, cũng không có phương án để ngăn chặn các lô hàng không đạt tiêu chuẩn thông quan.
Hiện nay, các container hàng lạnh “nằm chết vô chủ” nhưng vẫn phải duy trì chạy điện, trong khi hàng hoá bên trong đã hư hỏng. Điều này gây lãng phí lớn về năng lượng điện. Chi phí tiền điện các cảng phải bỏ ra rất lớn nhưng không được chi trả.
Các chi phí phát sinh để đưa hàng tồn đọng về khu vực lưu giữ cũng làm tăng chi phí khai thác. Với các container lưu giữ trên 90 ngày, phía cảng cũng không thu được phí lưu bãi.
Về thực trạng này, Cục Hàng hải kiến nghị Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan chỉ đạo Cục Giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan TP.HCM và Cục Hải quan Hải Phòng bố trí nguồn tài chính, nhân lực đẩy nhanh tiến độ xử lý hàng tồn đọng trên 90 ngày, nhằm giải phóng kho bãi cảng và thu hồi container rỗng.
Cục Hàng hải cũng kiến nghị Bộ Tài chính xem xét sửa đổi Thông tư số 203 năm 2014 hướng dẫn xử lý hàng tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động của hải quan theo hướng giảm bớt quy trình, thủ tục, giảm thời gian xử lý hàng tồn đọng tại cảng.