Cuốn sách độc đáo của nhà khoa học độc đáo về một đất nước độc đáo

Trong giới nghiên cứu phương Đông của nước Nga vừa diễn ra sự kiện lớn. Cuốn sách "Sự phục hưng của nước Đại Việt thế kỷ X-XIV" của tác giả Alexei Polyakov đã được ấn hành và sẽ đến với độc giả.
Sputnik
Sách kể về sự hồi sinh của Nhà nước Việt Nam sau một thiên niên kỷ thống trị của phong kiến Trung Hoa, sự hình thành các triều đại đầu tiên, quá trình củng cố và phát triển Nhà nước, những chiến thắng rực rỡ trong cuộc đấu tranh chống các đội quân Trung Hoa Mông Nguyên xâm lược từ phương Bắc v.v… Buổi giới thiệu cuốn sách này vừa được tổ chức tại Trung tâm Văn học Phương Đông của Thư viện Quốc gia Nga.

Hiệp sĩ khoa học

Số phận của ấn phẩm này rất độc đáo, cũng như tác giả của nó. Alexei Polyakov, người đã qua đời cách đây gần 4 năm, là học trò ruột của Dega Deopik, vị trưởng lão Việt Nam học, người sáng lập trường phái Nga về nghiên cứu lịch sử Việt Nam. Bậc thầy Deopik đã truyền được cho học trò của mình tình yêu với lịch sử và nguồn chính của nó là biên niên sử. Ngay khi còn học tập ở giảng đường, Alexei Polyakov đã bắt đầu tự mình dịch từ Hán Việt cuốn biên niên sử cổ nhất của Việt Nam là "Việt sử lược". Bản dịch cuốn sách này với phần chú giải, bình luận, kèm theo bài viết lớn giới thiệu sách của Alexei Borisovich đã được xuất bản tại Matxcơva vào năm 1980 và trong nhiều năm luôn có vị thế nguồn tài liệu căn bản dành cho các bài khoá luận và luận văn tốt nghiệp đại học của các nhà Việt Nam học chuyên lịch sử ở Nga. Luận án Tiến sĩ mà Alexei Polyakov bảo vệ xuất sắc năm 1976 cũng được dành cho tập biên niên sử đồ sộ này. Nhưng Polyakov không ở lại khoa làm công tác giảng dạy, cũng như không đến bất kỳ Viện khoa học nào. Ông dành cả cuộc đời mình cho công việc thực tế tại Bộ Ngoại giao, tại Đại sứ quán Liên Xô và Nga tại Hà Nội, sau đó là trong các dự án dầu khí chung Nga-Việt. Nhưng suốt những năm tháng bận rộn đó, Alexei Polyakov vẫn tham gia công tác khoa học không mệt mỏi: ông nghiên cứu các nguồn lịch sử, viết bài và dự nhiều hội nghị khoa học khác nhau. Ông đã tập hợp được cả một thư viện sách tiếng Việt rất tuyệt vời mà vợ góa của ông là bà Marina Polyakova đã trao tặng cho Trung tâm Văn học Phương Đông. Tổng cộng, Alexei Polyakov đã sống ở Việt Nam khoảng 20 năm. Ông rất yêu Việt Nam, giỏi tiếng Việt và có nhiều người quen, bạn bè không chỉ trong giới khoa học Việt Nam mà còn ở nhiều tầng lớp trong xã hội Việt Nam.
Văn học Nga sẽ trở lại Việt Nam?
Bà Marina Polyakova chia xẻ tại buổi giới thiệu sách:

"Alexei từng nói rằng không thể không yêu Việt Nam, đây là đất nước độc đáo có lịch sử mà các nước khác cần phải nghiên cứu, từ đó nảy sinh ra nhiều ý tưởng… Tôi đã ở bên Alexey 40 năm, tôi biết Việt Nam và quan điểm của chồng tôi về đất nước. Vì vậy tôi cần làm tất cả những gì có thể có thể để xuất bản cuốn sách mà chồng tôi đã dày công biên soạn trong nhiều năm".

Còn thêm chi tiết độc đáo nữa trong tiểu sử của Alexei Polyakov là trong số 47 bài báo và cuốn sách ông đã viết, thì hơn một nửa - 25 công trình - được viết và xuất bản bằng tiếng Việt. Cuốn sách “Sự phục hưng của nước Đại Việt thời trung cổ” cũng được xuất bản bằng tiếng Việt vào năm 1996. Giá trị của công trình này của một chuyên gia Nga đối với khoa học Việt Nam chứng tỏ bằng sự kiện gần 30 năm sau, tức là năm 2023, cuốn sách lại đến với bạn đọc dưới dạng bản sao nguyên mẫu. Alexei Polyakov đã làm việc với bản thảo cuốn sách cho đến tận những ngày cuối đời. Ông bổ sung chi tiết hơn và mở rộng chủ đề bằng những nghiên cứu sau này, kể cả các bảng biểu và bản đồ, đồng thời để di chúc dặn dò vợ công bố cuốn sách bằng tiếng Nga. Sử gia Việt Nam học nổi tiếng của nước Nga Việt Oksana Novakova, qua đời năm ngoái, đã góp phần to lớn vào việc xuất bản cuốn sách. Bà đọc bản thảo và tập hợp một nhóm gồm các nhà khoa học trẻ Mark Ulyanov và Elena Gordienko, những người đã biên tập cuốn sách một cách tỉ mỉ trong vòng hai năm và biến nó thành một ấn phẩm khoa học xuất sắc.

Những khám phá khoa học và cuốn sách dành cho sinh viên

Biên tập viên khoa học của ấn phẩm, bà Elena Gordienko cho biết:

“Oksana Vladimirovna đã nêu đề xuất tái định dạng cuốn sách. Alexei Borisovich từng dự kiến ra sách như là cuốn tham khảo lịch sử hấp dẫn dành cho các sinh viên. Ông đã nêu nhiều kết luận, suy ngẫm và ý tưởng khoa học của mình ở cuối cuốn sách trong phần bình luận. Chúng tôi kết cấu những cái mới này vào văn bản chính của cuốn sách và đã có được một ấn phẩm khoa học đích thực. Cuốn sách này phản ánh nhiều khám phá khoa học của Alexei Polyakov, mà ông đã thực hiện bằng cách nghiên cứu không chỉ biên niên sử bằng Hán văn và các tác phẩm tiếng Việt, mà còn cả vô số dữ liệu khảo cổ và di tích văn tự. Điều này liên quan cả tên nước Đại Cồ Việt, thời điểm truyền bá Nho giáo vào Việt Nam, giai đoạn xây dựng Văn Miếu, câu hỏi về vị hoàng đế đầu tiên nhà Trần, và nhiều nội dung khác. Cuốn sách được viết với văn phong hấp dẫn, bằng ngôn ngữ đẹp đẽ và cuốn hủ đến mức khiến chúng ta đọc một mạch".

Viện làm việc bằng tâm huyết của các nhà khoa học Việt Nam và Nga
Bởi Alexei Polyakov có nhiều năm sống ở Việt Nam, quen biết với nhiều nhà khoa học Việt Nam và am hiểu văn chương Việt Nam nên ông là đại diện đồng thời của hai trường phái lịch sử: Xô-viết và Việt Nam, PGS-TS Maxim Syunnerberg từ Viện Các nước Á-Phi IAAS trực thuộc Đại học Tổng hợp Quốc gia Matxcơva nhận xét.
Trong cuốn sách của mình, Alexei Polyakov đã giải đáp các câu hỏi mà xã hội Việt Nam hiện đại và cụ thể là các nhà khoa học Việt Nam quan tâm, biên tập viên Elena Gordienko tiếp nối ý tưởng này.

“Đó là vai trò của lịch sử trung đại trong quá trình hình thành dân tộc và văn hóa Việt Nam, ý nghĩa quan trọng của lịch sử quân sự trong việc hình thành Nhà nước độc lập, tính độc đáo trong con đường lịch sử của người Việt và di sản Việt Nam".

Không thể không nhắc đến một đặc điểm độc đáo khác của cuốn sách là trước phần văn bản chính có tới sáu lời tựa từ bà quả phụ, các biên tập viên, những người bạn và đồng nghiệp người Nga và người nước ngoài của Alexei Polyakov. Điều đó cho thấy tầm quan trọng của di sản mà ông để lại đối với khoa học Nga và thế giới.

Xin khép bài viết về nhà khoa học Nga và cuốn sách của ông bằng nhận xét của biên tập viên Elena Gordienko: "Alexei Polyakov tin rằng cuốn sách sẽ thu hút sinh viên và các chuyên gia trẻ bằng những câu chuyện từ lịch sử Việt Nam thời trung cổ. Còn chúng tôi hy vọng rằng cuốn sách độc đáo này sẽ trở thành cơ sở dành cho những công trình nghiên cứu của thế hệ sử gia mới và hỗ trợ xứng đáng cho sự phát triển của ngành nghiên cứu Việt Nam tại Nga".

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Viết nhạc bằng cả trái tim
Thảo luận