Lằn ranh đẫm máu: Vì sao Thái Lan - Campuchia quyết chiến vì một ngôi đền?
Chuyên gia cảnh báo xung đột giữa Thái Lan và Campuchia tại khu vực đền Preah Vihear có thể leo thang thành chiến tranh nếu không được kiểm soát, trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc trỗi dậy và pháp lý quốc tế bị thách thức.
SputnikNgày 24/7, binh sĩ Campuchia và Thái Lan xảy ra
đấu súng tại khu vực gần đền Ta Moan Thom, địa điểm nằm trong vùng biên giới chưa được phân định rõ ràng. Cả hai bên đều cáo buộc đối phương nổ súng trước, khiến nhiều người thiệt mạng.
Vụ việc đánh dấu bước leo thang mới trong căng thẳng giữa hai nước khi chỉ một ngày trước đó, Thái Lan đã
trục xuất đại sứ Campuchia và triệu hồi đại sứ nước mình về nước sau vụ một binh sĩ Thái Lan đạp trúng mìn tại khu vực tranh chấp.
Ngày 25/7, Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Campuchia Maly Socheata cho biết lực lượng Thái Lan đã tập kích 7 địa điểm ở nước này, trong đó có
ném bom chùm vào hai địa điểm. Giới chức Campuchia cho rằng hành động này đã "vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước về Bom, Đạn chùm (CCM)".
Theo tin mới nhất ngày 26/7, Quân đội Lào cho biết 10 quả đạn pháo rơi xuống lãnh thổ nước này gây thiệt hại cho nhà cửa, tài sản của người dân, khi giao tranh Campuchia - Thái Lan tiếp diễn.
Gốc rễ từ tranh chấp lịch sử và chủ nghĩa dân tộc
Trao đổi với Sputnik, Đại tá Nguyễn Minh Tâm, nguyên Giám đốc Trung tâm Tư liệu Khoa giáo, Học viện Chính trị Công an Nhân dân nhận định, không thể tách xung đột hiện nay khỏi bối cảnh tranh chấp biên giới kéo dài hàng thế kỷ giữa Thái Lan và Campuchia.
“Muốn hiểu vì sao máu lại đổ ở biên giới Thái Lan - Campuchia, phải lần theo dấu vết hàng thế kỷ tranh chấp văn hóa và lãnh thổ còn bỏ ngỏ từ thời thực dân,” Đại tá nhấn mạnh.
Tâm điểm của tranh chấp tập trung tại khu vực đền Preah Vihear, một ngôi đền Hindu được xây dựng từ thế kỷ XI, tọa lạc trên vùng cao nguyên Dangrek, nơi ranh giới giữa hai quốc gia chưa từng được thống nhất một cách trọn vẹn.
“Dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã hai lần ra phán quyết trao chủ quyền đền Preah Vihear cho Campuchia (1962 và 2013), nhưng đường tiếp cận ngôi đền lại nằm trên lãnh thổ Thái Lan, dẫn tới nhiều lần xung đột giữa hai bên”, chuyên gia trên chỉ ra.
Căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia bắt đầu nhen nhóm trở lại từ năm 2008 khi Campuchia đề nghị UNESCO công nhận đền Preah Vihear là Di sản văn hóa thế giới. Thái Lan cực kỳ phản đối điều này nên việc không thành. Điều này đã dẫn đến
cuộc chạm súng trên biên giới tháng 6/2008 giữa quân đội và cảnh sát hai nước.
“Từ năm 2008 - 2011, khu vực đền này từng là điểm nóng xung đột kéo dài, khiến ít nhất 11 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương”, Đại tá cho biết thêm.
Gần đây, các nghĩ sĩ bảo thủ buộc tội Thủ tướng Petodongtam “đi đêm” với Shinawatra và cựu Thủ tướng Campuchia
Hun Sen, đương chức Chủ tịch Thượng viện Campuchia. Họ còn đặt câu hỏi về kế hoạch đàm phán với Campuchia để cùng khai thác tài nguyên năng lượng tại các vùng biển chưa được phân định, đồng thời cảnh báo động thái này có thể khiến Thái Lan mất đảo Koh Kood ở Vịnh Thái Lan.
“Chủ nghĩa dân tộc cực đoan tại Thái Lan đang trỗi dậy. Đây là yếu tố làm trầm trọng hóa bất kỳ mâu thuẫn nào với Campuchia ” chuyên gia Nguyễn Minh Tâm cảnh báo.
Nguy cơ xung đột lan rộng
Những sự kiện trên cho thấy nguồn gốc của các cuộc đụng độ trên biên giới Thái Lan - Campuchia gần đây chính là từ
Chủ nghĩa dân tộc Thái Lan, một thế lực luôn có tiếng nói mang “trọng lượng lớn” đối với Hoàng gia Thái Lan nói chung và Nhà vua Thái Lan Maha Vajiralongkorn, người nắm giữ quân đội (trụ cột của Hoàng gia) và nền chính trị của Thái Lan.
Chuyên gia lo ngại đụng độ lần này có nguy cơ vượt ra ngoài quy mô kiểm soát nếu không có biện pháp can thiệp sớm.
“Khác với giai đoạn 2008–2011, lần này chỉ trong 24 giờ sau khi ngoại giao bị hạ cấp, cả hai bên đã sử dụng vũ khí hạng nặng như BM-21 Grad và tiêm kích F-16,” ông Tâm nhận định.
Thậm chí, Quốc vương Thái Lan Maha Vajiralongkorn cũng có những tuyên bố cứng rắn hướng về Quốc vương Campuchia. Đây là điều hiếm thấy trong tiền lệ ngoại giao khu vực.
Theo ông Tâm, nếu ASEAN và Liên Hợp Quốc không can thiệp kịp thời, “ngọn lửa thần Shiva” tại đền Preah Vihear có thể thổi bùng thành chiến tranh khu vực.
“Trong trường hợp xung đột tiếp tục leo thang, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc có thể phải cân nhắc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình - một bước đi chỉ được dùng khi không còn lựa chọn nào khác”, chuyên gia cảnh báo.
Vai trò ASEAN và cơ hội hạ nhiệt
Trước tình hình xung đột leo thang,
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc và cơ quan ngoại giao nhiều nước, trong đó có một số nước ASEAN đã đưa ra khuyến cáo hai bên cần ngừng bắn để ngồi vào đàm phán. Thậm chí, Trung Quốc bảy tỏ mong muốn sẵn sàng làm trung gian hoà giải giữa hai bên. Tuy nhiên, thành hay bại phụ thuộc phần lớn vào việc Bangkok có chịu ngồi vào bàn đàm phán hay không.
“Về mặt pháp lý, việc Thái Lan đơn phương phủ nhận phán quyết của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) là hành động khó có thể chấp nhận, dù nước này viện dẫn nhiều lý do khác nhau. Tuy nhiên, không một lý do nào đủ sức biện minh cho việc sử dụng vũ lực, đặc biệt là hành động ném bom vào lãnh thổ Campuchia”, chuyên gia Nguyễn Minh Tâm cho biết.
Theo ông, đây không đơn thuần là phản ứng bột phát vì tức giận, mà là bước đi có tính toán, nhằm phục vụ tham vọng dài hạn của Thái Lan trong việc “vẽ lại bản đồ”, tái định hình đường biên giới với Campuchia theo hướng có lợi cho mình.
“ASEAN cần thể hiện rõ lập trường tại Hội nghị Thượng đỉnh sắp tới ở Kuala Lumpur trước khi khủng hoảng vượt khỏi tầm kiểm soát”, ông Tâm chỉ ra.
Việt Nam không chọn phe, chọn nguyên tắc
Là quốc gia có chung đường biên giới với Campuchia, Việt Nam có lý do để theo sát diễn biến căng thẳng. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ không để bị cuốn vào đối đầu, mà sẽ kiên định lập trường “không chọn phe, chỉ chọn luật pháp quốc tế”.
“Việt Nam luôn tuân thủ các phán quyết quốc tế và không để xung đột chính trị ảnh hưởng đến quan hệ thương mại. Việt Nam luôn tuân thủ các hiệp định kinh tế, thương mại song phương đã ký kết với các đối tác", ông Tâm nhấn mạnh.
Chuyên gia cho rằng, Việt Nam đã chuẩn bị các giải pháp thương mại thay thế nếu chiến sự ảnh hưởng tới các tuyến giao thương quan trọng ở Tây Nam. Việc duy trì ổn định khu vực là ưu tiên hàng đầu không chỉ về an ninh mà còn về phát triển bền vững trong nội khối ASEAN.
Được biết, Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao Việt Nam vừa ban hành khuyến cáo công dân Việt Nam về tình hình biên giới Thái Lan - Campuchia.
Công dân Việt Nam ở địa bàn được khuyến cáo cần theo dõi, tuân thủ nghiêm các quy định và hướng dẫn của chính quyền sở tại; không nên đến các khu vực đang diễn biến an ninh phức tạp; giữ liên hệ với các cơ quan đại diện Việt Nam tại nước sở tại.
Trước đó, đại diện
Bộ Ngoại giao Việt Nam đã bày tỏ lo ngại về những diễn biến căng thẳng hiện nay tại khu vực biên giới giữa Thái Lan và Campuchia, đồng thời kêu gọi hai bên hết sức kiềm chế, không sử dụng vũ lực, không để căng thẳng leo thang, giải quyết hòa bình và thỏa đáng các bất đồng trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.