Thương mại điện tử Việt Nam và cuộc đua vươn tầm Đông Nam Á
Thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam vừa ghi dấu ấn đột phá khi quy mô chính thức vượt mốc 25 tỷ USD trong năm 2024. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội vàng, ngành TMĐT nước nhà cũng đối mặt với không ít thách thức về chuyển đổi số, hạ tầng và niềm tin người tiêu dùng, những yếu tố quyết định bước tiến dài hạn của thị trường trong tương lai.
SputnikTrong bối cảnh cuộc cạnh tranh số hóa toàn cầu đang diễn ra khốc liệt, Việt Nam vừa công bố, quy mô thị trường TMĐT của Việt Nam đã chính thức vượt mốc 25 tỷ USD trong năm 2024. Một con số không chỉ thể hiện đà tăng trưởng nội tại, mà còn là lời khẳng định vị thế mới của Việt Nam trong trật tự thương mại số Đông Nam Á.
Với tốc độ tăng trưởng 20% so với năm trước, TMĐT hiện chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, một tỉ lệ không thể xem nhẹ, khi phần lớn nền
kinh tế khu vực vẫn đang vật lộn với lạm phát, đứt gãy chuỗi cung ứng và cạnh tranh kỹ thuật số ngày một khốc liệt.
Trong cuộc đua này, Việt Nam đang giữ vị trí thứ 3 khu vực, chỉ sau Indonesia (65 tỷ USD) và Thái Lan (26 tỷ USD). Nhưng khoảng cách đang dần thu hẹp. Quan trọng hơn, dự báo đến năm 2030, thị trường TMĐT Việt Nam có thể đạt 63 tỷ USD, gần gấp ba quy mô hiện tại.
COVID-19 là bước ngoặt, hạ tầng là chất xúc tác
Nhìn lại những động lực tạo nên cú nhảy vọt này, chia sẻ với Sputnik, ông Kiều Tiến Anh - Giám đốc vận hành sàn TMĐT Hi1 (mô hình kết nối trực tiếp nhà sản xuất và người tiêu dùng F2C) cho rằng, TMĐT Việt Nam đã trải qua một quá trình dài tăng trưởng gần 18 năm, nhưng bước ngoặt thực sự đến từ đại dịch COVID-19.
Chính điều này giúp cho người dân và cả doanh nghiệp quen với thương mại điện tử hơn và chuyển dịch sang mua sắm online mạnh mẽ hơn.
“Nếu như trước đây, việc mua hàng online thật ra vẫn còn khá thận trọng. Nhưng sau COVID, TMĐT, mua hàng online, đặt hàng online, nó đã thấm sâu vào hành vi tiêu dùng. Thậm chí, ngay cả những người lớn tuổi, những người trước đây không quen, thì bây giờ cũng biết làm thanh toán, biết cách sử dụng các nền tảng mua sắm online. Đó là một trong những động lực rất lớn để tăng trưởng 20% như trong năm 2024”, đại diện doanh nghiệp cho hay.
Ngoài yếu tố thay đổi hành vi tiêu dùng, sự tiến bộ vượt bậc trong công nghệ thanh toán nhanh cùng với phát triển đồng bộ của hệ thống hạ tầng
logistics đã trở thành những “đòn bẩy” quan trọng, giúp TMĐT Việt Nam không chỉ tăng tốc mà còn nâng cao trải nghiệm khách hàng một cách toàn diện.
Những cải tiến này không chỉ rút ngắn thời gian giao dịch, mà còn tạo ra sự thuận tiện và tin cậy, góp phần thúc đẩy người tiêu dùng ngày càng mạnh dạn hơn khi lựa chọn mua sắm trực tuyến.
“Công nghệ thanh toán bây giờ rất nhanh, và giúp cho người tiêu dùng quen dần với việc sử dụng TMĐT để thanh toán. Thêm nữa, đó là sự kết nối hạ tầng của logistics. Hiện nay việc giao hàng diễn ra rất nhanh. Trước đây, có rất nhiều công ty giao hàng chỉ trong khoảng 30 phút. Đây cũng là một trong những yếu tố quan trọng giúp TMĐT Việt Nam tăng trưởng mạnh hơn”.
Thách Thức Tăng Trưởng
Vị giám đốc sàn TMĐT cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò then chốt của chính sách Chính phủ
Việt Nam trong việc thúc đẩy chuyển đổi số, nhất là việc mở rộng TMĐT đến tận các vùng sâu, vùng xa. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm thu hẹp khoảng cách số và tạo cơ hội phát triển đồng đều khắp Việt Nam.
Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế tại Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, dù chuyển đổi số đã lan tỏa đến khu vực nông thôn, nhưng tốc độ phát triển vẫn còn chậm và chưa đồng đều giữa các vùng miền.
"Tôi muốn nhấn mạnh rằng, tiềm lực của Việt Nam vẫn còn rất lớn nhưng chưa được khai thác hết. Người dân rất cởi mở với cái mới, nhưng thu nhập còn hạn chế. Sự phát triển hiện nay vẫn chủ yếu đến từ các đô thị lớn, trong khi khu vực nông thôn hay vùng sâu vùng xa vẫn chưa thực sự bắt kịp. Đây chính là tiềm năng tăng trưởng tiếp theo của Việt Nam”, TS. Phong nói thêm với Sputnik.
Chuyên gia cho rằng, việc đứng thứ 3 ở khu vực
Đông Nam Á, một khu vực có đến hơn 50 quốc gia tại châu Á là một tín hiệu rất tích cực. Mức tăng trưởng 20% trong năm 2024 là kết quả tất yếu của một quá trình chuyển đổi số toàn diện tại Việt Nam, trong đó TMĐT là mũi nhọn.
“Ngoài việc các doanh nghiệp trong nước đồng hành cùng định hướng chính sách, thì người tiêu dùng Việt Nam cũng đang thể hiện sự chấp nhận rất cao với các hình thức mua bán trực tuyến. Bên cạnh đó, đất nước cũng hưởng lợi từ những xu hướng chung của thế giới, đặc biệt là châu Âu và các khu vực có thị trường tiêu dùng số phát triển. Người tiêu dùng Việt đã thể hiện sự chấp nhận rất cao với mua bán trực tuyến, đồng thời doanh nghiệp cũng tích cực đồng hành cùng chính sách số hóa. Ngoài ra, chúng ta đang hưởng lợi từ làn sóng tiêu dùng số toàn cầu,” ông Phong nhận định.
Vì sao Việt Nam vẫn chỉ đứng thứ 3?
Mặc dù có dân số trên 100 triệu và tỷ lệ người dùng Internet cao, Việt Nam vẫn xếp sau Indonesia và Thái Lan về giá trị TMĐT. Theo ông Kiều Tiến Anh, nguyên nhân nằm ở các yếu tố nội tại như thu nhập bình quân còn thấp và vấn đề niềm tin tiêu dùng.
“Có một thực tế, người tiêu dùng chưa thực sự mặn mà với các sản phẩm trên sàn thương mại điện tử nếu như không có khuyến mãi. Hầu như những sản phẩm cao cấp chưa bán được trên sàn TMĐT. Theo tôi, nếu Chính phủ quyết liệt giải quyết vấn đề hàng giả hàng nhái tận gốc, từ nhà nhập khẩu hay nhà sản xuất”.
Ngoài ra, doanh nghiệp cho rằng, việc minh bạch về
thuế và tiêu chuẩn sản phẩm vẫn còn là “nút thắt”. Nếu không giải quyết được tận gốc những yếu tố này, TMĐT Việt sẽ khó vượt qua mốc hiện tại để vươn lên vị trí cao hơn.
“Một yếu tố nữa sẽ khiến TMĐT phát triển bền vững là minh bạch về thuế, tức là những sản phẩm đầu vào và đầu ra có hóa đơn. Nếu giải quyết được hai vấn đề trên thì Việt Nam hoàn toàn có thể đứng vượt lên trên vị trí thứ 3 trong khu vực”, ông Tiến Anh cho hay.
Vượt ra khỏi biên giới
Một trong những chiến lược trọng tâm hiện nay là phát triển TMĐT xuyên biên giới. Theo chuyên gia kinh tế TS. Nguyễn Minh Phong, đây là “cánh cửa mới” giúp doanh nghiệp Việt mở rộng thị trường nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức.
“Doanh nghiệp cần thay đổi tư duy không chỉ bán lẻ nội địa mà phải tiếp cận thị trường quốc tế một cách bài bản: thuê kho ngoại quốc, xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt và quản trị minh bạch”, TS. nói.
Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của đầu tư dài hạn vào năng lực nội tại: từ sản phẩm, con người đến
công nghệ và thương hiệu. Bởi nếu doanh nghiệp không tạo được sự tin cậy và bền vững, họ sẽ không thể tồn tại lâu dài trên sân chơi toàn cầu.
Cùng quan điểm, ông Kiều Tiến Anh liệt kê 5 hướng đi cho doanh nghiệp Việt muốn thành công qua TMĐT xuyên biên giới:
“Thứ nhất, chuẩn hóa giấy tờ và chuẩn hóa sản phẩm theo đúng tiêu chuẩn. Thứ hai, đầu tư vào thương hiệu và chiến lược marketing, đảm bảo những sản phẩm chất lượng, đặc biệt những sản phẩm làng nghề, OCOP… Thứ ba, DN cần chú trọng xây dựng một sản phẩm dài hạn và bền vững, mang tính quốc tế. Thứ tư, DN cần tận dụng chính sách vĩ mô của Chính phủ làm sao theo kịp với tốc độ quốc tế. Thứ năm, đảm bảo tính minh bạch trong giao dịch và quản trị thuế. Nếu làm tốt, giá trị thương mại điện tử Việt Nam có thể đứng top 1, top 2 trong khu vực”.
Tương lai của TMĐT Việt
Với đà tăng trưởng hiện tại, các chuyên gia đều đồng tình rằng TMĐT sẽ tiếp tục đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, không chỉ là kênh phân phối mà còn là nền tảng của tiêu dùng số.
22 Tháng Mười Một 2024, 10:41
Các ngành dẫn dắt thị trường hiện nay gồm: FMCG (hàng tiêu dùng nhanh), đồ gia dụng, công nghệ và thời trang. Tuy nhiên, theo ông Tiến Anh, tương lai sẽ chứng kiến sự vươn lên của các sản phẩm giá trị cao như
du lịch, bất động sản, phần mềm hay dịch vụ kỹ thuật số.
“Tôi tin rằng, trong những năm tới, với sự quyết tâm của Chính phủ, Luật thương mại điện tử mới ra đời sẽ giúp cho DN chân chính, những sản phẩm tốt sẽ có chỗ đứng trên thị trường. Những sản phẩm giá trị cao như ô tô, xe máy, bất động sản hay những sản phẩm hữu hình như phần mềm, sản phẩm du lịch,... sẽ là những xu hướng của tương lai. Tất cả những sản phẩm đều có thể thương mại trên sàn, từ cái kim sợi chỉ cho đến linh kiện điện tử hay bất động sản...”, GĐ Kiều Tiến Anh nhận định.
27 Tháng Mười Hai 2023, 08:56
Trước những thách thức và tiềm năng còn bỏ ngỏ, chuyên gia Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh rằng để TMĐT Việt Nam không chỉ phát triển nhanh mà còn bền vững, các doanh nghiệp cần có một lộ trình rõ ràng và chiến lược dài hạn. Ông chia sẻ thêm về những bước đi thiết yếu trong hành trình này:
“Thứ nhất, doanh nghiệp cần mở rộng hợp tác với các nền tảng TMĐT quốc tế và hệ thống logistics xuyên biên giới, tối ưu chi phí vận hành bằng cách thuê kho hoặc kết nối dịch vụ ở nước ngoài. Thứ hai, xây dựng quản trị chuỗi cung ứng hiện đại, đảm bảo chất lượng, minh bạch và quản lý hàng tồn kho hiệu quả để tránh đứt gãy. Thứ ba, liên tục chuyển đổi số trong quản lý, đầu tư vào công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. Cuối cùng, xây dựng thương hiệu bền vững, trung thực để tạo niềm tin và sự an tâm cho khách hàng, một yếu tố then chốt cho sự phát triển lâu dài trong môi trường số”, vị chuyên gia kết luận.
Một xu hướng đáng chú ý trong TMĐT hiện nay là sự kiểm soát chặt chẽ hơn với
hoạt động livestream bán hàng. Trước đây, nhiều KOLs và người bán đã tạo ra các con số “ảo” để nâng cao uy tín, tuy nhiên, cơ quan chức năng đang siết chặt quản lý nhằm đảm bảo tính minh bạch, trung thực.
Điều này tạo ra yêu cầu mới cho doanh nghiệp và cá nhân tham gia thị trường: chuyên nghiệp và minh bạch hơn để phát triển bền vững.