Điều chỉnh vì các nhà đầu tư đến thấy vị trí đẹp và vạch ra lại điều chỉnh, từ đất để phát triển văn hóa xã hội chuyển sang đất kinh doanh thương mại....Do đó, Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính nghiên cứu về “tuổi thọ” quy hoạch để có tầm nhìn dài hạn hơn.
Quy hoạch phải dài hạn, chiến lược
Sáng ngày 7/11, trong phiên thảo luận tại tổ về dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh rằng công tác quy hoạch có vai trò đặc biệt quan trọng, là một nội dung không thể thiếu trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Theo ông, quy hoạch không chỉ là công cụ định hướng không gian phát triển mà còn là nền tảng đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và hiệu quả trong quản lý nhà nước, giữa các cấp, các ngành và các địa phương.
Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định, quy hoạch phải thể hiện được tầm nhìn dài hạn và tư duy chiến lược, gắn liền với chỉ đạo của Trung ương và đường hướng phát triển kinh tế - xã hội của từng giai đoạn.
Ông cũng nhắc lại, quy hoạch phải mang tính khoa học, khả thi và hiện đại, biết tận dụng công nghệ tiên tiến trong thu thập, phân tích và dự báo dữ liệu, bảo đảm tính liên thông, kế thừa và kết nối hiệu quả giữa các quy hoạch cấp quốc gia, vùng và địa phương.
Theo Bộ trưởng, nếu không có quy hoạch hoặc quy hoạch thiếu tầm nhìn, nền kinh tế - xã hội sẽ phát triển một cách tự phát, “thích chỗ nào làm chỗ đó”, dẫn đến mất cân đối, phá vỡ cảnh quan và môi trường, gây hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển bền vững. Ông lưu ý, ngay cả khi đã có quy hoạch mà thực hiện không nghiêm túc hoặc không đầy đủ, hiệu quả phát triển cũng sẽ bị hạn chế, kéo theo những hệ quả lâu dài về hạ tầng, môi trường và xã hội.
Bộ trưởng Trần Hồng Minh dẫn chứng, ngay tại Thủ đô Hà Nội và một số địa phương khác, những bất cập trong quy hoạch và quản lý đô thị đã bộc lộ rõ ràng trong thời gian qua, thể hiện ở sự quá tải hạ tầng, ùn tắc giao thông, lấn chiếm đất công, quy hoạch treo và tình trạng điều chỉnh quy hoạch liên tục theo đề xuất của nhà đầu tư.
Một số ý kiến cho rằng nhiều quy hoạch hiện nay còn mang tính ngắn hạn, thường chỉ 10-30 năm, trong khi nhiều quốc gia phát triển đã xây dựng quy hoạch với tầm nhìn 50-100 năm. Về vấn đề này, ông Minh cho biết Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan sẽ tiếp thu và nghiên cứu để điều chỉnh trong quá trình soạn thảo, hướng đến một quy hoạch có tuổi thọ dài hơn, tầm nhìn xa hơn, phù hợp với quy luật phát triển bền vững.
Bộ trưởng nêu ví dụ cụ thể như trong quy hoạch hệ thống cảng biển, hiện nay tầm nhìn đến năm 2030 mới chỉ thiết kế các cảng tiếp nhận tàu 50.000 tấn, trong khi xu hướng vận tải biển toàn cầu đã chuyển sang tàu 150.000-200.000 tấn. Nếu không có điều chỉnh kịp thời, Việt Nam sẽ bị tụt hậu và hạn chế khả năng hội nhập logistics quốc tế.
“Hiện nay trên thế giới loại tàu này còn rất ít, cơ bản các cảng biển phải đáp ứng tàu 200.000 tấn. Đến năm 2050, chúng ta mới phát triển được tàu 200.000 tấn”, Bộ trưởng cho hay trong khi, các nhà đầu tư trong và ngoài nước đều muốn khi đặt chân đến Việt Nam thì đảm bảo cho tất cả các loại tàu thuyền quốc tế. Tức là phải đảm bảo hệ thống luồng lạch, cảng biển, vị trí khai thác cảng nước sâu.
Hay trong quy hoạch sân bay, Bộ trưởng cho biết, vì không có kinh phí nên tầm nhìn đến năm 2030 một số sân bay chỉ ở dạng 4C, sau năm 2030 thì phấn đấu lên 4E, 4F nhưng nếu như thế các máy bay quốc tế, máy bay thân to và nặng sẽ không đến Việt Nam.
Bộ trưởng lấy ví dụ tuyến từ Trung Quốc - Việt Nam, chúng ta hiện chỉ có ba tuyến bay sang Trung Quốc nhưng Trung Quốc có đến 18 tuyến bay sang Việt Nam và chỉ tập trung ở các sân bay lớn, các sân bay nhỏ không đáp ứng được. Từ đó, Bộ trưởng cho rằng cần thay đổi tư duy trong xây dựng quy hoạch theo hướng dài hạn hơn để tránh phải thực hiện nhiều lần.
Đối với quy hoạch tài nguyên nước, Bộ trưởng cho biết nội dung này trong luật hiện hành đã tương đối đầy đủ, nhưng cần được rà soát chi tiết theo từng ngành, từng lưu vực sông, để bảo đảm quản lý và khai thác hiệu quả. Thực tế thời gian qua cho thấy, mưa lũ lớn đã gây vỡ đê, ngập úng nghiêm trọng tại một số địa phương như Thái Nguyên, Bắc Giang, cho thấy việc quy hoạch cao trình, hệ thống thoát nước và giữ nước là yếu tố sống còn trong đảm bảo an toàn đê điều và điều tiết nguồn nước.
Tất cả các yếu tố này, theo ông, phải được thể hiện xuyên suốt từ quy hoạch tổng thể quốc gia đến quy hoạch ngành và cấp tỉnh, đảm bảo sự thống nhất từ trên xuống dưới.
“Suốt ngày điều chỉnh”
Bộ trưởng Trần Hồng Minh cũng chỉ ra rằng nhiều địa phương đang gặp vướng mắc trong quy hoạch sử dụng đất, đặc biệt là tình trạng quy hoạch treo kéo dài, gây lãng phí nguồn lực xã hội và ảnh hưởng quyền lợi người dân.
“Có tình trạng quy hoạch xong rồi bỏ đấy rất nhiều, đến lúc làm việc khác không được”, theo Bộ trưởng, để khắc phục, khi lập quy hoạch cần nghiên cứu kỹ, mời các chuyên gia, nhà khoa học tham gia đánh giá, phản biện để bảo đảm tính khoa học, thực tiễn và hiệu quả.
Ông cũng cho biết Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Tài chính để nghiên cứu về “tuổi thọ” của quy hoạch, bởi hiện nay tầm nhìn quy hoạch còn ngắn, cần mở rộng thời hạn để bảo đảm ổn định, tránh việc phải điều chỉnh liên tục.
Vị tư lệnh ngành cũng lưu ý rằng, hiện tồn tại tình trạng “đồng chí này lên Bí thư, đồng chí kia lên Chủ tịch, hết nhiệm kỳ lại điều chỉnh quy hoạch, suốt ngày điều chỉnh”, nhiều khi chỉ vì nhà đầu tư thấy vị trí đẹp rồi xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất, chẳng hạn từ đất văn hóa - xã hội sang đất kinh doanh thương mại.
“Nếu không cẩn thận sẽ không khai thác được nguồn lực và không phát triển được”, ông nhắc.
Cũng trong buổi thảo luận, đại biểu Nguyễn Phi Thường, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, phát biểu rằng hiện nay khu vực nội đô Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và nhiều đô thị lớn khác đang chịu áp lực quá tải nghiêm trọng về mật độ dân cư, xây dựng và giao thông trên mặt đất.
Để giải quyết căn cơ, ông Thường nhấn mạnh, yêu cầu cấp bách cần phát triển không gian ngầm đô thị đa chức năng, bao gồm hệ thống giao thông ngầm, trung tâm thương mại, thoát nước, bãi đỗ xe và hạ tầng kỹ thuật ngầm khác, từ đó hình thành một mạng lưới kết nối hoàn chỉnh, thông suốt giữa các không gian đô thị.
Ông cho biết, Sở Xây dựng Hà Nội đang được giao xây dựng quy hoạch không gian ngầm, tuy nhiên đây là lĩnh vực rất khó, phức tạp. Vì vậy, ông kiến nghị Ban soạn thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi) cần bổ sung một điều khoản riêng về quy hoạch không gian ngầm đô thị, theo hướng tích hợp giữa các hạng mục giao thông, hạ tầng kỹ thuật, bãi đỗ xe, phòng trú ẩn, đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về không gian ngầm để phục vụ công tác quản lý, đầu tư và vận hành.
Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cũng lưu ý rằng các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng như rác thải, khí thải, biến đổi khí hậu, ngập úng, ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường đô thị.
Do đó, khi lập quy hoạch tỉnh, cần bổ sung quy định bắt buộc về việc phân tích, đánh giá thực trạng và dự báo các kịch bản môi trường, trong đó bao gồm ô nhiễm không khí, ngập úng và tắc nghẽn giao thông, để làm cơ sở lựa chọn mô hình phát triển phù hợp, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.