Chưa nước nào làm lớn như Việt Nam

Chính phủ Việt Nam đã bố trí nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tương đương 3-5% GDP - chưa nước nào làm lớn như vậy. Theo ông, Việt Nam đã có đầy đủ chính sách cần thiết để tạo môi trường tốt nhất cho đội ngũ nhân tài trở về nước, đặc biệt là những người có khả năng đảm đương vai trò tổng công trình sư hay kiến trúc sư trưởng trong các dự án lớn.

Ngày 26/11/2025, tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) cơ sở Hòa Lạc, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng chủ trì cuộc làm việc với Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và chuyên gia Việt Nam (VIN) về phát triển các ngành công nghệ chiến lược.

Trong gần ba giờ trao đổi với các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực như AI, lượng tử, blockchain, UAV – trong đó có nhiều người Việt đang làm việc ở nước ngoài – Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã thẳng thắn khuyến khích họ tiếp tục đồng hành cùng Việt Nam, dù sinh sống trong nước hay ở các quốc gia khác.

Hai vai trò Tổng công trình sư, kiến trúc sư được hiểu là những người có đủ khả năng dẫn dắt dự án, tổ chức nhóm nghiên cứu và triển khai các chương trình, đề án hay sản phẩm cụ thể.

Lực lượng chuyên gia Việt Nam từng học tập và làm việc ở nước ngoài được đánh giá là nhóm phù hợp nhất để đảm nhận vị trí đó. Hiện nhiều chuyên gia như vậy đang tham gia Mạng lưới Đổi mới sáng tạo do NIC xây dựng từ năm 2018, quy tụ khoảng 2.500 nhà khoa học, chuyên gia, kiến trúc sư trưởng và tổng công trình sư đang làm việc tại 22 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Phó Thủ tướng cho rằng, Việt Nam hiện đã có đủ chính sách, hạ tầng, môi trường và các điều kiện cần thiết để khuyến khích đội ngũ trí thức chất lượng cao cống hiến.

Về nguồn lực, ông cho biết Nhà nước đã bố trí ngân sách cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tương đương 3-5% GDP, một mức mà theo ông “chưa nước nào làm lớn như vậy”. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng vấn đề hiện nay không phải bàn thêm về sự cần thiết mà là đề xuất cụ thể như làm gì, đăng ký đề án nào, cần bao nhiêu kinh phí và bắt đầu từ đâu.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), cho biết Việt Nam đã có cơ chế triển khai nhanh hơn đối với các dự án thuộc lĩnh vực khoa học chiến lược. Khi có dự án cần thực hiện, các viện, trường hoặc nhà khoa học có thể nộp đề xuất trực tiếp lên quỹ để triển khai ngay thay vì phải chờ theo đợt.

Đồng thời, các quy định hiện hành mở ra nhiều ưu đãi cho chuyên gia: tổng công trình sư có thể hưởng mức lương tương đương Bộ trưởng, còn kiến trúc sư trưởng có thể được xếp tương đương Cục trưởng hoặc Vụ trưởng. Ông cũng nêu ví dụ về một bài toán lớn đang đặt ra cho Việt Nam, xây dựng mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt quy mô 100-150 tỷ token và đề xuất các chuyên gia trong mạng lưới có thể trở về nắm vai trò tổng công trình sư dự án này.

Bên cạnh đề xuất hỗ trợ chuyên gia về nước đảm nhận vai trò dẫn dắt, Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng kêu gọi mạng lưới tập trung giải quyết các bài toán lớn của đất nước, từ bão lũ, thiên tai, sạt lở đến các vấn đề của hai đô thị lớn như ngập úng, ùn tắc, ô nhiễm môi trường, cùng với dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam.

Ông cho rằng nếu không chủ động nghiên cứu, làm chủ công nghệ và vật liệu mới phục vụ các dự án này thì sẽ “rất đáng tiếc”.

Ngoài ra, ông cũng mong muốn các chuyên gia tích cực tham gia phản biện chính sách, đóng góp vào việc xây dựng chiến lược, định hướng phát triển ngành dựa trên kinh nghiệm quốc tế.

Ông kỳ vọng mạng lưới tiếp tục thu hút thêm nhân tài Việt ở nước ngoài, đồng thời huy động nguồn lực quốc tế như học bổng hay hoạt động R&D. Theo ông, cộng đồng chuyên gia người Việt ở nước ngoài rất lớn và nếu quy tụ được sẽ tạo thành nguồn lực mạnh mẽ.

Tại cuộc gặp, một số đề xuất cụ thể đã được đưa ra. Ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch Mạng lưới AUVS, kiến nghị Nhà nước có cơ chế đặt hàng đối với thiết bị UAV nội địa để thúc đẩy hệ sinh thái trong nước.

TS Hùng Trần từ nhóm AI đề xuất có cơ chế chia sẻ cơ sở dữ liệu tiếng Việt để xây dựng bộ dữ liệu huấn luyện cho mô hình ngôn ngữ lớn. Chuyên gia blockchain Lưu Lợi thì đề nghị xây dựng bộ chuẩn kỹ thuật cho blockchain tại Việt Nam, đồng thời hoàn thiện chính sách pháp lý để triển khai một số sản phẩm cụ thể trong 1-2 năm tới.

Phó thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp thu ý kiến, nghiên cứu bổ sung các ngành và sản phẩm mới vào danh mục chiến lược như máy tính lượng tử hay thao trường an ninh mạng.

Ông gợi ý ưu tiên “đặt hàng” nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp quốc gia theo hai hướng: hoặc từ đề xuất của giới chuyên gia, hoặc giao nhiệm vụ từ trên xuống để xử lý những vấn đề trọng điểm.

Kết luận buổi làm việc, ông nhấn mạnh phát triển các ngành công nghệ chiến lược là nhiệm vụ then chốt và lâu dài giúp Việt Nam bứt phá, trở thành quốc gia thịnh vượng. Ông kêu gọi các chuyên gia tiếp tục đồng hành, đóng góp trí tuệ để hiện thực hóa khát vọng phát triển của đất nước.

Phó thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Tài chính tổng hợp đề xuất về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm huy động và phân bổ nguồn lực; nghiên cứu các cơ chế tài chính riêng cho R&D công nghệ chiến lược, sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu; đầu tư phòng thí nghiệm dùng chung, trang thiết bị nghiên cứu; và rà soát chính sách thuế, tín dụng nhằm thu hút đầu tư vào các lĩnh vực như AI, bán dẫn hay năng lượng mới.