Việt Nam trở thành “công xưởng” lớn của thế giới

Khác với các giai đoạn trước, khi đổi mới công nghệ chủ yếu mang tính cục bộ hoặc thử nghiệm, năm 2025 cho thấy sự hội tụ rõ nét giữa ý chí chính trị, thiết kế thể chế và năng lực triển khai công nghệ, tạo nên nền tảng cho một chu kỳ phát triển mới dựa trên khoa học, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Câu lạc bộ Nhà báo Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tổ chức lễ công bố 10 sự kiện Khoa học và công nghệ nổi bật năm 2025. Cùng với đó, Sputnik Việt Nam cũng đã bổ sung những lựa chọn của riêng mình.

Sự kiện đầu tiên được bình chọn đó là việc ban hành và triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Nghị quyết này được ban hành cuối năm 2024, không chỉ là một văn bản định hướng, mà thực chất đã đặt lại vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong mô hình tăng trưởng quốc gia. Điểm then chốt của Nghị quyết là sự chuyển dịch từ tư duy “khuyến khích phát triển” sang “kiến tạo hệ sinh thái”, trong đó Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt thông qua thể chế, cơ chế thử nghiệm và đầu tư chiến lược.

Đáng chú ý, trong năm 2025, quá trình thể chế hóa Nghị quyết 57 diễn ra với tốc độ và quy mô hiếm thấy. Ngày 9/1/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 03 về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57; tiếp đó, ngày 19/2/2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 193 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt nhằm tạo đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Cùng với các nghị quyết quan trọng, hàng chục dự thảo luật, nghị định và thông tư liên quan đã được Quốc hội, Chính phủ và Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng, ban hành và tổ chức triển khai. Đáng chú ý, Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì xây dựng, được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 vào tháng 6/2025, được xem là bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa các “đột phá” chiến lược nêu trong Nghị quyết 57.

Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, gồm 11 nhóm công nghệ chiến lược với 35 nhóm sản phẩm công nghệ chiến lược. Đến ngày 10/12/2025, Quốc hội tiếp tục thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia sở hữu khung pháp lý toàn diện về AI.

Đối với Sputnik, đây là một điểm nhấn. Có thể thấy, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các nền kinh tế về phát triển công nghiệp bán dẫn, Việt Nam đang dần khẳng định vị thế là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong lĩnh vực này.

Thực tế cho thấy, Việt Nam đang từng bước trở thành một trong những “công xưởng” lớn của thế giới, với sự hiện diện của nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu như Apple, Google, Intel, Samsung, LG, Qualcomm, Amkor, LAM Research, Qorvo, AlChip… Các doanh nghiệp này đều có kế hoạch dịch chuyển chuỗi cung ứng và dây chuyền sản xuất sang Việt Nam, đồng thời phát triển các trung tâm nghiên cứu, mở rộng đầu tư, kinh doanh và sản xuất.

Về hạ tầng kỹ thuật, Việt Nam đã thành lập Trung tâm hỗ trợ sản xuất thử chip theo mô hình Multi Project Wafer, dự kiến đi vào vận hành từ đầu năm sau.

Đặc biệt, tập đoàn NVIDIA, một trong những doanh nghiệp có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới, sau quá trình khảo sát và thăm dò tại nhiều thị trường trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới, đã quyết định đầu tư vào Việt Nam. Như đã thấy, NVIDIA đã ký kết thỏa thuận với một số đối tác nhằm dịch chuyển chuỗi sản xuất từ các quốc gia khác sang Việt Nam, cung cấp các bộ xử lý đồ họa (GPU) và thiết bị kết nối, với cam kết đầu tư từ 4 đến 4,5 tỷ USD trong vòng 4 năm tới tại 6 địa phương.

Ngay từ thời điểm cuối năm 2024, Thỏa thuận hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và Tập đoàn NVIDIA được ký kết, hướng tới thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) cùng Trung tâm Dữ liệu AI tại Việt Nam. Sự kiện này đã tạo tiếng vang lớn, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ cao, công nghệ bán dẫn và AI của khu vực và thế giới.

Đáng chú ý, Chính phủ đã ban hành đề án phát triển nguồn nhân lực với mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn, thậm chí có thể phấn đấu nâng lên 100.000 kỹ sư trong thời gian tới. Trong bối cảnh công nghệ bán dẫn được xác định là công nghệ chiến lược quốc gia, đóng vai trò nền tảng cho công nghệ số, kinh tế số và xã hội số, chiến lược phát triển lĩnh vực này được triển khai theo công thức C = SET + 1, hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cũng như Sputnik trước đó đã đưa tin, báo cáo thường niên e-Conomy SEA 2025 lần thứ mười do Google, Temasek và Bain & Company công bố vào cuối tháng 11 vừa qua cho thấy, nền kinh tế số Việt Nam được dự báo đạt tổng giá trị hàng hóa 39 tỷ USD vào cuối năm 2025.

Với mức tăng trưởng 17% so với năm trước, Việt Nam trở thành nền kinh tế số có tốc độ phát triển nhanh thứ hai tại Đông Nam Á. Động lực tăng trưởng không chỉ đến từ thương mại điện tử, mà còn từ nhiều lĩnh vực khác.

Lĩnh vực vận tải và giao đồ ăn tiếp tục là nhóm có tổng giá trị hàng hóa tăng nhanh nhất, dự báo tăng 20% và đạt 5 tỷ USD vào năm 2025. Việt Nam cũng ghi nhận tốc độ chuyển đổi nhanh sang xe điện nhờ các chính sách ưu đãi của Chính phủ và nhu cầu gia tăng từ các nền tảng vận chuyển. Đáng chú ý, ngành trò chơi điện tử tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng, với việc Việt Nam có ba nhà phát triển game lọt vào top 15 toàn cầu về lượt tải xuống.

Việt Nam cũng khẳng định vị trí dẫn đầu Đông Nam Á về mức độ sẵn sàng và niềm tin của người dùng đối với AI. Cụ thể, 81% người dùng tương tác với các công cụ và tính năng AI hằng ngày; 83% tham gia các hoạt động học tập, nâng cao kỹ năng về AI; và 96% sẵn sàng chia sẻ quyền truy cập dữ liệu với các tác nhân AI.

Hiện nay, Việt Nam có hơn 40 startup AI đang hoạt động, với 123 triệu USD vốn đầu tư tư nhân vào AI trong năm qua, chiếm 5% tổng giá trị đầu tư AI của toàn khu vực. Ngoài ra, 79% nhà đầu tư kỳ vọng dòng vốn vào Việt Nam sẽ tiếp tục gia tăng, đặc biệt trong các lĩnh vực phần mềm, dịch vụ, AI và công nghệ chuyên sâu.

Giữa tháng 10/2025, Gartner công bố Tổng công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel là doanh nghiệp có thế mạnh chuyên biệt, tiên phong trong thương mại hóa trạm gốc 5G Open RAN, đánh dấu việc Việt Nam gia nhập nhóm quốc gia dẫn đầu về công nghệ 5G.

Tại Đông Nam Á, Viettel là doanh nghiệp duy nhất được Gartner ghi danh. Thông qua hợp tác với Qualcomm, Viettel đã làm chủ hoàn toàn hệ sinh thái 5G từ nghiên cứu, thiết kế đến chế tạo.

Trong năm 2025, Viettel hoàn thành lắp đặt mới 23.500 trạm 5G, nâng tổng số trạm lên 30.000, phủ sóng 90% diện tích ngoài trời và 70% diện tích trong nhà trên toàn quốc.

Trong năm 2025, Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã làm chủ và triển khai thành công công nghệ giám định ADN dựa trên chỉ thị SNP bằng giải trình tự gien thế hệ mới, mở ra bước đột phá trong công tác xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.

Ngày 25 và 26/10/2025, tại Hà Nội diễn ra lễ ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, với sự tham gia của hơn 110 quốc gia. Sự kiện đánh dấu bước ngoặt trong xây dựng khuôn khổ pháp lý quốc tế về an ninh mạng, đồng thời khẳng định vai trò, vị thế và năng lực của Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ thông tin và an toàn không gian mạng.

Công ước Hà Nội là bước đi có tính lịch sử, thể hiện tầm nhìn, trách nhiệm, nỗ lực chung, tinh thần hợp tác của cộng đồng quốc tế vì một không gian mạng an toàn, tin cậy vì con người vì hòa bình và phát triển bền vũng. Công ước Hà Nội đã tạo nền tảng pháp lý cho hợp tác quốc tế, đồng thời, khẳng định giá trị của hợp tác đa phương, đối thoại bình đẳng và tôn trọng chủ quyền quốc gia nhằm bảo đảm không gian mạng thực sự trở thành môi trường phục vụ hòa bình, công bằng và phát triển bền vững.

Ngày 27/11/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ chính thức khai trương hệ thống quản lý trực tuyến các nhiệm vụ khoa học công nghệ do Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia (NAFOSTED) vận hành theo thời gian thực.

Đây là nền tảng công nghệ mới, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong đổi mới mô hình quản lý khoa học công nghệ, giúp Việt Nam tiến tới quản lý dựa trên dữ liệu, quy trình số và các chuẩn mực quốc tế. Hệ thống cho phép nâng cao chất lượng thẩm định, rút ngắn thời gian xét duyệt, hạn chế sai sót và rủi ro, đánh giá chính xác đóng góp của từng nhiệm vụ, đồng thời hình thành thị trường nhiệm vụ khoa học công nghệ chuyên nghiệp.

Hệ thống nhận được đánh giá cao từ giới khoa học, đặc biệt trong quản lý các đề tài, nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp Nhà nước, góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đánh giá, nghiệm thu, thanh toán tài chính, đồng thời tăng cường tính minh bạch trong quản lý, đầu tư và nghiên cứu phát triển.

Ngày 9/12/2025, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ tại khu phố Đông Khê, phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, được UNESCO chính thức ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Việc ghi danh này mang ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng thực hành và công chúng Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Đầu tháng 10/2025, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 thực hiện ca phẫu thuật đầu tiên tại Việt Nam: lấy thận có khối phình mạch ra khỏi cơ thể để tái tạo mạch máu, sau đó ghép lại chính cho người bệnh.

Bệnh nhân là nữ, 37 tuổi, được chẩn đoán phình động mạch thận trái ở vị trí nguy hiểm. Trong ca mổ kéo dài gần 4 giờ, các bác sĩ chỉ có khoảng 30 phút “vàng” để bảo vệ thận khi không được tưới máu. Kết quả, thận hoạt động bình thường ngay sau mổ, bệnh nhân hồi phục nhanh và không cần dùng thuốc chống thải ghép. Thành công này đánh dấu bước tiến quan trọng của y học Việt Nam, mở ra hướng điều trị mới cho các ca tổn thương thận phức tạp.

Ngày 27/6/2025, tại Diễn đàn Phát triển bền vững Việt Nam ESG Vietnam Summit 2025, Công ty Cổ phần Miza được vinh danh Top 10 doanh nghiệp ESG Việt Nam Xanh 2025, ghi nhận 15 năm phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn trong xử lý rác thải ngành giấy.

Ngày 3/10/2025, Chính phủ Pháp trao Huân chương Bắc đẩu Bội tinh bậc Sĩ quan cho Giáo sư Trần Thanh Vân và Giáo sư Lê Kim Ngọc. Trước đó, hai giáo sư từng được trao Huân chương bậc Hiệp sĩ vào các năm 2000 và 2016.

Cuối tháng 5/2025, Giáo sư, Viện sỹ Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Nga, ghi nhận những đóng góp nổi bật trong nghiên cứu khoa học và hợp tác Việt – Nga.