Liệu những lời này có nghĩa là "đồng ý " quyết định đối với việc xây dựng Trung tâm, đã từng được nói đến trong thỏa thuận liên chính phủ được ký kết từ hồi năm 2011? Theo ý kiến của các chuyên gia Nga, tất cả không đơn giản như vậy.
Hai bên cho đến nay chỉ đang ở điểm khởi đầu của công việc chung lâu dài trong giai đoạn thủ tục chuẩn bị đầu tư, — như đại diện Rosatom tại Việt Nam Andrey Stankevich thông báo với "Sputnik-Việt Nam". — Trong những năm đầu tiên, các nhà khoa học của hai nước đã chuẩn bị khái niệm của Trung tâm: Trung tâm đại diện cho cái gì, lò phản ứng của nó là loại nào, chương trình khoa học của Trung tâm sẽ như thế nào, Trung tâm sẽ sản xuất những gì, v.v. Dựa trên cơ sở khái niệm này, khách hàng Việt Nam, theo quy định của pháp luật của Việt Nam đã thực hiện nghiên cứu tiền khả thi về kinh tế-kỹ thuật của dự án. Đã thực hiện, tất nhiên với sự giúp đỡ của Nga, bởi vì không có dữ liệu của chúng ta, thì điều đó rất khó tiến hành. Ở Việt Nam đã tổ chức một cuộc thẩm định liên bộ nghiên cứu các vấn đề tiền khả thi về các mặt kinh tế, kỹ thuật; những thành viên tham gia đã trình bày kết luận, đề xuất và ý kiến của họ. Bây giờ tất cả các tài liệu này cần đệ trình lên trên bàn của Thủ tướng Việt Nam. Nếu ông chấp nhận — thì chúng ta sẽ bước vào giai đoạn hoàn thành phát triển nghiên cứu khả thi kinh tế-kỹ thuật (TEO) của dự án. Trong đó tất cả những điểm gây lo ngại hiện nay đối với một số cơ quan trong khối kinh tế Việt Nam, chủ yếu liên quan tới việc hoàn vốn dự án với trị giá sơ bộ 400 triệu $, sẽ được nghiên cứu sâu hơn. Sẽ tính toán kỹ lưỡng, chẳng hạn như thực hiện sản xuất chất đồng vị. Nhu cầu ở Việt Nam như thế nào, tình hình của đồng vị trên thị trường thế giới ra sao, có thể xuất khẩu gì, ở mức giá nào, chi phí sản xuất tại Việt Nam sẽ là bao nhiêu? Chỉ khi các nghiên cứu khả thi (TEO) đã xong, sau khi chính phủ Việt Nam thông qua nó, thì khi đó sẽ có quyết định cuối cùng về việc đầu tư xây dựng.
Như vậy, những lời của Chủ tịch Việt Nam phải được hiểu, tất nhiên, là "tốt", nhưng — chỉ đối với các bước tiếp theo để thúc đẩy dự án Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân.
Trung tâm này sẽ như thế nào?
Trước hết, là Trung tâm đa chức năng, đáp ứng ba nhiệm vụ chủ yếu.
Thứ nhất, Trung tâm nhằm mục đích tham gia đào tạo và nâng cao kỹ thuật cho chuyên gia hạt nhân quốc gia Việt Nam, điều đó sẽ cho phép Việt Nam duy trì và mở rộng năng lực của mình trong ngành công nghiệp hạt nhân. Và điều đó tất quan trọng, như các chuyên gia Nga đánh giá, bởi sớm hay muộn Việt Nam sẽ phải khôi phục lại chương trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
Và thứ ba — để sản xuất, trong đó có xuất khẩu chất đồng vị phóng xạ dùng cho y học hạt nhân, tiến hành phân tích nước ngầm, đất và quặng khai thác, nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học vật liệu.
Trọng điểm của Trung tâm — lò phản ứng hạt nhân
Trọng điểm của Trung tâm sẽ là lò nghiên cứu phản ứng hạt nhân công suất 10 MW, với khả năng tăng lên đến 15 MW. Để so sánh — lò phản ứng hạt nhân do người Mỹ xây dựng ở Đà Lạt vào năm 1965 có công suất nhỏ hơn 30 lần, chỉ có 250 KW. Trong thập niên tám mươi, nó được các chuyên gia Nga xây dựng lại, tăng công suất lên đến 500 KW. Nhưng với việc tăng gấp đôi công suất của lò phản ứng thì theo phân loại hiện nay nó chỉ dùng để nghiên cứu cũng như học tập — những lò phản ứng như vậy có trong các trường đại học. Tuy nhiên, ngay cả với lò này, các đồng nghiệp Việt Nam đang sản xuất chất đồng vị, đáp ứng đủ 30% nhu cầu trong nước, còn lại phải nhập khẩu. Mà nhu cầu chất đồng vị trên thế giới và tại Việt Nam đang phát triển mỗi năm, trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Và nhất là — trong y học, để điều trị ung thư, tỷ lệ phần người mắc bệnh tại Việt Nam là rất cao.
Tuy nhiên, lò phản ứng Đà Lạt sau bảy đến mười năm sẽ hoàn toàn không thể sử dụng. Đó là khoảng thời gian cần thiết- trong trường hợp diễn biến thuận lợi, để chuẩn bị dự án và xây dựng chính Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân. Nó sẽ được xây dựng tại hai khu vực. Ở Hà Nội sẽ có phòng thí nghiệm, không liên quan với lò phản ứng và các chất phóng xạ. Còn đối với lò phản ứng và phòng thí nghiệm liên quan với nó trong giai đoạn hiện tại nghiên cứu tiền khả thi, khách hàng Việt Nam đề xuất bốn địa điểm — ở hai tỉnh Lâm Đồng và Đồng Nai. Lựa chọn cuối cùng, cũng như số phận của Trung tâm — do Chính phủ Việt Nam quyết định.
