"Quái chiêu" của bà nội
"Đó là một cách biểu hiện tấm lòng hiếu thảo đối với cha mẹ ông và là bằng chứng về ý định trở lại của ông, nhưng thật ra nó không gì hơn là một cử chỉ tượng trưng để làm mẹ ông hạnh phúc. Nếu việc giữ đứa bé là một ơn huệ đối với bà, đó là một cái giá không lớn gì mấy", Monique Brinson Demery viết.
Dinh thự ông bà nội Trần Lệ Xuân được miêu tả khá sinh động với những mái ngói đỏ vây quanh một cái sân làm nên cơ ngơi nhà họ Trần.
Vị tộc trưởng, ông nội của Lệ Xuân, là một đại địa chủ, và mỗi người trong gia đình ông đều giống như một nhân vật lừng lẫy ở địa phương, trong vùng quê xanh tươi của miền Bắc Việt Nam.
Thậm chí khi đã già, và thị lực đã giảm sút, bà vẫn tiếp tục đọc nhiều đoạn văn chương Việt Nam kinh điển, hoặc nghe người khác đọc chúng.
Theo đó, bà nội Trần Lệ Xuân chủ trì một gia đình rộng lớn gồm bà và hai người vợ khác cùng con cái của tất cả họ. Ngoài con trai cả là ông Chương, bà đã sinh cho chồng 3 con trai và 2 con gái nữa, sau đó bà tự coi như đã hoàn thành mọi nghĩa vụ làm vợ của mình.
"Để dứt khoát rõ ràng về điểm này, bà đơn giản đã kê một chiếc gối ôm giữa giường ngủ của hai vợ chồng. Bà cũng là người đã giới thiệu vợ hai cho chồng, bà này đã sinh cho ông thêm 7 người con nữa. Để đề phòng người vợ hai giành lấy quá nhiều quyền hành, bà đã đưa về cô vợ thứ ba cho ông. Mỗi một người vợ và con cái họ có một vị trí nhất định trong thứ bậc tôn ti gia đình. Kỹ năng của bà, vị nữ chúa, thể hiện trong việc chưa từng có ai trong số họ ra mặt chống đối lẫn nhau" — một đoạn văn chứa đựng đầy chi tiết thể hiện "quái chiêu" của người vợ quen sống trong nhung lụa.
Chẳng rõ Trần Lệ Xuân có bị ảnh hưởng bởi tư tưởng từ bà nội mình hay không nhưng theo cây bút Monique Brinson Demery thì những câu chuyện Việt Nam đầy ắp hình tượng những phụ nữ mạnh mẽ, thông minh, kiên quyết không phải lúc nào cũng có một kết cục đẹp.
Nữ tác giả còn đặt ra giả thuyết, phải chăng chính ở đây bé Lệ Xuân đã được nghe những đoạn Truyện Kiều, một tuyệt tác trường thi Việt Nam được yêu thích và trích dẫn nhiều — câu chuyện về một thiếu nữ con nhà danh giá, tài sắc kiêm toàn?
Sự nghi ngờ mang đến nỗi đau
Ngôi nhà của ông bà nội Trần Lệ Xuân được ví như nơi lý tưởng để quan sát những vai trò rời rạc và mâu thuẫn nhau của những phụ nữ Việt Nam, đặc biệt là thành viên của tầng lớp tinh anh chịu ảnh hưởng bởi quy tắc hành xử theo Khổng giáo. Ở đó, những bà vợ, dâu con có bổn phận tỏ ra vâng lời và phục tùng.
Trong vòng một năm sau khi cha mẹ rời đi, Trần Lệ Xuân ngã bệnh gần chết. Sau này, trước báo giới nước ngoài, bà vẫn thú nhận cha mẹ chưa bao giờ đoái hoài đến mình. Họ chỉ đáp xe lửa trở về khi hay tin con gái thứ của mình đang lơ lửng giữa sự sống và cái chết.
"Khi đã về đến nhà, mẹ của Lệ Xuân không để bé rời khỏi lòng bà. Nhưng việc đó, ít ra như cách hiểu của cô về sau này, không phải vì tình yêu, hay thậm chí sự quan tâm với đứa con gái thứ. Đó là một lời trách cứ nhắm vào bà nội. Trên vũ đài chính trị khốc liệt của gia đình, đứa trẻ bệnh hoạn đã trở thành một lợi khí sắc bén của thiếu phụ Chương đối với mẹ chồng bà", đoạn văn lột tả nhiều ngờ vực, mâu thuẫn trong tình yêu của bà Nam Trân giành cho con gái.
Thậm chí, theo cách tác giả cuốn sách mô tả thì bệnh tật thời thơ ấu của Trần Lệ Xuân từng khiến mẹ cô ngờ vực con gái của mình hơn bao giờ hết.
"Trước khi bà ra đi, Lệ Xuân là một hài nhi tóc đen nhánh với đôi má bầu bĩnh. Bé gái da bọc xương, đôi má hõm sâu bà gặp lúc về nhà có thể dễ dàng là con của một người hầu trong gia đình hay một nông dân trong vùng. Nỗi nghi ngờ con mình bị đánh tráo đã giày vò bà Chương suốt phần đời còn lại của mình, Monique Brinson Demery viết.
Theo đó, sự hoài nghi càng được củng cố bởi những "quái chiêu" nổi đình nổi đám trước đó của bà nội Trần Lệ Xuân, đặc biệt là sự trêu chọc từ những đứa con của bà bảo mẫu. Và bà Nam Trân đã dùng điều đó như một lý cớ để tự tha thứ cho mình vì đã không yêu con gái giữa như hai đứa trẻ kia là con gái cả Trần Lệ Chi và con trai út Trần Văn Khiêm.
Bởi lẽ đó, khi lớn lên, Trần Lệ Xuân thấy mình như thể "vật nhắc nhở phiền hà đối với mẹ cô, một đối tượng của sự ngờ vực bệnh hoạn và xung đột trong gia đình".
Dù đã hồi phục sức khỏe, Trần Lệ Xuân vẫn cứ gầy gò trong suốt thời thơ ấu, nhưng những gì thể chất khiếm khuyết, cô đã gắng bù đắp lại hoàn toàn bằng ý chí. Lệ Xuân càng trở nên gai góc hơn…
Nguồn: Gia đình và xã hội
